Z artykułu dowiesz się m.in.:
- na czym polega praca pszczelarza;
- jakie uprawnienia dają kwalifikacje w zawodzie pszczelarz oraz technik pszczelarz;
- na jakich uczelniach wyższych można kontynuować naukę w tym kierunku.
Jak zdobyć zawód pszczelarza?
Tytuł zawodowy pszczelarz można zdobyć po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego lub zasadniczej szkoły zawodowej, natomiast tytuł technik pszczelarz po ukończeniu technikum lub kursu (jednak należy pamiętać, że tytułu technika pszczelarza nie można uzyskać bez podstawowej kwalifikacji). Otrzymanie dyplomu potwierdzającego ukończenie kształcenia w zawodzie pszczelarza jest przepustką do egzaminów państwowych, a po ich zaliczeniu uzyskuje się stosowne dokumenty, które stanowią dowód wykształcenia w konkretnym zawodzie. Jak jednak podkreślają doświadczeni pszczelarze, najważniejsza jest praktyka, a to wymaga uwagi, czasu, cierpliwości i przynajmniej kilku sezonów pracy z pszczołami, zanim zrozumiemy, na jakim sprzęcie, z jaką rasą pszczół i w jaki sposób chcemy prowadzić własną gospodarkę pasieczną.
Fot. prostooleh (freepik)
Na czym dokładnie polega praca pszczelarza?
Co kryje się za krótkim stwierdzeniem: „mam pasiekę”? Oprócz utrzymania w dobrej formie pszczół (co już jest nie lada wyzwaniem), uli oraz sprzętu pszczelarskiego i wykonywania wszystkich czynności, które doprowadzają do pozyskania miodu, pszczelarz dodatkowo, chociaż po części, musi być: ekonomistą, logistykiem, zajmować się marketingiem, reklamą i sprzedażą, kontaktem z klientem, budowaniem marki oraz znać się na prawie. Na przykład wiedzieć, gdzie i w jaki sposób zarejestrować i zgłosić swoją pasiekę. Konieczna jest więc także choćby podstawowa znajomość przepisów w tym zakresie (np. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Dz.U. 2004 nr 69, poz. 625).
Według definicji pszczelarz to osoba zajmująca się pracą w pasiece, przy pszczołach. Jest to zawód sklasyfikowany w Polsce Rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 13 listopada 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2021 poz. 2285). Według przytoczonego aktu prawnego wyróżniamy zawód podstawowy: pszczelarz (kod zawodu: 612302) – wykształcenie zasadnicze rolnicze. Kontynuacja edukacji na kwalifikacyjnym kursie zawodowym pozwoli na uzyskanie tytułu technika pszczelarza (kod zawodu: 314206), które jest jednoznaczne z wykształceniem średnim rolniczym.
Czy warto zostać pszczelarzem?
Czy praca pszczelarza jest warta wysiłku? To pytanie bardzo subiektywne, a odpowiedź zależy od punktu wyjścia. Wiele zależy od tego, czy dopiero mam zamiar założyć pasiekę. Należy się zastanowić: czy jestem pierwszą osobą w rodzinie, która wybrała takie zajęcie i dopiero zaczynam planować. A może z pszczołami mam kontakt od dziecka, a pasieka rodzinna prowadzona jest od pokoleń. Zatem odpowiedź będzie wypadkową wielu czynników, ale zawsze warto dać sobie szansę i spróbować sił w wybranym zawodzie. Szczególnie że edukacja (w zależności od wyboru) może być darmowa i prowadzona w trybie zaocznym. Dzięki takim rozwiązaniom dostajemy możliwość poszerzenia wiedzy, poznania nowych ludzi z branży, w tym zarówno przyszłych, jak i doświadczonych pszczelarzy, producentów czy hodowców. I najważniejsze: sprawdzenia swoich umiejętności w praktyce, a finalnie otrzymanie uprawnień do wykonywania zawodu czy podniesienia kwalifikacji na potrzeby pracy dodatkowej i zarobkowej.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy w zawodzie pszczelarz i technik pszczelarz
Zgodnie z obowiązującą definicją (art. 4 pkt. 35 ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. kwalifikacyjny kury zawodowy (KKZ) to kurs, którego program nauczania uwzględnia podstawę programową kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego w zakresie jednej kwalifikacji, którego ukończenie umożliwia przystąpienie do egzaminu. W praktyce jest to elastyczne, nowoczesne kształcenie zawodowe dające w pierwszej kolejności uprawnienia w zawodzie: pszczelarz, a kolejno możliwość przygotowania się do uzyskania tytułu technika niezależnie od posiadanego wykształcenia. Jedynym wymogiem jest ukończenie 18 roku życia.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy to kurs prowadzony według programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie jednej kwalifikacji. Minimalna liczba godzin kształcenia na tym kursie jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach dla danej kwalifikacji. Podmiot prowadzący KKZ jest obowiązany uwzględnić w realizowanym na kursie programie nauczania wszystkie wskazane w podstawie programowej kształcenia w zawodach komponenty właściwe dla danej kwalifikacji (zawartość programu nauczania określono w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.U. poz. 652). Dla wszystkich uczestników kursu, którzy teraz zdecydują się zacząć naukę w ramach KKZ, obowiązuje formuła z 2019 r.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy obejmuje zazwyczaj kilkaset godzin kształcenia teoretycznego i praktycznego (najczęściej zajmuje to 1,5 roku). Kurs może być prowadzony w formie:
- dziennej: nauka odbywa się przez 5 lub 6 dni w tygodniu,
- stacjonarnej: nauka odbywa się przez 3 lub 4 dni w tygodniu;
- zaocznej: nauka odbywa się co 2 tygodnie przez 2 dni (a w uzasadnionych przypadkach – co tydzień przez 2 dni);
- zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (online).
