Działanie alergenne mleczka pszczelego, cz. 2.

W poprzedniej części artykułu Autorzy omówili następujące reakcje alergiczne organizmu po podaniu mleczka pszczelego: astmę, która zwykle występuje napadowo i może się pojawić jednorazowo lub po wielokrotnym podaniu mleczka pszczelego oraz alergię po podaniu doustnym omawiając kilka przypadków pacjentów, u których taka reakcja wystąpiła.

Takahama i Shimazu (2006) opisują przypadek 33-letniego mężczyzny, który zażył preparat z mleczkiem pszczelim i po kilku godzinach wystąpił u niego ostry świąd twarzy połączony z rumieniem. Następnie pojawiły się zawroty głowy, drętwienie palców, ogólny świąd, bąble pokrzywkowe, duszność, świszczący oddech i zaburzenia świadomości.

W trakcie transportu do szpitala jego skurczowe ciśnienie tętnicze krwi wynosiło 100 mm Hg. U pacjenta pojawił się ogólny rumień i obrzęk całego ciała. Wywiad lekarski wykazał, że pacjent nigdy nie chorował na astmę.

fot.© Rafał Krawczyk

Po przyjęciu do szpitala podano mu leki rozszerzające drogi oddechowe oraz przeciwalergiczne we wlewie kroplowym i zaczęto nawadniać organizm. Pacjent wkrótce zaczął odzyskiwać świadomość, skurcz oskrzeli minął, a ciśnienie tętnicze krwi powoli zaczęło wzrastać.

Następnego dnia został wypisany ze szpitala. Przeprowadzony test skórny wykazał, że był on uczulony na mleczko pszczele. Na tej podstawie postawiono diagnozę, że była to anafilaksja spowodowana podaniem mleczka pszczelego drogą doustną.

Testi i wsp. (2007) przytaczają przypadek 28-letniego mężczyzny, od 25 lat chorującego na astmę, który przyjmował przez 5 dni preparat wzmacniający z mleczkiem pszczelim. W tym czasie stan pacjenta znacznie się pogorszył.

Miewał on ataki astmy 2 razy dziennie, używał salbutamolu w aerozolu do 15 razy dziennie. Po ostatniej dawce mleczka pszczelego pojawiła się u niego ostra duszność i w jej następstwie doszło do utraty przytomności. Test skórny ujawnił uczulenie na mleczko pszczele oraz na kilka innych alergenów.

Suzuki i wsp. (1988) i Kariya i wsp. (2005) oraz Katayama i wsp. (2008) ujawniają łącznie 6 ostrych reakcji alergicznych po spożyciu mleczka pszczelego. Katayama i wsp. (2008) dokumentują dokładnie przypadek 26-letniej kobiety, u której w 15 min po wypiciu napoju z mleczkiem pszczelim wystąpiły objawy anafilaksji, ogólnego rumienia, świądu i obrzęku powiek.

Lombardi i wsp. (1988) opisali ponadto 22-letniego mężczyznę, który po spożyciu niewielkiej ilości mleczka pszczelego doznał ogólnej pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego warg. Pacjent cierpiał na alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, był uczulony na pyłek bylicy oraz roztocza kurzu domowego. Po podaniu dożylnym preparatu przeciwhistaminowego i kortykosteroidów szybko powrócił do zdrowia.

fot.© Krzysztof Kasperek

Z przeglądu powyższego piśmiennictwa wynika, że na przestrzeni 15 lat (1993-2008) odnotowano na całym świecie 32 przypadki ostrej alergii na mleczko pszczele przyjmowane drogą doustną, w tym jeden przypadek śmiertelny. W Australii wydarzyło się 17 takich przypadków (1, 2, 4, 7), w Japonii 7 (8, 10-12), w Hiszpanii 3 (5), w Nowej Zelandii 2 (6), we Włoszech 2 (9, 13) i w Anglii 1 (3).

Większość pacjentów (29) przed przyjęciem preparatu z mleczkiem pszczelim była aktualnie lub w przeszłości chora na astmę oskrzelową. Tylko 3 pacjentów nie cierpiało w swoim życiu na tę chorobę.

Z przedstawionych danych wynika również, że większość pacjentów przed wystąpieniem alergii przyjmowało mleczko wielokrotnie. Tylko nieliczni doznali alergii po pierwszym zetknięciu się z tym produktem przyjętym drogą doustną.

Na tej podstawie należy wyciągnąć wniosek, że chorzy na astmę oskrzelową lub inne choroby alergiczne, nie powinny przyjmować doustnie żadnych preparatów z mleczkiem pszczelim. Ostrzeżenie dotyczące tych osób powinno znajdować się na każdym opakowaniu preparatów do użytku wewnętrznego, zarówno preparatów leczniczych, jak i produktów uznawanych za zdrową żywność.

Autorzy publikacji uznali, że ostre krwotoczne zapalenie okrężnicy jest pierwszym przypadkiem tego typu na tle alergicznym wywołanym przez mleczko pszczele.

