Ul elementowy

Postęp w gospodarce pasiecznej uwarunkowany jest ulami, które charakteryzują się wygodniejszą obsługą oraz zapewniają pszczołom lepsze warunki bytowania. Pod tym względem ule wielokorpusowe przewyższają pozostałe ule i zdobywają coraz większą popularność. Problem polega na tym, że te dotychczas stosowane nie są najodpowiedniejsze w naszych warunkach klimatyczno-pożytkowych.

fot.Michał Zawilak

W poszukiwaniu nowej konstrukcji ula rozpatruje się szereg zagadnień, między innymi: pojemność gniazda, operowanie w sezonie całymi korpusami, warunki czerwienia i zimowania, ciężar ula i jego transport. Spełnienie wszystkich warunków dobrego ula jest trudne. Po wieloletnich doświadczeniach uważam, że powinien to być ul przede wszystkim o niskiej ramce gniazdowej.

Do końca lat 60. gospodarowałem w różnych systemach uli. Były to przeważnie leżaki i stojaki z nadstawką. Zauważyłem wówczas, że ilość uzyskiwanego miodu z ula istotnie nie zależała od jego typu, lecz uwarunkowana była głównie pogodą, wielkością pożytków, a także jakością matki.

Przy zwiększaniu rozmiarów pasieki stały się widoczne niedogodności tych uli,  takie jak ich duży ciężar oraz uciążliwość i długi czas obsługi. Ujemną stroną była również trudność wykorzystania tych uli do wszystkich prac pasiecznych, np. tworzenia odkładów.

W 1970 roku zaprojektowałem i wprowadziłem do użytku ul wielokorpusowy elementowy przystosowany do miejscowych warunków klimatyczno-pożytkowych. Konstrukcja tego ula ułatwia operowanie całymi korpusami jednej osobie oraz umożliwia stosowanie gospodarki kompleksowej (łączenie rodzin, wychów matek bez osierocania rodziny, tworzenie odkładów, naloty pszczół).

Różni się on od powszechnie używanych uli odmienną techniką wytwarzania. Zbudowany jest z 35 elementów. Proces wykonania przebiega w dwóch etapach: przygotowania materiałów i składania jego typowych części.

Parametry ula

Podstawowe parametry ula są następujące:

• ramka jest jednolita o wymiarach 360 × 180 mm,
• korpus zawiera 10 ramek,
• ściany ula są podwójne, wykonane z twardej płyty pilśniowej, wypełnione styropianem,
• ciężar korpusu bez ramek wynosi ok. 4 kg,
• ciężar kompletnie wyposażonego 4-korpusowego ula wynosi poniżej 30 kg.

Cechy ula

1. Możliwość regulowania pojemności ula, stosownie do siły rodziny i pory roku.
Korpus mieści 10 ramek o wymiarach 360 × 180 mm. Powierzchnia ramki zbliżona jest do połowy ramki warszawskiej poszerzonej. Dwa korpusy stanowią gniazdo, które – zgodnie z badaniami Oddziału Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa – zapewniają optymalne możliwości rozwoju rodziny w polskich warunkach klimatyczno-rozwojowych.

W okresie zimowym rodziny zajmują 6-8 ramek w dwóch korpusach i są ograniczane ścieśniaczem. W okresie aktywnego życia pszczoły gromadzą zapasy w trzecim lub następnych korpusach, zależnie od obfitości pożytków. Niska ramka daje również sposobność korzystania z ubogich pożytków.