W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się kwalifikacyjne kursy zawodowe w zawodzie pszczelarz i technik pszczelarz. Uczestnictwo w kursie pozwala na zdobycie wiedzy specjalistycznej nie tylko z tematyki typowo pszczelarskiej teoretycznej i praktycznej, ale także podstaw ekonomii, marketingu, rolniczej produkcji roślinnej, a nawet języka angielskiego oraz zagadnień przepisów ruchu drogowego. Natomiast dyplom ukończenia kursu staje się przepustką do zewnętrznego zawodowego egzaminu państwowego, który organizowany jest przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną. Pozytywny wynik egzaminu (część teoretyczna i praktyczna na każdej ze specjalizacji) jest potwierdzeniem posiadania kwalifikacji rolniczych, które są wymagane przy zakupie gruntów rolnych lub gospodarstwa rolnego [Kuczyńska 2021].
Na KKZ w zawodzie pszczelarz i technik pszczelarz kursanci zdobywają nowe umiejętności, zgodnie z przygotowanym programem. Część teoretyczna przygotowuje przyszłych absolwentów do zrozumienia zagadnień związanych z chowem i hodowlą pszczół, oceną warunków przyrodniczych, ekonomicznych i społecznych produkcji rolniczej, ze szczególnym uwzględnieniem pszczelarstwa. Kursanci uczą się, jak dobierać kierunki produkcji pszczelarskiej oraz wiedzą, jak organizować i prowadzić pasiekę, stosując odpowiednie technologie w zależności od zasobów dostępnej bazy pożytkowej, prowadzonej gospodarki pasiecznej czy wielkości produkcji i potrzeb konsumentów.
Znają dobre praktyki związane z pozyskiwaniem, konserwowaniem i przechowywaniem produktów pszczelich. Są przeszkoleni z podstaw marketingu i ekonomii, jak przygotowywać produkty pszczele do sprzedaży zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wiedzą, jak planować, organizować i wykonywać wychów matek pszczelich czy tworzenie odkładów. Potrafią rozpoznawać, zapobiegać i zwalczać stany anormalne w rodzinie pszczelej, choroby pszczół i szkodniki produktów pszczelich. Znają przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności oraz potrafią udzielać pomocy przedlekarskiej.
Na kursach dowiedzą się, jak korzystać z literatury zawodowej oraz z doradztwa rolniczego, współpracować z organizacjami zajmującymi się pszczelarstwem, uczestniczyć w prawidłowym wykorzystaniu środków pomocowych dla pszczelarstwa. Kursanci zdobywają wiedzę, jak pozyskiwać i przechowywać produkty pasieczne, aby były bezpieczne dla konsumenta (bezpieczeństwo żywności) i gwarantowały wysoką jakość pozyskiwanych wyrobów.
Słuchacze w ramach kursu odbywają praktyki, m.in. w zakresie obsługi podstawowego sprzętu stosowanego w produkcji pszczelarskiej, przygotowania pasieki do sezonu, obliczania kosztów produkcji pasiecznej, prowadzenia dokumentacji pasiecznej i księgowej, wykonywania drobnego sprzętu pasiecznego, sporządzania i wyrobu miodów pitnych czy świec woskowych. Kurs ma przygotować absolwentów do założenia pasieki, kierowania rozwojem rodziny pszczelej w sezonie, przygotowania pasieki do zimowli, zapobiegania i rozładowywania nastroju rojowego, gospodarki wędrownej i powiększania pasieki, higieny w gospodarstwie pasiecznym, dodatkowych kierunków produkcji pasiecznej, w tym pszczelarstwa ekologicznego, wykorzystania pożytków nektarowych i spadziowych w warunkach Polski.
Ukończenie KKZ oraz uzyskanie kwalifikacji pszczelarza umożliwia m.in.: podjęcie zatrudnienia w pasiekach na terenie całego kraju, w firmach specjalizujących się w produkcji i przetwarzaniu miodu oraz innych produktów pszczelich bądź prowadzenie własnej pasieki.
Do zadań zawodowego pszczelarza należy m.in.:
- pozyskiwanie produktów pszczelich zgodne z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny na terenie podległej pasieki,
- sprzedaż wyprodukowanych wyrobów,
- sprawowanie nadzoru nad poprawnym funkcjonowaniem pasieki,
- zapewnianie odpowiednich warunków utrzymywanego pogłowia pszczół,
- przeprowadzanie bieżących napraw i prac konserwacyjnych sprzętu pszczelarskiego,
- monitorowanie stanu zdrowia pszczół, w tym chorób zwalczanych z urzędu.
Najbardziej znane technikum pszczelarskie w Polsce
Jeżeli stoimy przed wyborem szkoły średniej i chcemy swoją przyszłość już na tym etapie ukierunkować w konkretnym zawodzie, to w Pszczelej Woli znajduje się najbardziej znane w Polsce Technikum Pszczelarskie im. Zofii i Tadeusza Wawrynów kształcące w zawodzie: technik pszczelarz. Szkoła ma ponad 75-letnią tradycję w kształceniu pszczelarzy. Technikum pszczelarskie jest propozycją dla wszystkich tych, którzy chcą poznać tajemnice biologii i rozwoju rodziny pszczelej. Szkoła daje też możliwość zdobycia wiedzy teoretycznej i praktycznej podczas płatnych praktyk u pszczelarzy zawodowych w Austrii, Niemczech, Luksemburgu, Francji, Szkocji i we Włoszech. Zajęcia prowadzone są przez wysoko wykwalifikowaną kadrę, którą w dużej części stanowią absolwenci szkoły.
Po ukończeniu tej szkoły pszczelarz jest przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:
1. prowadzenia pasieki metodami tradycyjnymi i ekologicznymi;
2. wykonywania prac związanych z prowadzeniem produkcji roślinnej i zwierzęcej;
3. prowadzenia i obsługi pojazdów, maszyn i urządzeń stosowanych w produkcji rolniczej i pszczelarskiej;
4. prowadzenia sprzedaży produktów rolniczych i pszczelarskich.
Ponadto może podejmować i prowadzić działalność gospodarczą oraz zna język obcy specjalistyczny (zagraniczne praktyki).
Fot. prostooleh (freepik)
Wykształcenie wyższe – studia podyplomowe
Uczelnie wyższe oferują m.in. studia podyplomowe ukierunkowane na pszczelarstwo. Zajęcia prowadzone są w formie wykładów, ćwiczeń, warsztatów i zajęć terenowych przez nauczycieli akademickich Uniwersytetu Rolniczego, w tym Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR w Krakowie, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie, na Wydziale Hodowli i Biologii Zwierząt. Na studia podyplomowe są przyjmowani absolwenci studiów wyższych, którzy posiadają dyplom ukończenia studiów pierwszego stopnia (inżynierskich lub licencjackich) lub studiów drugiego stopnia (magisterskich) lub jednolitych studiów magisterskich.
Możliwości rozwoju w kierunku zawodowego pszczelarstwa jest wiele. Uprawnienia dają całe mnóstwo korzyści, a przede wszystkim satysfakcję z osiągniętego celu i zdobytej wiedzy, którą z łatwością będzie można wykorzystać w praktyce. Wykształceni pszczelarze są nadzieją dla zachowania dobrego imienia tego poważanego zawodu. W dawnych czasach pszczelarze w sądzie byli zwolnieni z obowiązku składania przyrzeczenia mówienia prawdy, bo sąd z góry uznawał, że pszczelarz mówi prawdę. To od nas zależy, z jakim szacunkiem będzie dalej traktowany ten trudny fach. Starajmy się, aby nasze polskie miody i pozostałe produkty pszczele zawsze cieszyły się tą słynną dobrą polską jakością. Wykształcenie może nam w tym tylko pomóc.
Dr inż. Marta Burzyńska
Literatura:
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz.U. 2004 nr 69 poz. 625).
) Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 13 listopada 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2021 poz. 2285).
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 oraz z 2022 r. poz. 655, 1079, 1116, 1383, 1700, 1730 i 2089).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz.U. 2019 poz. 652).
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą (Dz.U. 2012 poz. 109).
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą (Dz.U. 2019 poz. 837).
