Żywienie pszczół

141 | Co jedzą pszczoły?

Źródłem białka, minerałów, witamin i tłuszczów dla pszczół jest głównie pyłek, natomiast energię (węglowodany) owady czerpią z nektaru. Robotnice jedzą duże ilości pierzgi i mleczka pszczelego, by ok. 6–8 dnia życia zacząć wytwarzać mleczko pszczele, którym karmią larwy. Gdy przygotowują się do wykonania innych ról, np. strażniczki, zaprzestają spożywania pyłku i pierzgi, ponieważ nie muszą dalej wytwarzać mleczka.

142 | Pszczele pastwiska. Cóż to takiego?

143 | Ile miodu i pyłku w ciągu sezonu produkuje jedna rodzina?

I nie chodzi o to, ile miodu może podebrać jej pszczelarz, lecz o całkowity „koszt” utrzymania gniazda, wyrażony w kilogramach miodu, przeznaczonego do wychowu czerwiu, produkcji wosku i pierzgi, posilania się przez robotnice i ogrzania gniazda. W ciągu roku pszczela rodzina produkuje ok. 300 kg miodu, wykonując 7,5 mln lotów po pożytek, przy założeniu, że każda pszczoła wraca do gniazda z pełnym wolem. Natomiast w ciągu roku do ula trafia od 20 do 30 kg pyłku.

144 | Co to jest nakrop?

Nakrop jest zebranym przez pszczoły nieprzerobionym nektarem, zawierającym bardzo dużo wody. Po przekazaniu go robotnicom w ulu będzie dalej przetwarzany – zostaną do niego dodane enzymy, a pszczoła, poprzez wielokrotne wsuwanie i wysuwanie języczka z kropelką nakropu, spowoduje odparowanie wody, aż do takiego zgęstnienia mieszaniny, że powstanie z niej miód.

145 | Jak rozpoznać czy miód w plastrach jest dojrzały?

Komórki z dojrzałym miodem powinny być zamknięte (czyli zasklepione) przez robotnice za pomocą cienkiej warstwy czystego wosku. Czasami jednak zdarza się, że pasiecznik chce przystąpić do miodobrania, jednak nie wszystkie komórki są poszyte. Niekoniecznie oznacza to, że patoka jest niedojrzała – może pszczoły po prostu jeszcze nie zdążyły zamknąć komórek. Wtedy pszczelarz może skorzystać z refraktometru i ocenić zawartość wody w produkcie pszczelim. Zazwyczaj jednak po prostu przechyla plaster nad otwartym ulem lub uderza w ramkę dłonią – jest to tak zwana próba kapania. Jeśli nakrop wypłynie z komórek, to znaczy, że ma za dużo wody.

146 | Jakie rośliny występujące w Polsce są najbardziej miododajne?

Wydajność miodowa to szacowana ilość pozyskanego miodu z jednostki powierzchni. Z powodu różnić między odmianami, stanowiskami bytowania roślin i przebiegami pogody w danym roku, wydajność miodowa może się bardzo różnić w poszczególnych rejonach kraju.

147 | Dlaczego pszczoły ­tworzą pierzgę?

Młode pszczoły pochłaniają sporo świeżego pyłku, który powoduje u nich intensywny rozwój gruczołów ślinowych, wydzielających mleczko pszczele niezbędne do karmienia larw. Do tej pory uważano, że dzięki składowaniu pyłku w komórkach z dodatkiem miodu, enzymów i mleczka pszczelego pyłek zostaje rozłożony do lepiej przyswajalnej formy tzw. pierzgi. Powstające w niej bakterie kwasu mlekowego mają częściowo rozkładać egzynę pyłku, sprawiając, że ich wnętrze jest łatwiej dostępne dla organizmów owadów. Jednak badania wykazały, że bakterie kwasu mlekowego nie pojawiają się w całej objętości komórki wypełnionej pierzgą, lecz fragmentarycznie. Enzymy i wymienione wcześniej bakterie dostają się do pyłku w momencie formowanie obnóży pyłkowych przez zbieraczki.

148 | Czy pszczoły mogą zatruć się pyłkiem?

Literatura podaje, że w latach 40. ubiegłego wieku w Szwajcarii w pasiekach zanotowano zatrucia pszczół pyłkiem jaskrów (zawierającym trującą ranunkulinę). Rodziny, które ucierpiały, znajdowały się w terenie, w którym jaskier był gatunkiem dominującym. W naszych warunkach w czasie jego kwitnienia rozwijają się też kwiaty innych pyłkodajnych gatunków, dzięki czemu nie dochodzi do zatruć.

149 | Z niejednego pieca… ­Dlaczego dieta rodziny pszczelej powinna być zróżnicowana?

Wyobraź sobie, że codziennie przez miesiąc jesz chleb. Tylko chleb. Żadnych owoców, warzyw, mięsa... Jak myślisz, czułbyś się dobrze? Raczej nie. Podobnie jest w przypadku pszczół. Podczas gdy miód dostarcza im energii w postaci węglowodanów, pyłek zawiera białka, tłuszcze, minerały i witaminy – ich zawartość może się różnić między poszczególnymi gatunkami roślin. To jedyne źródło protein dla pszczół. Dziennie konsumują go od 3,4 do 4,3 mg. Ludzie silnie oddziałują na środowisko, tworząc intensywnie użytkowane monokultury, wymagające zapylania przez zbieraczki. Te rodziny, które są wywożone na monokulturowe pożytki, mogą mieć problemy zdrowotne wynikające z ubogiej, niezróżnicowanej diety.