Alergia po podaniu miejscowym

Informacji na ten temat jest znacznie mniej niż w przypadku alergii po podaniu doustnym mleczka pszczelego. Jako pierwsi pisali o tym Takahashi i wsp. (1983). 30-letnia kobieta słysząc, że mleczko pszczele odznacza się właściwościami antyseptycznymi, zastosowała je u siebie w zapaleniu skóry twarzy, a następnie w zapaleniu skóry nóg.

Do tego celu użyła ona świeżego mleczka pszczelego otrzymanego prosto z pasieki. Po tym ostatnim zabiegu zapalenie skóry nóg pogorszyło się i w jego efekcie doszło do nadżerek, pęcherzy, rumienia i złuszczenia na palcach i podeszwach stóp.

Tabela 2. Frakcje białka mleczka pszczelego reagujące z przeciwciałami IgE
osób uczulonych na ten produkt (wg Rosmilah i wsp. 2008).

Po zaprzestaniu stosowania mleczka pszczelego i zastosowaniu kortyzolu, zapalenie skóry minęło. Badania przeprowadzone za pomocą testu płatkowego z mleczkiem pszczelim wykazały, że pacjentka jest uczulona na ten produkt. Silna reakcja na mleczko pszczele utrzymywała się przez 3 dni.

Inne badania przeprowadzone na 10 ochotnikach wykazały, że u 2 z nich wystąpiła dodatnia reakcja na mleczko pszczele w teście płatkowym. Interesujące było to, że u jednej osoby, która nigdy nie stosowała mleczka pszczelego ani doustnie, ani miejscowo, a także nigdy nie odnotowała kontaktowego zapalenia skóry, wystąpiła silna reakcja dodatnia w teście płatkowym, która utrzymywała się do dnia doświadczenia.

U innej osoby także wystąpiła dodatnia reakcja w teście płatkowym na mleczko pszczele, jednak przyjmowała ona wcześniej ten produkt doustnie. Reakcja ta także utrzymywała się przez 3 dni.

Niedielka (1989) leczył 110 chorych z przenikającymi ranami rogówki, wrzodami nabłonka rogówki, urazowym zapaleniem rogówki i uszkodzeniami opryszczkowymi rogówki i stwierdził, że 2 chorych (1,8%) zareagowało reakcją uczuleniową na błonki oczne zawierające 2 mg mleczka pszczelego. Ustalono, że były to osoby z podwyższoną wrażliwością na produkty pszczele.

Omarow (2009) zauważył, że przy leczeniu chorych na łuszczycę za pomocą 3% maści z mleczkiem pszczelim (preparat Apilak), u 3 osób doszło do nasilenia świądu skóry. U osób tych z terapii mleczkiem pszczelim zrezygnowano.

Na podstawie powyższych danych należy założyć, że preparaty z mleczkiem pszczelim stosowane miejscowo także mogą być przyczyną uczuleń, niezależnie od tego, czy pacjent stosował przedtem mleczko pszczele czy nie. Ważne jest to, że po odstawieniu preparatu z mleczkiem pszczelim uczulenie dość szybko ustępuje.

Białka alergenne mleczka pszczelego

Szerokie badania nad wyjaśnieniem alergennego działania mleczka pszczelego przeprowadzili Thien i wsp. (1996). Przede wszystkim stwierdzili oni, że w surowicy krwi osób uczulonych na mleczko pszczele znajduje się podwyższony poziom przeciwciał IgE, co sugerowało, że jest on wynikiem kontaktu organizmu z tym produktem (tabela 1.).

Ryc. 1. Stopień wiązania przeciwciał IgE obecnych w 75 surowicach (pochodzących
od osób uczulonych na mleczko pszczele, chorych na astmę, wyprysk oraz
uczulonych na jad pszczeli) z białkami mleczka pszczelego (wg Thien i wsp. 1996).
1 – Brak reakcji przeciwciał IgE z białkami mleczka pszczelego,
2 – słaba reakcja, 3 – średnia reakcja, 4 – silna reakcja przeciwciał IgE
z białkami mleczka pszczelego.

Późniejsze badania wykazały, ze podwyższony poziom przeciwciał IgE występuje także w surowicy krwi osób chorych na astmę, wyprysk i osób uczulonych na jad pszczeli.

Wyniki tych badań stanowiły podstawę do poszukiwań w mleczku pszczelim białek odpowiedzialnych za uczulenie.

Po rozdzieleniu białka mleczka pszczelego na 18 frakcji o ciężarze cząsteczkowym od 14 do >94 kDa (kilodaltonów) poddano je działaniu przeciwciał IgE znajdujących się w 24 surowicach krwi, w tym pochodzących od osób uczulonych na mleczko pszczele (5 surowic), od osób chorych na astmę z towarzyszącym tej chorobie zapaleniem błony śluzowej nosa i pokrzywką (7 surowic), od osób chorych na wyprysk wraz z astmą, obrzękiem naczynioruchowym, zapaleniem błony śluzowej nosa i pokrzywką (8 surowic) oraz od osób uczulonych na jad pszczeli (4 surowice).

Prof. Bogdan Kędzia
mgr. Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"