Kosmetyczna moc miodu – dar pszczół dla urody

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• co sprawia, że miód jest dobry dla naszej skóry i włosów;
• co to oznacza, że miód wykazuje aktywność drobnoustrojową;
• czy ilość miodu w kosmetyku ma znaczenie.

Kosmetyczna moc miodu – dar pszczół dla urody

Od zarania dziejów człowiek czerpał z bogactwa natury, poszukując sposobów na zachowanie zdrowia, urody i witalności. Wśród najcenniejszych darów, jakie oferuje nam przyroda, produkty pszczele zasługują na szczególne wyróżnienie. Najbardziej znanym z nich jest oczywiście miód, którego stosowanie dokumentują już malowidła naskalne z epoki mezolitu [Samarghandian i in., 2017].

Miód ceniono nie tylko za jego walory smakowe, lecz także za właściwości lecznicze i pielęgnacyjne. W starożytnym Egipcie był nazywany „nektarem bogów” i stosowany zarówno do leczenia ran, jak i w kosmetykach chroniących skórę przed słońcem na pustyni. Grecy i Rzymianie również dostrzegali jego korzystny wpływ na skórę – nawilżający i łagodzący podrażnienia. Sama Kleopatra, symbol kobiecego piękna, dodawała miód do słynnych kąpieli w mleku, które do dziś są symbolem luksusowej pielęgnacji [Handore i in., 2023].

W średniowiecznej Europie wykorzystywano nie tylko miód, ale także wosk pszczeli – jako składnik maści ochronnych – oraz propolis, znany ze swoich właściwości gojących [Handore i in., 2023]. Wraz z rozwojem nauki i kosmetologii produkty naturalne stopniowo wypierane były przez syntetyczne substancje. Na szczęście współczesność przynosi powrót do korzeni – w dobie rosnącej świadomości ekologicznej i zainteresowania naturalną pielęgnacją produkty pszczele znów stają się cenionym składnikiem kosmetyków, zarówno przemysłowych, jak i tych tworzonych domowymi sposobami.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Miodowe cukry – nawilżenie i ochrona skóry

Głównym składnikiem miodu są cukry – przede wszystkim glukoza i fruktoza. Oprócz słodkiego smaku wyróżnia je zdolność wiązania wody dzięki tworzeniu mostków wodorowych [Burlando i in., 2013]. Zatrzymywanie wilgoci w warstwie rogowej naskórka przekłada się na skuteczne nawilżenie skóry. Dodatkowo działanie to wzmacniają obecne w miodzie aminokwasy (m.in. prolina, arginina, alanina) oraz kwasy organiczne, głównie kwas glukonowy [Dubiago i in., 2018]. Z tego powodu miód jest częstym składnikiem nawilżających balsamów, lotionów, szamponów i masek do włosów.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Lecznicze właściwości miodu w kosmetyce

Miód to nie tylko składnik pielęgnacyjny, ale także naturalny środek wspomagający leczenie drobnych infekcji. Może łagodzić objawy opryszczki (zarówno wargowej, jak i genitalnej), a jego skuteczność porównywalna jest z działaniem kremów zawierających acyklowir – z tą przewagą, że nie wykazuje on działań ubocznych [Dubiago i in., 2018;, Al-Waili i in., 2004]. Stosowany na rany oparzeniowe, przyspiesza ich gojenie dzięki zawartości substancji odżywczych, zwłaszcza witamin grupy B i minerałów, wspierających odbudowę tkanek. Obecne w nim antyoksydanty neutralizują wolne rodniki powstające w wyniku uszkodzenia skóry, a związki o działaniu antyseptycznym zapobiegają zakażeniom.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Miód w kosmetykach – ilość ma znaczenie