150 | Skąd pszczelarz wie, jaką odmianę miodu pozyskał?

Kupując miody odmianowe – lipowy, rzepakowy, akacjowy itd. – nigdy nie mamy w słoiku miodu, który powstał w 100% z nektaru pozyskanego z jednego gatunku rośliny. Przewaga jednego gatunku wynika z wierności kwiatowej pszczół i działań pszczelarza, który wykorzystując tę cechę rodziny pszczelej, ustawia ule jak najbliżej skupisk roślin np. robinii akacjowej. Pszczoły wybierają źródła nektaru, które są najbliżej i najłatwiej dostępne, a także bogate w pokarm. Dlatego najchętniej będą odwiedzały kwiaty blisko rosnącej, pachnącej robinii. Jednak zawsze część zbieraczek postanowi oblatywać inny pożytek.

151 | Czy pszczoły wolą składać miód w nowych komórkach, czy ­starych?

152 | Czy pszczoły jedzą ciasto?

Ciastem miodowo-cukrowym (lub kandem) nazywamy stworzoną z miodu i cukru pudru papkę, podawaną pszczołom jako pokarm pobudzający rodzinę do rozwoju. Podkarmia się nim również matkę i jej świtę podczas transportu w klateczkach wysyłkowych. Pszczelarz wkłada je także do ulików weselnych. Na rynku są również gotowe ciasta, o składzie lepiej dopasowanym do potrzeb rodziny pszczelej, niż te przygotowywane samodzielnie przez pszczelarzy.

153 | Ile kwiatów muszą odwiedzić pszczoły, żeby wyprodukować 1 kg miodu?

Oczywiście zależy to od rodzaju pożytku, jaki odwiedzają, ponieważ każdy gatunek roślin produkuje różną ilość nektaru o wahającym się stężeniu cukrów. By wyprodukować kilogram miodu akacjowego, muszą odwiedzić 8 500 000 kwiatów.

Przeciętnie pszczoły odwiedzają 10 mln kwiatów, by zebrać dostateczną ilość nektaru do wyprodukowania kilograma miodu.

154 | Jak pszczoły zbierają pyłek?

Ponieważ pszczoły stawiają na specjalizację w pracy, zbieraniem pyłku zajmują się... zbieraczki pyłku. Robotnica za pomocą szczoteczek znajdujących się na odnóżach zgarnia pyłek z pylników kwiatu i włosów swojego ciała do koszyczków, znajdujących się na ostatniej parze odnóży. Podczas tego procesu pszczoły zwilżają ziarna pyłku lepkim miodem i wydzieliną gruczołów ślinowych, dzięki czemu łatwiej im kształtować „kulki” pyłku tzw. obnóża.

Koszyczek pszczoły.

155 | Jak jest ­zbudowany pyłek?

Pyłek sam w sobie nie jest męską gametą (czyli pojedynczą komórką zawierającą DNA), lecz zawiera w sobie kilka komórek, udział w procesie zapylania i zapładniania. Pojedyncze ziarnko pyłku zawiera komórkę wegetatywną (niereprodukcyjną) i generatywną (reprodukcyjną). U roślin kwitnących komórka wegetatywna często wytwarza łagiewkę pyłkową, przez którą komórki generatywne dostają się do zalążni. Komórki generatywne dzielą się na dwie komórki nasienne (męskie), które zazwyczaj biorą udział w podwójnym zapłodnieniu. Podczas omawianego rodzaju zapłodnienia jedna z komórek męskich łączy się z komórką jajową (powstaje zygota), a druga z komórką centralną znajdującą się na środku woreczka zalążkowego (powstaje bielmo – część energetyczna nasiona).

Pyłek pod mikroskopem

Pyłki roślin wiatropylnych są zazwyczaj małe, lekkie, a często wyposażone w „poduszeczki powietrzne”, które pozwalają na przenoszenie na znaczne odległości. Pyłki roślin owadopylnych zazwyczaj są duże (ale różnią się między sobą wielkością) i mają więcej składników odżywczych, które skłaniają zbieraczki do częstszego odwiedzania danego gatunku kwiatu. Barbier w 1970 r. ustalił średni skład ziarna pyłku. Pyłek zawiera 16–30% białka, 1–7% skrobi, 0–15% wolnych cukrów i 3–10% tłuszczów. Ponadto ma różnorodne witaminy, sole i mikroelementy, a także substancje dodatkowe takie jak olejki eteryczne. Pyłek zawdzięcza kolor karotenoidom (żółć) i flawonoidom (żółć, pomarańcz), a także antocyjanom (ciemnoczerwony i purpurowy).

156 | Jak pszczoły się schładzają?

157 | Jak pszczoła szuka wody?

K192 - 365 faktów o pszczołach - sprawdź dostępność książki w sklepie Pasieki