2. Krótszy czas obsługi rodziny.Jeden wymiar ramki upraszcza konstrukcję ula i skraca czas obsługi rodziny. Kilkakrotnie zaczerwione ramki w gnieździe przenosi się do miodni, gdzie mogą służyć, jeśli trzeba, nawet kilka lat. Ta wielkość ramki doskonale pasuje do tworzenia i łączenia odkładów. Ruchoma dennica i niewielki ciężar dwóch korpusów pozwala jednej osobie, jeszcze przed oblotem pszczół, w ciągu 1-2 minut wymienić ją oraz ocenić stan rodziny w celu przygotowania jej do sezonu. Niezmiernie ważną rzeczą jest krótszy czas poświęcony na miodobranie. Zapasy miodu, zgromadzone w górnym korpusie, łatwiejsze są do odebrania, bez sięgania do rodni i nadmiernego zakłócania pracy pszczół. Sprawniej przebiega również przemieszczanie lżejszych korpusów z miodem. W miodarce radialnej o średnicy 50 cm wiruje się 9 ramek. Dlatego w zespole dwuosobowym można przeprowadzić miodobranie w 30-50 ulach dziennie. W okresie nasilenia nastroju rojowego ułożenie krat odgrodowych na dennicy skutecznie zapobiega ucieczkom rojów i oszczędza czas poświęcony na ich zbieranie.

3. Łatwe prace przy wychowie matek, tworzeniu odkładów i wymianie matek.
Łatwą metodą jest wychów matek pszczelich bez osierocania rodziny w korpusie nad kratą odgrodową. („Pasieka” nr 5/2009, s. 36.). W dodatkowych korpusach tworzy się odkłady z tymi matkami. Mają one dobre warunki rozwoju. Mogą tworzyć samodzielne rodziny w następnym sezonie lub być łączone. Łączenie odkładu (wymiana matki) z dużą rodziną w końcu sezonu zajmuje najwyżej kilkanaście minut i dla młodej matki nie jest ryzykowne.

4. Budowa i ciężar korpusu.
Kwadratowy kształt korpusu w przekroju poziomym umożliwia ustawienie go dla produkcyjnej rodziny w zabudowie zimnej (oszczędność pracy pszczół i lepsza wentylacja), a dla odkładu – w zabudowie ciepłej. Brak wręgów w dolnej części korpusu pozwala nasuwać jeden na drugi bez gniecenia i drażnienia pszczół. Mniejsza pojemność i ciężar korpusów ułatwia operowanie nimi w okresie letnim jednej osobie.

5. Trwałość ula.
Ściany ula zbudowane są z 4-milimetrowej twardej płyty pilśniowej i wymagają starannej konserwacji. Zaletą płyt jest to, że, w odróżnieniu od drewna, pod wpływem wilgoci i wysychania, nie wypaczają się oraz nie tworzą się między nimi szpary. Ule można ocenić jako bardzo trwałe, ponieważ służą pszczołom już 40 sezonów.

6. Etapy budowy ula i jego koszt.
Istotną korzyścią konstrukcji ula jest prosta technika wykonywania i jego koszt. Do budowy użyto niewielkich ilości miękkiego drewna (nawet odpadowego), płytę pilśniową i styropian. Wszystkie elementy konstrukcji mogą być wykonane własnoręcznie za pomocą stołowej pilarki tarczowej.
Prace nad budową ula składają się z dwóch etapów. Pierwszy etap polega na przycięciu odpowiedniej ilości wszystkich elementów na planowaną ilość uli. W drugim etapie z tych przygotowanych elementów składane są części ula, tj. dennice, korpusy i daszki. Do łączenia tych elementów najlepiej użyć odpowiedniej długości ocynkowanych gwoździ. Składanie jest prostą metodą majsterkowania, możliwą do wykonania w dowolnym czasie i w zależności od potrzeb. Ze względu na rodzaj użytych materiałów i własnoręczne wykonanie, ul ten jest tani.

Dodatkowe wyposażenie i konserwacja ula

Do kompletnego wyposażenia ula również wchodzą: stojak, dwie kraty odgrodowe, pełna i z otworem powałka z płyty pilśniowej, górna mata słomiana i obniżona zasuwka wylotowa.

Ul wymaga starannej konserwacji. Po latach jego użytkowania stwierdziłem, że wewnętrzną część ula najkorzystniej zagruntować pokostem, a później spirytusowym roztworem propolisu, zewnętrzne części ula zaś, po zagruntowaniu pokostem, najlepiej malować farbą olejną.

Michał Zawilak
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
tel. 71 353-08-52

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"