CZY SŁOMA MOŻE BYĆ ALTERNATYWĄ DLA INNYCH MATERIAŁÓW?
Myślę, że istnieje szansa na to, aby słoma była alternatywą dla innych materiałów. Po latach zapomnienia pszczelarze powinni sobie o niej przypomnieć. Może w tym pomóc moda na ekologię.
Za pomocą prawidła czterobocznego wykonuje się cały korpus
jednocześnie. Oprócz słomy potrzebne są dwie ramy wykonane
z drewna. Na zdjęciu rama dolna wkładana do prawidła.
Zainteresowanie budową ula ze słomy nie będzie na pewno powszechne. Są jednak pszczelarze, którzy poważnie interesują się tym zagadnieniem. Jedni, bo mają czas i lubią majsterkować, inni liczą na oszczędności. Są też tacy, którzy pragną zająć się produkcją ekologiczną. Ul ze słomy wykonany we własnym zakresie sprawi pszczelarzowi dużo satysfakcji, a cenowo może przynieść spore oszczędności.
Niektórzy mogą się uśmiechać i twierdzić, że powrót do słomy to anachronizm. Jednak coraz częściej wracamy do tego, co już było. Tak dzieje się nie tylko u nas. Po zachwycie cywilizacją człowiek coraz częściej czuje się nią zmęczony, pomimo że miała ona ułatwiać mu życie. Stąd często obserwuje się odwrót od nowoczesnych technologii na korzyść materiałów i technologii tradycyjnych. Dlatego, szczególnie na zachodzie Europy, spotkać można budynki kryte strzechą czy też wykonane z innych materiałów naturalnych.
Aby wykonać ul ze słomy, trzeba włożyć nie tylko dużo pracy, ale i sporo zabiegów organizacyjnych związanych z pozyskaniem dobrej jakości słomy. Powinna ona być zebrana sposobem tradycyjnym, co dzisiaj spotyka się już coraz rzadziej. Dlatego powinniśmy o tym pomyśleć odpowiednio wcześniej i zaopatrzyć się w taki materiał, w innym przypadku może być on nieosiągalny.
Sposobów wykonania ula ze słomy jest kilka, a mianowicie:
• wykonanie na prawidle czterobocznym całego korpusu,
• wykonanie na prawidle każdej ściany oddzielnie,
• wykonanie na prasie ze słomy targanej,
• wypełnienie słomą wnętrza i szkieletu z drewna.
Ul powinien być funkcjonalny, tak aby w prosty sposób można było zmieniać pojemność gniazda i wykonywać wszystkie zabiegi związane z pielęgnacją pszczół. Pojemność gniazda jest różna w zależności od pory roku. Można ją wyrazić ilością ramek lub ciężarem pszczół zasiedlających ul. Ten ostatni waha się w granicach od 1,5 do 5 kg. Ilość ramek, czyli wielkość gniazda, można w prosty sposób zmieniać. W leżakach i ulach kombinowanych poprzez dostawianie ramek w poziomie i ewentualnie nadstawkę, w stojakach poprzez dostawianie kolejnego korpusu.
Ta konstrukcja to szkielet przyszłego ula. Słoma posłużytu
jednak tylko jako materiał izolacyjny do ocieplenia dwóch ścian.
Wnętrze i ściany boczne wykonane są z drewna.
W niniejszych rozważaniach chciałbym zaproponować ul do gospodarki pionowej, czyli korpusowy, gdzie wszystkie korpusy mają te same wymiary. Wynika to z potrzeby intensyfikacji produkcji oraz możliwości stosowania nowoczesnych metod gospodarki pasiecznej. Znacznie łatwiej zastosować je w ulu korpusowym niż tradycyjnym.
Pierwszy sposób polega na wykonaniu całego korpusu od razu. Potrzebne jest do tego specjalne prawidło z drewna. Drugi jest podobny z tą różnicą, że każda ściana wykonywana jest oddzielnie, a następnie łączy się je. Ostatni model skonstruowany jest tak jak ul drewniany, a słoma służy za izolację termiczną.
Aby można było wykonać ul jakimkolwiek sposobem, należy najpierw określić wymiary jego korpusu. Będą one zależały od wybranego systemu, czyli wymiaru ramki oraz ilości ramek w korpusie. W Polsce do najczęściej używanych uli korpusowych należą:
• wielkopolski o ramce 360/260 mm,
• Ostrowskiej o ramce 260/230 mm,
• wielokorpusowy o ramce 435/230 mm.
• grubość plastra 25 mm,
• odległość między sąsiednimi środkowymi ścianami plastrów 37,5 mm,
• szerokość uliczki między plastrami 12,5 mm (co wynika z poprzednich wymiarów),
• odległość między boczną listewką ramki a ścianą ula 7,5 mm,
• odległość między ramkami korpusów ustawionych nad sobą 10 mm (zmniejszenie tych przestrzeni powoduje kitowanie ramek oraz gniecenie pszczół, także zwiększenie zabudowywania woszczyną),
• odległość miedzy dolną beleczką ramki a dnem 20 mm (przy ulu korpusowym stosowane są często dennice tzw. wysokie znacznie przekraczające tę odległość).
Powyższe dane ilustruje załączony rysunek.
Po określeniu wymiarów wewnętrznych w łatwy sposób obliczy się wymiary zewnętrzne, dodając tylko grubość ścianek. Dla ula słomianego przyjmuje się ją w granicach 50-80 mm. Grubość 50 mm w zupełności wystarcza, grubsze ściany zwiększają ciężar ula i zużycie materiału.
Doświadczeni hodowcy pszczół twierdzą, że ciepła w ulu nigdy nie jest za wiele. Potwierdzają to dawniej wykonane ule, w których nie szczędzono materiału, a grubość ścianki sięgała nawet kilkunastu centymetrów. Należy określić jeszcze wysokość korpusu przez dodanie do wysokości ramki 10 mm, czyli odległość między ramkami w korpusach.
Po określeniu wymiarów korpusu przystępujemy do wykonania prawidła. Ale o tym następnym razem.
Tekst i zdjęcia
Mieczysław Janik
