Nowoczesna pasieka w dobie wyzwań zmieniającego się świata

Pomimo postępu technologicznego i rozwoju nauki pszczoły wciąż potrzebują starych i sprawdzonych warunków środowiskowych. Na czym więc powinno polegać nowoczesne podejście w prowadzeniu pasieki? Nowoczesne gospodarstwo pasieczne to nie tylko nowe technologie. Jednym z najważniejszych zagadnień i wyzwań jest umiejętność traktowania pszczelarstwa jako jednej z wielu uzupełniających się dziedzin.

Interdyscyplinarne podejście w zakresie zrozumienia, wspierania i ochrony środowiska naturalnego, bioróżnorodności i biorównoważności staje się obecnie najważniejszym z kierunków decydujących o naszych możliwościach adaptacji do wciąż zmieniającego się środowiska naturalnego.

Fot. manupadillaphoto, freepik

Życie pszczół jest ściśle powiązane ze słońcem. Dzięki przyoczkom te sympatyczne zwierzęta gospodarskie doskonale potrafią orientować się względem położenia słońca. Odczytują polaryzację światła nawet w pochmurny dzień. Ze słońcem związany jest ich dzienny i roczny cykl życia. Dzięki ciepłym promieniom słońca wpadającym wprost do wnętrza ciemnego ula przez wlot oraz ogrzewającego jego przednią ścianę, pszczoły rozpoznają początek dnia.

Usytuowanie pasieki

Intensywne nasłonecznienie od wczesnych godzin rannych do późnych popołudniowych daje pszczołom możliwość optymalnego wykorzystania dnia i każdego okna pogodowego. Stąd niezmiernie ważne jest, by wlot ula skierowany był na wschód lub południowy-wschód.

Zmiennocieplne pszczoły są bardzo wrażliwe na nagłe zmiany temperatury. Potrafią ją odczytywać z dokładnością do 0,25°C. By skutecznie odwiedzać kwiaty, zbierać nektar, pyłek i zapylać, potrzebują aż 15°C temperatury odczuwalnej. To niezbędne minimum, by zmęczone mogły bezpiecznie wracać do ula. Lądują ciężko, nieraz poniżej wylotka. Zdarza się, że na ponowne wzbicie się do lotu wprost brakuje im sił.

Dzielżan jesienny. Fot. fot. Maciej Szela/#TAKdlaPszczół

Szczególnie trudna dla pszczół jest zima. Skłębione i bezbronne wiszą na ramkach pełnych pokarmu, konsumując powoli zgromadzone zapasy. Potrzebują spokoju i ciszy. Należy zadbać, by mroźny wiatr nie wpadał do wnętrza ula. Większość wiatrów naszej szerokości geograficznej wieje intensywnie z północnego-zachodu. Ustawienie wlotu po stronie zawietrznej bardzo ułatwia pszczołom życie.

Zima to również możliwe obfite opady śniegu. Zawieje, zamiecie i wypełniające wszelkie zagłębienia terenu zaspy. W takich miejscach uli zimą nie pozostawiamy. Gruba warstwa śniegu może się utrzymywać bardzo długo także wiosną, gdy pszczoły potrzebują szybko wznowić swą terenową aktywność. Warstwa śniegu, odbijając promienie słoneczne, utrudnia pszczołom nawigację i obniża temperaturę tuż przy ulu. Lądujące na śniegu pojedyncze pszczoły bardzo szybko marzną i umierają.

Zimą miejsce nasłonecznione sprzyja pszczołom. Nieco wyższa temperatura pozwala rekompensować schładzające podmuchy wiatru. Wiosną liczy się nawet 1 lub 2 stopnie więcej. Dla nas jest to niewielka różnica, a w przypadku pszczół może decydować o życiu lub śmierci. Lepiej unikać umiejscowienia uli w obniżeniach terenu. Ważne, by zimne masy powietrza snujące się zimą przy gruncie mogły swobodnie spływać w niższe miejsca – zastoiska mrozowe.

