Orientacja w przestrzeni i czasie

31 | Czy pszczoła może zabłądzić?

Przyczyn gubienia się pszczół w terenie może być kilka. Choroba czy brak snu skutecznie ograniczają zdolności orientacji robotnic. Zbieraczki kierują się nie tylko Słońcem, lecz także zapachem, który, jak wiemy, może zostać rozłożony przez zanieczyszczenia powietrza, co utrudnia owadom powrót do ula. Ponadto robotnice wybierają w terenie i zapamiętują charakterystyczne punkty orientacyjne, takie jak budynki czy drzewa. Jeśli nagle „znaki” zostaną usunięte, zbieraczka może być zdezorientowana i czas przebywania w terenie się wydłuży. Zdarza się jednak, że pszczoły się gubią, ponieważ mają... za dobrą pamięć.

Zasada 3 dni oznacza zamknięcie pszczół w gnieździe na trzy doby. Oczywiście nie jest to możliwe podczas upałów. Ta reguła opiera się na założeniu, że po tym czasie pszczoły zapominają starą lokalizację domu. Rzeczywiście badania udowodniły, że pamięć długotrwała pszczół pogarsza się z biegiem czasu, ale całkowite zapomnienie następuje po 6–9 dniach. W takim wypadku przestawianie uli w tygodniach zimnej pogody, gdy zbieraczki nie opuszczają gniazda, pomoże im zapomnieć stare miejsce zamieszkania.

Zasada trzech trójek nie jest więc doskonała i najprawdopodobniej powinna zostać zmieniona w amerykańskiej wersji na zasadę 3 stóp 5 mil i 7 dni, a w polskiej do 1 m, 8 km i 7 dni.

32 | Czy pszczoły mają poczucie czasu?

33 | System optymalizacji transportu – czy pszczoły mają szkolenia z logistyki?

Nie muszą. Są w tym tak dobre, że optymalizacja pracy przychodzi im szybciej niż ludziom. „Problem komiwojażera” polega na znalezieniu najkrótszej drogi między kolejnymi klientami, tak by zużyć jak najmniej benzyny, a całość załatwić w jak najkrótszym czasie. Zagadnienie jest o wiele bardziej skomplikowane, niż się wydaje: w zależności od lokacji i dystansu między punktami superkomputery spędzają nad podaniem optymalnej trasy kilka dni, ponieważ rozważają każdą możliwą kombinację. A jednak pszczoły miodne robią to szybciej.

34 | W jaki sposób pszczoły orientują się w przestrzeni?

Oprócz wymienionych wcześniej systemów zapamiętywania położenia ula poprzez rozpoznawanie charakterystycznych punktów w przestrzeni oraz kierowanie się węchem pszczoły orientują się dzięki magnetyzmowi Ziemi i obserwacji Słońca (widzą polaryzację światła).

Poza tym robotnice wykazują magnetorecepcję, czyli zdolność do wykrywania kierunku ziemskiego pola magnetycznego i wykorzystują je do orientowania się w przestrzeni. Cząsteczki magnetyczne znajdujące się w odwłoku pszczoły reagują na pole magnetyczne planety i również pomagają w lokalizacji. Służą m.in. do ustalania, gdzie jest góra a gdzie dół. Dzięki temu robotnice wiedzą, w jakiej orientacji budować plastry. Badania przeprowadzone w 2018 r. wykazały, że kontakt z silnym magnesem (np. neodymowym) powodował uszkodzenie tych struktur i zniszczenie magnetorecepcji u pszczół.

K192 - 365 faktów o pszczołach - sprawdź dostępność książki w sklepie Pasieki