Jak pokazują liczne przykłady, miód w kosmetykach pełni funkcję nie tylko pielęgnacyjną, ale także stabilizującą – dzięki swoim właściwościom higroskopijnym zwiększa trwałość formuły, zapobiega wysychaniu i krystalizacji, a jednocześnie łagodzi podrażnienia, odżywia i działa antybakteryjnie. Ilość miodu dodawanego do kosmetyku zależy od jego przeznaczenia i oczekiwanego efektu działania. W preparatach o lekkiej formule, takich jak kremy i emulsje, jego stężenie zwykle nie przekracza 0,5–5%. Kosmetyki do codziennej pielęgnacji – szampony, żele czy balsamy – zawierają go w ilości 1–10%, co wystarcza, by skóra lub włosy odczuły jego dobroczynne działanie bez ich obciążania. W maściach o działaniu leczniczym i regeneracyjnym, które wymagają intensywniejszego wsparcia, zawartość miodu sięga nawet 10–15%. Z kolei w maseczkach odżywczych, zwłaszcza tych przeznaczonych do stosowania punktowego lub mieszanych z olejami, ilość miodu może stanowić aż 70% składu.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Jak wykorzystać miód w domowej pielęgnacji?

Kosmetyki z dodatkiem miodu z powodzeniem można przygotować samodzielnie, w domowym zaciszu. Kluczowe znaczenie ma tutaj jakość używanego produktu – najlepiej wybierać miód z pewnego źródła, pochodzący z lokalnych pasiek, a także odpowiednio go przechowywać. Wystawianie miodu na działanie promieni słonecznych może prowadzić do dezaktywacji oksydazy glukozy – enzymu odpowiedzialnego za powstawanie kwasu glukonowego i nadtlenku wodoru, czyli dwóch związków o istotnym znaczeniu dla jego działania antybakteryjnego i oczyszczającego. Z kolei zbyt wysoka temperatura (powyżej 40°C) powoduje utratę witamin i cennych antyoksydantów z grupy flawonoidów, których zawartość w miodzie – zwłaszcza ciemnym, jak spadziowy czy gryczany – jest wyższa niż w wielu popularnych ekstraktach roślinnych.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Sięgając po naturalne receptury z wykorzystaniem miodu, nie tylko pielęgnujemy skórę i włosy w sposób zgodny z naturą, ale także wspieramy tradycję i wiedzę, która sięga czasów starożytnych. To prosty sposób, by codzienną rutynę zamienić w rytuał pełen szacunku dla pracy pszczół i tego, co nam oferują.

Dr Katarzyna Łudzik-Dychto
Uniwersytet Łódzki, Katedra Chemii Fizycznej

Literatura:

• Samarghandian S, Farkhondeh T, Samini F. „ Honey and Health: A Review of Recent Clinical Research” Pharmacognosy Res. 2017 Apr-Jun;9(2):121-127. doi: 10.4103/0974-8490.204647.
• Handore M. J, Shinde N. V. „Honey in dermatology and skin care: a review” International Research Journal of Modernization in Engineering Technology and Science 2023, May 05 ,(05); 2582-5208. doi: 10.56726/IRJMETS39199
• Burlando B, Cornara L. „Honey in dermatology and skin care: a review”. J Cosmet Dermatol. 2013 Dec;12(4):306-13. doi: 10.1111/jocd.12058.
• Dubiago G, Nowak A,Klimowicz A, „Wybrane właściwości miodu szczególnie przydatne w kosmetologii” Post. Fitoter. 2018; 19(1): 58-64 doi: 10.25121/PF.2018.19.1.58
• Cooper RA, Molan PC, Harding KG. The sensitivity to honey of Gram-positive cocci of clinical significance isolated from wounds. J Appl Microbiol 2002; 93:857-63. doi: 10.1046/j.1365-2672.2002.01761.x.
• Al-Waili NS. Topical honey application vs. acyclovir for the treatment of recurrent herpes simplex lesions. Med Sci Monit 2004; 10:MT94-8. PMID: 15278008.
• Braithwaite I, Hunt A, Riley J i wsp. Randomised controlled trial of topical kanuka honey for the treatment of rosacea. BMJ Open 2015; 5(6):e007651. doi: 10.1136/bmjopen-2015-007651.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"