7. Jak robimy miodobranie

Przy miodobraniu zwracamy uwagę na trzy aspekty: dobrostan pszczół, jakość miodu i właściwą organizację pracy. Z odbiorem miodu wiąże się bardzo głęboka ingerencja w rodzinę pszczelą. Należy więc tę pracę przeprowadzić szybko i sprawnie, by pszczoły jak najmniej odczuły nasze działania.

Najczęściej miód odbiera się wyjmując każdą ramkę z miodem z ula, po czym strząsa się pszczoły do ula i omiata je szczoteczką. Trzeba się przy tym starać, by nie gnieść pszczół i żeby nie wypadały one poza ul. Odebrane plastry umieszcza się w transportówce, którą można zastąpić pustą nadstawką lub korpusem.

W miejsce zabranych plastrów daje się puste, chyba że jest to miodobranie ostatnie, gdy miodnie już likwidujemy. Warto więc mieć zapas plastrów, wtedy nie trzeba wracać do pasieki po odwirowaniu miodu, by puste ramki wstawić z powrotem.

Pszczelarz omiatający pszczoły z ramki z miodem. Fot.© Milan Motyka

Usprawnieniu miodobrania służą przegonki. Przegonkę lub dwie, zależnie od jej przepustowości, umieszcza się w płycie. Płytą tą rozgranicza się miodnię z częścią gniazdową. W ciągu kilku godzin pszczoły przechodzą z nadstawki do rodni i można odebrać całą kondygnację bez wyjmowania poszczególnych ramek.

Płytę z przegonkami się zabiera, a w miejsce zabranej nadstawki stawia się nową, z pustymi plastrami. Przy zastosowaniu przegonek korpus nadstawkowy musi ściśle przylegać do płyty i nie może być w nim żadnych otworów, bowiem pszczoły będą wracać. Ta metoda czyni miodobranie najmniej pracochłonnym i nie powoduje ingerencji w pszczele gniazdo.

Miodobranie - odsklepianie plastra z miodem rzepakowym. Fot.© Krzysztof Kasperek

Miód jest doskonałym produktem spożywczym, przeznaczonym do bezpośredniego spożycia bez żadnej obróbki. Dlatego bardzo ważna jest dbałość o jego jakość. Właśnie w trakcie miodobrania może dojść do zepsucia jego cudownych właściwości. Są dwa momenty krytyczne w procesie odbioru miodu.

Pierwszy dotyczy dojrzałości miodu, czyli zawartości w nim wody. Pszczoły zabezpieczają miód przed rozwojem w nim drobnoustrojów odpowiednio go zagęszczając. Pszczoła zbieraczka przynosi kilkudziesięciomiligramową kroplę nektaru, który może mieć różną gęstość.

Przekazuje go pszczole zajmującej się jego przeróbką. Przy obfitym pożytku, gdy dopływ nektaru do ula jest duży, jest on od razu magazynowany w komórkach plastrów. Wieczorem, po ustaniu lotów, pszczoły przystępują do zagęszczania nektaru.

Pszczoła przekazująca nektar drugiej pszczole. Fot.© Jerzy Jóźwik

Pszczoły zagęszczające nektar. Fot.© Jerzy Jóźwik

Gdy w tak przerabianym nektarze zawartość wody spadnie do około 17%, miód jest zasklepiany w komórkach plastrów. Tylko taki miód możemy odebrać, gdyż ten który zawiera więcej niż 20% wody będzie fermentował. Dotyczy to miodu niezasklepionego, który nie zawsze jest dojrzały.

Przy braku pożytku pszczoły nie zasklepią wszystkich komórek z miodem, ale będzie on nadawał się do odbioru. Jeśli jednak pożytek trwa, miód ten będzie rzadki i z miodobraniem powinniśmy poczekać. Gdy nie ma pewności, czy miód jest dojrzały, jego gęstość można sprawdzić przy pomocy refraktometru optycznego lub elektronicznego.

Pszczelarz sprawdzający gęstość miodu refraktometrem. Fot.© Dudzik Roman

Po odebraniu plastrów z miodem z ula umieszczamy je w transportowce i przenosimy do pracowni. Odsklepianie i wirowanie najlepiej przeprowadzić możliwie szybko, gdyż miód odebrany z ula jest ciepły i rzadki. Wtedy łatwo będzie wylatywał z komórek plastrów.

Jeśli się schłodzi, jego lepkość wzrośnie i w czasie wirowania będzie go dużo zostawać w plastrach. Do podgrzania miodu w plastrach służą specjalne komory termiczne, wielkością dostosowane do wielkości pasieki.

Miód odsklepiamy odsklepiaczem widelcowym, nożem do odsklepiania lub w odsklepiarce. Odsklepione plastry umieszczamy w miodarce i wirujemy. Miód spływa z miodarki i jest cedzony przez podwójne sito. Z naczynia przelewa się go do odstojnika, w którym pozostaje 2-3 dni.

W odstojniku lżejsze zanieczyszczenia, wśród których są kawałeczki wosku i ziarna pyłku, wypływają na powierzchnię, natomiast cięższe opadają na dno. Praktycznie zanieczyszczeń cięższych w prawidłowo odebranym miodzie nie ma.

Po odstaniu miód zlewa się do naczyń detalicznych lub zbiorczych, w których będzie przechowywany. W pomieszczeniu, w którym przechowuje się miód, nie mogą być przechowywane inne rzeczy. Temperatura nie może spadać poniżej 5°C i przekraczać 18°C. Dojrzały miód spływający do naczynia tworzy „stożek”.

Odsklepianie. Fot.© Roman Dudzik

Wirowanie. Fot.© Roman Dudzik

Cedzenie miodu. Fot.© Roman Dudzik

Przy okazji miodobrania możemy ocenić stan fizjologiczny rodziny. Jeśli miodobranie jest robione metodą tradycyjną, przez otrząsanie i omiatanie pszczół z poszczególnych ramek, można od razu dodać węzę, zrobić odkład, przenieść ramki z czerwiem do miodni, czyli wykonać inne czynności wymagające ingerencji w gniazdo.

Robimy to szybko, by jak najkrócej zakłócać spokój pszczół, ale dokładnie, by nie uszkodzić pszczół i matki. Szybkość działania szczególnie ważna jest w czasie bezpożytkowym, gdyż otwarty ul i plastry z miodem dostępne dla pszczół będą powodować rabunek.

Zwiększenie wydajności pracy może bezpośrednio przełożyć się na wydajność ekonomiczną pasieki. Wykonując sprawniej wszelkie konieczne czynności przy pszczołach i w pracowni oraz eliminując te niepotrzebne będziemy mogli powiększyć pasiekę i w tym samym czasie obsłużyć większą liczbę rodzin pszczelich.