W okresie wegetacji roślin zagłębienia terenu sprzyjają stagnowaniu bardziej wilgotnego powietrza i zaleganiu gęstych mgieł. Może to być powodem okresowego, niekorzystnego utrzymywania się zbyt dużej wilgotności we wnętrzu ula. Dla pszczół to duże utrudnienie i kłopot z odparowaniem się jej nadmiaru.

Gęsty, ciemny las i miejsca pod koronami drzew, dającymi głęboki cień, również nie sprzyjają życiu pszczelich rodzin. Nadmierna wilgotność i kłopoty z przewietrzaniem ula mogą powodować rozwój pleśni, a nawet grzybicy wapiennej, czyli choroby czerwiu. Nawet delikatne wzniesienie o południowym nachyleniu na rozległej łące lub leśnej polanie to dla pszczół miejsce przyjazne i bezpieczne.

Lokalizując pasiekę w terenie, warto uwzględnić również rodzaj i gęstość zabudowy. Wzmożony „ruch lotniczy” pszczół, z ogromną ilością startów i lądowań, może być dla użytkowników sąsiednich działek nieco uciążliwy. Przelatujące nisko pszczoły mogą niepokoić sąsiadów i przyczyniać się do pogorszenia stosunków sąsiedzkich.

Odległość uli od zabudowań

Zgodnie z dobrą praktyką w pszczelarstwie zaleca się, by w gęstej zabudowie, ule usytuować tak, by wzmożone loty pszczół odbywały się powyżej 3 m. Można to osiągnąć, wynosząc ule na tę wysokość. Innym sposobem jest ustawienie na trasie wylotu pszczół, w odległości nieco bliższej niż 3 m od wlotów, wysokiego, szczelnego ogrodzenia lub posadzenie gęstego żywopłotu.

Taka przeszkoda skutecznie zmusza pszczoły do szybkiego wznoszenia się tuż po opuszczeniu ula. Pozwala to wylatującym pszczołom rozproszyć się na wysokości ponad 3 m, co skutecznie ogranicza loty pszczół na sąsiednią działkę.

Rejestracja pasieki powinnością pszczelarza

W świetle obowiązujących przepisów prawnych dotyczących utrzymania i hodowli zwierząt zgłoszenie i wpisanie pasieki do rejestru Powiatowego Inspektoratu Weterynarii jest powinnością każdego pszczelarza. Warto to zrobić, bez względu na ilość rodzin pszczelich. Rejestracja to nic innego, jak nadanie numeru identyfikacyjnego dla pasieki, który obowiązkowo każdy pszczelarz powinien mieć.

Pszczoła jest zwierzęciem gospodarskim wrażliwym na zakażenie zgnilcem amerykańskim – chorobą objętą obowiązkiem zwalczania, zarówno w Polsce, jak i Unii Europejskiej. Wbrew różnym opiniom krążącym wśród osób opiekujących się pszczołami, wyżej wymieniona rejestracja jest niezależna od umieszczania lub nieumieszczania produktów z pasieki na rynku.

W mojej ocenie rejestracja to obowiązek, który bezwzględnie należy spełnić. Hodowla i utrzymanie pszczół jest działalnością nadzorowaną przez powiatowego lekarza weterynarii. Zgłoszenia należy dokonać na 30 dni przed zakupem rodziny pszczelej lub osadzeniem roju, a już najpóźniej w momencie zakupu lub osadzenia.

Rafał Szela
Pszczelarz z wieloletnim doświadczeniem w zakresie ogrodnictwa i architektury krajobrazu, szkółkarz, producent roślin ozdobnych i miododajnych.
Absolwent SGGW,
pomysłodawca powstania programu edukacyjnego #TAKdlaPszczół, założyciel pierwszego w Polsce Banku Pszczelego

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"