Mniej znane miododajne i pyłkodajne byliny, cz. 2.

Warto zadbać o poprawienie bazy pożytkowej wokół pasieki, jednak wielu pszczelarzy boryka się z dylematem, jakie rośliny w tym celu sadzić.

Na życzenie naszych czytelników publikujemy więc na łamach „Pasieki” cykl artykułów o roślinach dostarczających pszczołom nie tylko nektaru, ale i tak niezbędnego pyłku.

W pierwszej części artykułu autorka opisała chaber górski, dyptam jesionolistny, jeżówkę purpurową, kocimiętkę Faassena, melisę lekarską oraz piwonię.

Różnik przerosłolistny = sylfium przerosłe

(Silphium perfoliatum L.)

Niepoprawnie nazywany rożnikiem, jest byliną pochodzącą z północnoamerykańskich prerii. Rośliny osiągają imponujące rozmiary do 2,5 m i są cenione nie tylko z pszczelarskiego punktu widzenia. Mogą być wykorzystywane jako rośliny energetyczne, paszowe, lecznicze, ozdobne jak też do rekultywacji zdegradowanych gleb.

Na pasieczysku lub w ogrodzie mogą stanowić osłonę altan, miejsc brzydkich lub chroniącą przed wścibskim spojrzeniem. Sylfium wytwarza silne, czworoboczne na przekroju łodygi oraz duże (30 cm długości × 20 cm szerokości), ciemnozielone, szorstko owłosione liście wyrastające po 2 naprzeciw siebie.

Dolne liście są ogonkowe, górne mają oskrzydlone, zrośnięte u podstawy na kształt kielicha ogonki liściowe. Polska nazwa gatunkowa rośliny „przerosłolistny” nawiązuje właśnie do wyglądu liści, gdyż ma się wrażenie jakby łodyga przez nie przerastała.

Ruta zwyczajna

fot.© Aneta Sulborska

(Ruta graveolens L.)

Jest aromatyczną byliną lub półkrzewem uprawianym w Polsce już od czasów średniowiecza. Znalazła zastosowanie jako roślina obrzędowa, lecznicza i ozdobna. Można nią także przyprawiać potrawy oraz aromatyzować wódki i likiery.

Ostry, aromatyczny zapach ruty przypomina nieco woń wina, co znalazło odbicie w nazwie tej rośliny w niektórych językach np. w niemieckim Wein-Raute. Pędy nadziemne ruty osiągają wysokość 30-90 cm, są rozgałęzione, w dolnej części zdrewniałe, pokryte przez pierzastosieczne liście zawierające zbiorniki z olejkiem eterycznym.

Cała roślina charakteryzuje się srebrzystawozielonym kolorem. Żółte kwiaty ruty zebrane są w baldachokształtne kwiatostany zakwitające od drugiej dekady VI do końca VII. Szczytowe kwiaty w kwiatostanie są pięciokrotne (mają 5 płatków), pozostałe czterokrotne.

Ciekawostką jest, że pręciki dojrzewają w kwiecie w ściśle określonej kolejności oraz wykonują ruchy. Pyłek uwalniany jest po osiągnięciu przez pręciki pionowego położenia w stosunku do płatków korony. Owocem jest torebka zawierająca liczne nasiona o nerkowatym kształcie.

Wielosił błękitny = koziołek, poziołek

fot.© Aneta Sulborska

(Polemonium caeruleum L.)

Bylina o mięsistym kłączu oraz sztywnych łodygach dorastających do 1 m wysokości, pokrytych przez pierzaste, ciemnozielone liście. Począwszy od XVI wieku wielosił błękitny uprawiany był w ogrodach jako roślina ozdobna, wykorzystywano go również do celów leczniczych.

Kwiaty wielosiłu zebrane są w szczytowe kwiatostany typu wiechy, pojawiają się w drugiej dekadzie maja i kwitną przez około 4 tygodnie.

Zrosłopłatkowa korona kwiatów osiąga 2 cm długości i cechuje się białą lub niebieską barwą. Kwiaty wytwarzają 5 okazałych pręcików o pomarańczowych główkach żywo kontrastujących z kolorem korony. Owocem u tego gatunku jest torebka.

