Pierwsza pomoc przy użądleniu

Podczas wizyty i prac w pasiece, jak również w innych okolicznościach przyrody, naturalne jest, że możemy zostać użądleni przez pszczołę. Zwykle nie jest ono groźne i powoduje jedynie zaczerwienienie, ból, pieczenie oraz opuchliznę. Jednak w skrajnych przypadkach użądlenie może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Szczególnie niebezpieczne jest użądlenie w okolicę szyi, ust, języka, podniebienia lub gardła, co może powodować trudności w oddychaniu.

Pszczoła może użądlić tylko raz, a jej żądło jest wyposażone w zadziory, które zatrzymują je w skórze wraz z woreczkiem jadowym.

Inaczej jest w przypadku os czy szerszeni, które mają inną budowę żądła i mogą używać ich wielokrotnie. Warto pamiętać, że zabicie jednej osy powoduje atak kolejnych osobników, ponieważ rozerwany woreczek jadowy uwalnia substancję chemiczną, której woń prowokuje do ataku. Dlatego należy oddalić się od miejsca użądlenia.

Podobnie jest w przypadku pszczół - pierwsze użądlenie również jest sygnałem dla pozostałych owadów broniących gniazda (oczywiście jeśli do użądlenia doszło w jego pobliżu).

Po użądleniu przez pszczołę należy jak najszybciej usunąć żądło, ponieważ jad pszczeli jest wtłaczany do rany przez długi czas.

Wybierając się do pasieki, lepiej nosić ubrania o jasnych kolorach i nie stosować intensywnie pachnących perfum, płynów po goleniu itp.

Niepokojące objawy:

» bladość skóry;

» spadek ciśnienia krwi; przyśpieszone czynności serca;

» zawroty głowy;

» nudności oraz wymioty;

» obrzęk języka lub twarzy;

» kaszel

» uczucie ściskania klatki piersiowej;

» obrzęk krtani;

» skurcz oskrzeli;

» duszność;

» wysypka na części lub na całym ciele;

» omdlenie.

Objawy te występują najczęściej do 30 minut od zdarzenia (u 90% osób).

Pierwsza pomoc

06
W przypadku ustania czynności życiowych (braku tętna i oddechu) natychmiast rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie – kontynuuj do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.

» Każda osoba, u której chociaż raz w życiu wystąpiła reakcja anafilaktyczna, powinna mieć przy sobie adrenalinę (w ampułkostrzykawce lub automatycznym wstrzykiwaczu – dostępne na receptę w formie gotowej do podania). Bliscy takiej osoby powinni być przeszkoleni z zasad i sposobu podawania adrenaliny.

»Niezależnie od efektu podjętych powyżej czynności ratunkowych, w przypadku reakcji anafilaktycznej, nawet jeśli odpowiedź na adrenalinę będzie skuteczna, zawsze należy wezwać zespół pogotowania ratunkowego! Objawy mogą nawrócić do 24 h od zdarzenia!

Ile użądleń jest śmiertelnych dla człowieka?

Przeciętny dorosły człowiek (oczywiście jeśli nie ma alergii na jad pszczeli) toleruje ok. 20 użądleń na każdy kilogram masy ciała, co oznacza, że bezpieczne dla niego powinno być nawet 1000 użądleń.

Wszystko zależy jednak od indywidualnej tolerancji na jad pszczeli oraz od ilości wtłoczonego jadu. Inne źródła podają ok. 500 użądleń jako dawkę śmiertelną, a użądlenie ok. 200–300 pszczół jako powodującą zaburzenia sercowo-naczyniowe i problemy z oddychaniem.

Jad pszczoły jest silniejszy od jadu osy i... szerszenia

Według ustalonych wartości LD50 (ang. lethal dose) ustalono, że do zabicia myszy potrzeba od 10 do 90 mg jadu szerszenia na kilogram masy ciała. W przypadku pszczoły dawka wynosi 6 mg/kg. Z badania wynika więc, że jad pszczoły jest o 1,7 do 15 razy silniejszy od jadu szerszenia. Co więcej, podczas jednego użądlenia, szerszeń jest w stanie wtłoczyć 0,01 mg jadu, a pszczoła od 0,05 do 0,14 mg. W przypadku osy dawka jadu jest 20-krotnie mniejsza niż u pszczoły.

Jak często występuje alergia na jad pszczeli?

Badania epidemiologiczne, tzn. takie, które pomagają określić częstość alergii na jad owadów, są nieliczne. Szacuje się, że wśród osób dorosłych w Europie wynosi ona 0,6–3,5%, a w grupie dzieci szkolnych – 0,34%. Natomiast duże reakcje miejscowe o charakterze alergicznym mogą wystąpić nawet u kilkunastu procent ludzi.

Jak zapobiegać użądleniom?

• Nie drażnij owadów, nie podchodź blisko ula lub gniazda dzikich pszczół (nie dotyczy pszczelarzy, którzy wiedzą, jak się z nimi obchodzić).
• Podczas wizyty w pasiece nie przechodź bezpośrednio przed wylotkami uli.
• Pijąc słodkie napoje, jedząc owoce lub słodycze sprawdzaj, czy pszczoły lub inne owady nie próbują się poczęstować.
• Nie odganiaj pszczoły gwałtownie wymachując rękami, nie próbuj także jej zgnieść. W ten sposób rozdrażnisz i przestraszysz owada, który może cię użądlić w obronie własnej. Jeśli zachowasz spokój, pszczoła za chwilę sama odleci.

Łagodzenie bólu i obrzęku po użądleniu przez pszczołę

W aptekach dostępnych jest wiele gotowych produktów łagodzących skutki użądlenia przez owady, najczęściej w postaci maści. Można jednak zastąpić je domowymi specyfikami, np.:

• zimnym okładem (najlepiej sprawdzi się kostka lodu);
• sodą oczyszczoną (do łyżeczki sody dodać kilka kropel wody i wymieszać na papkę. Stosować 3–4 razy dziennie);
• papają (zawiera papainę, która neutralizuje działanie jadu pszczelego);
• czosnkiem lub cebulą (wystarczy odkroić plaster);
• surowym ziemniakiem (przekroić i przyłożyć do „rany”);
• aloesem (sok lub zmiażdżony liść);
• liśćmi babki lancetowatej, bazylii lub natki pietruszki;
• olejkami eterycznymi (np. lawendowym, tymiankowym, z drzewa herbacianego – najlepiej rozcieńczonym w oleju lub oliwie z oliwek);
• doskonale sprawdzi się również... miód (po prostu posmarować użądlone miejsce).

Ciekawostka

Jad pszczeli ma odczyn kwaśny o pH 5 do 5,5. Dlatego na szczypiącą rankę po użądleniu można zaaplikować sodę oczyszczoną, która ma odczyn zasadowy i powinna zredukować ból.

Odwrotnie należy działać w przypadku użądlenia przez osę, której jad ma pH zasadowe – dlatego można stosować na użądlenie cytrynę.

(Fakt 263 z książki „365 faktów o pszczołach” Martyny Walerowicz)

Teresa Kobiałka