Wykonujemy słomiany korpus ula
Mając przygotowane prawidło i zgromadzony niezbędny materiał, możemy przystąpić do wykonania korpusu. Do tego celu, oprócz słomy, potrzebne będą: ramy okładzinowe – dolna i górna, deski na narożniki, drut ocynkowany do łączenia ram (śr. 2 mm) oraz do szycia ścian (śr. 0,5 mm).
Fot. l. Najprostsze prawidło do wykonania uli słomianych. Rama
o grubości korpusu ula i szerokości około 10 cm, do której za
pomocą śrub przykręcone są słupki. W konstrukcji prawidła
widocznego na zdjęciu jest 12 słupków.
Wykonanie korpusu jest niezwykle proste. Oto kolejne czynności:
- włożenie do prawidła ramy dolnej
- ułożenie słomy w prawidle
- założenie ramy górnej i uciśnięcie słomy
- połączenie ram drutem i zszycie ścian
- przybicie narożników
Faktycznie nie jest to nic skomplikowanego, ale są pewne szczegóły, na które należy zwrócić uwagę, aby wykonać dobry korpus.
Jednym z istotniejszych jest sposób układania słomy w prawidle. Chodzi o równomierne jej ułożenie w taki sposób, aby wszystkie ściany miały jednakową wysokość i nie było w nich szpar. Słomę możemy układać na kilka sposobów. Pozornie różnice są drobne, ale mają wpływ na jakość korpusu.
Ważne są grubości warstw słomy, które będą układane między słupkami prawidła. Nie mogą one być za grube, a po rozłożeniu powinny tworzyć jedną warstwę źdźbeł.
Sposobów układania słomy może być kilka. Oto niektóre z nich:
- układanie słomy w koło przez zaginanie jej w narożach
- układanie słomy w ten sposób, aby się krzyżowała w narożach, i obcięcie później wystających końców (wadą tego sposobu jest podwójna warstwa słomy w narożach, co przy zbyt grubych warstwach może tworzyć szpary w korpusach)
- wcześniejsze przycięcie słomy na odpowiednią długość, a następnie układanie jej w prawidle
Fot. 2. Szycie korpusu polega na łączeniu drutów wewnętrznych i
zewnętrznych. Jest dość pracochłonne, w każdym korpusie
wykonuje się kilkanaście szwów. Do szyciawykorzystuje się drut
ocynkowany o średnicy 0,5 mm i igłę tapicerską.
Ułożona słoma po ugnieceniu powinna być dostatecznie twarda, tak aby pod naciskiem palca nie uginała się zbytnio. Słoma nie może być również zbyt mocno uciśnięta, aby urki źdźbeł się nie zgniotły, gdyż tracą wtedy swoje walory termiczne. Przy układaniu kłosy słomy (jeżeli występują) należy chować w środek ścian ula, przez co ściany będą gładsze. Po ułożeniu słomy, nałożeniu górnej ramy, uciskamy słomę i zakładamy zatyczki nad górną ramą.
Do opasania ścian używa się drutu grubszego. Polega ono na łączeniu ramy dolnej i górnej wewnątrz i na zewnątrz ściany ula. Ramę łączy się poprzez włożenie drutów do wcześniej wykonanych otworów, albo przymocowanie ich do wbitych w ramę gwoździ. W zależności od sposobu wykonania ula drutów tych może być od jednego do kilku w jednej ścianie, w odległości 10-15 cm jeden od drugiego.
Fot. 3. Takich uli dzisiaj już nikt nie wykonuje. Można je jeszcze
spotkać czasami w pasiekach.
Dobrze ułożona słoma i właściwe szycie tworzą ściany równe i gładkie. Zostaje tylko przybicie narożników i korpus gotowy. Narożniki dodatkowo wzmacniają i usztywniają ul. Szycie jest dość żmudne, aby go uniknąć można druty łączyć specjalnymi haczykami. Ponadto można ograniczyć ilość szwów poprzez zastosowanie odpowiedniego sposobu wykonania korpusu. Tak np. wcześniejsze przybicie narożników pozwala uniknąć szycia naroży.
Do tego celu może posłużyć jednak prawidło wykonane bez zewnętrznych narożnych słupków (fot. l). Wtedy narożniki przybijane są do dolnej ramy przed włożeniem jej do prawidła. Słomę należy przyciąć na odpowiednią długość i układać w prawidle, najlepiej w taki sposób, aby nie tworzyła w narożach podwójnych warstw. Aby uniknąć podwójnej grubości warstw słomy krzyżującej się w narożach, można układać ją w nieco odmienny sposób. Garść słomy dzieli się na dwie połowy i wkłada ją w uliczki prawidła w taki sposób, że grubsze końce słomy podsuwa się tylko do naroża, na samo naroże ich nie wysuwając, zaś część kłosową puszcza uliczką na wskroś przez naroże.
To samo czyni się z drugą połową garści słomy w odwrotnym kierunku. Tym sposobem słoma w narożach ma taką samą grubość jak w ścianach.
Ze słomy można wykonać jeszcze niektóre elementy wyposażenia wewnętrznego, takie jak zatworomaty oraz ocieplenie górne. Pozostałe elementy ula, takie jak dennica czy daszek, jak również wyposażenie wewnętrzne wykonywane są w sposób tradycyjny z drewna.
Mieczysław Janik
e-mail:
