Akaro-entomologiczne zanieczyszczenia propolisu

Kit pszczeli (propolis) jest kleistą, aromatyczną substancją koloru żółtego, brązowego w różnych odcieniach do prawie czarnego, o przyjemnym, balsamicznym zapachu. Jest to produkt pasieczny wytwarzany przez pszczoły z substancji żywicznych, zbieranych z pączków i pędów roślin, głownie drzewiastych (brzoza, olsza, topola balsamiczna i in.). Pszczoły wykorzystują go do uszczelniania gniazda, wypełniania szczelin i nierówności w ulu, kitowania nim ścian, ramek i beleczek powałkowych w ulu, a także do zmniejszania otworów wlotowych do gniazda przed zimą.

Ryc.1. - Grudki kitu pszczelego pozyskanego z różnych
elementów konstrukcyjnych ula. fot. © Wit Chmielewski

Służy on im także do powlekania wnętrza komórek plastra przed ich zaczerwieniem przez matkę.

W jego skład wchodzą różne grupy biologicznie czynnych substancji organicznych, takich jak żywice, olejki eteryczne, garbniki, woski, pyłek, kwasy organiczne i alkohole, flawonoidy i terpeny (łącznie ponad 130 związków).

Jego bogaty skład chemiczny sprawia, że kit pszczeli jest wartościowym surowcem do produkcji różnych preparatów, kosmetyków i farmaceutyków (ekstrakty, nalewki alkoholowe, opatrunki i maści na bazie propolisu do leczenia wielu dolegliwości, schorzeń, do dezynfekcji trudno gojących się ran, odleżyn itp.).

Ze względu na swoją lepkość i konsystencję propolis jest często narażony na zanieczyszczenie różnymi mikroorganizmami (bakterie, grzyby), których zarodniki osiadają i przyklejają się na jego powierzchni.

Zasiedlają go również liczni przedstawiciele mikrofauny towarzyszącej pszczołom w ich gniazdach lub bytujących w pomieszczeniach magazynowych. Do szczególnie często spotykanych zanieczyszczeń surowca propolisowego należą m.in. stawonogi, głównie drobne owady i roztocze; są to przeważnie pospolite szkodniki pasieczne i przechowalniane.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Najczęstsze zanieczyszczenia propolisu

Spośród owadów do najczęściej znajdywanych zanieczyszczeń biologicznych w propolisie ze zrozumiałych względów należały martwe pszczoły, w tym także zmumifikowany (zaatakowany przez grzyby) czerw, fragmenty ciał robotnic (segmenty nóg, skrzydła, kawałki chitynowych osłon ciała).

Z innych zanieczyszczeń pochodzenia entomologicznego często obserwowano martwe i żywe larwy i imagines chrząszczy z rodziny ...

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Rozkruszki

Rozkruszki są powszechnie znane jako szkodniki produktów przechowywanych i sprawcy alergii.

W propolisie zaobserwować można wszystkie stadia rozwojowe tych roztoczy, ale szczególną uwagę zwracają formy przetrwalnikowe, tzw. hypopusy typu nieruchomego niektórych gatunków (np. z rodzaju Glycyphagus), które w niesprzyjających warunkach życiowych (susza, zima, brak pokarmu) mogą przetrwać okres kilku miesięcy (a nawet ponad rok).

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Roztocze drapieżne

Niektóre próbki propolisu były zanieczyszczone także przez roztocze drapieżne należące do rodziny sierposzowatych, Cheyletidae (np. sierposz rozkruszkowiec, Cheyletus eruditus (Schr.)) i Aceosejidae (Melichares tarsalis (Berl.)), które są wrogami naturalnymi ...

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Poza tym ważne jest, aby propolis był magazynowany w higienicznych warunkach i trzymany w czystych i hermetycznych pojemnikach, zabezpieczających go przed dostępem i inwazją szkodników oraz wtórnym zainfekowaniem szkodliwymi mikroorganizmami. Zapewnia to zachowanie wysokiego stopnia czystości i dobrą jakość towaru, który jest prawie wolny od owadów, roztoczy i innych zanieczyszczeń akaro-entomologicznych i mikrobiologicznych.

Prof. dr hab. Wit Chmielewski
Zakład Produktów Pszczelich, Oddział Pszczelnictwa, Instytut Ogrodnictwa
ul. Kazimierska 2, 24-100 Puławy

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"