Pszczoły chętnie korzystają z pyłku wielosiłu, z którego formują żółte obnóża oraz z nektaru zawierającego 29-52% cukrów. Wydajność miodową tego gatunku określa się na 70-200 kg/ha.

Wielosił błękitny najlepiej rośnie na glebie próchnicznej, ubogiej w wapń, lekko wilgotnej lub wilgotnej. Rośliny można rozmnażać z nasion wysiewanych wiosną na rozsadnik lub wprost do gruntu.

Jeśli pozwolimy roślinom zawiązać owoce, wówczas może się sama rozsiewać. Wegetatywny sposób rozmnażania polega na podziale starszych egzemplarzy lub pobieraniu sadzonek wierzchołkowych.

Złotogłów biały

(Asphodelus albus Willd.)

Dekoracyjna bylina o bezlistnej łodydze osiągającej 50-120 cm wysokości. Częścią podziemną są mięsiste, bulwiaste korzenie. Równowąskie, do 65 cm długości liście wyrastają tuż przy ziemi tworząc rozetę.

Kwiaty składają się z 6 białych listków okwiatu o długości 1,5-2 cm z wyraźnie zaznaczonym zielonym lub brunatnym nerwem środkowym, zebrane są w groniaste kwiatostany.

Otwarty kwiat przypomina kształtem gwiazdkę. W Europie południowej złotogłów biały jest ulubioną rośliną cmentarną i uchodzi za symbol żałoby. Kwitnienie gatunku przypada na maj i czerwiec.

Kwiaty dostarczają zarówno pyłku, jak i nektaru. We Włoszech uzyskuje się z nich miody odmianowe. Kwiaty żyją tylko jedną dobę, ale mimo zwiędnięcia okwiatu wciąż nektarują i pszczoły nadal mogą pobierać nektar.

Zawartość cukrów w nektarze wynosi do 44%, zaś masa cukrów wytworzona przez 10 kwiatów waha się od 40 do 60 mg.

Rośliny mają małe wymagania klimatyczno-glebowe. Rozmnaża się je przez podział wiosną lub jesienią lub wysadza się zakupione bulwiaste korzenie.

Trojeść

Trojeść amerykańska. fot.© Aneta Sulborska

(Asclepias L.)

Rodzaj liczący około 100 gatunków występujących na kontynencie amerykańskim. Łacińska nazwa rodzajowa roślin wywodzi się od Asklepiosa – boga sztuki lekarskiej i medyków lub Asklepiadesa – sławnego lekarza starożytności.

W Polsce rośnie kilka gatunków trojeści (uprawianych głównie w celach ozdobnych), z których do roślin pożytkowych, masowo odwiedzanych przez pszczoły zaliczana jest m.in. trojeść amerykańska i bulwiasta.

Trojeść amerykańska (Asclepias syriaca L.) - jest to okazała bylina tworząca wysokie (1,0-1,8 m), nierozgałęzione pędy pokryte przez eliptyczne liście o krótkich ogonkach. Młode pędy mogą być wykorzystywane w kuchni jako namiastka szparagów, zaś włókna łodyg służą do produkcji tkanin, papieru oraz lin i sznurów.

Cała roślina zawiera trujący sok mleczny, w którego składzie występuje do 10% kauczuku. Kwitnienie gatunku zaczyna się pod koniec czerwca i trwa około 30 dni, czasem 6 tygodni. Białawe lub brudnoróżowe kwiaty o średnicy 14 mm wyrastają w kątach liści, tworząc baldachokształtne kwiatostany.

Na jednym pędzie wyrasta średnio 7 kwiatostanów. Po przekwitnięciu na roślinach powstają owoce – kolczaste torebki zawierające nasiona z długimi, srebrzystymi włoskami, które są niezwilżalne i służą m.in. do wypełniania poduszek, materaców czy wyrobu pasów ratunkowych.

Kwiaty odznaczające się oryginalną budową i przyjemnym zapachem dostarczają pszczołom jedynie nektaru (pyłek sklejony jest w pyłkowiny i owady nie mogą uformować z niego obnóża). Nektar wydzielany jest od wczesnych godzin rannych aż do zmierzchu, przy czym najintensywniejszy oblot owadów ma miejsce w godzinach 8-12 oraz 14-17.

dr Aneta Sulborska
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"