UWAGA! Artykuł pochodzi ze starych wydań Pasieki. Część wiedzy może być już nieaktualna. By zapoznać się z AKTUALNYMI informacjami przeczytaj:
Pamiętaj by zawsze sprawdzić informacje w nowszych numerach "Pasieki". Wiele informacji z zakresu leczenia pszczół lub gospodarki pasiecznej uległo zmianie. Informacje zawarte w tym artykule utrzymujemy na stronie w ramach archiwizacji wiedzy pszczelarskiej.
Ochrona Sanitarna pasieki w praktyce
Higiena w pasiece to zabiegi i czynności wykonywane przez pszczelarza mające na celu zapobieganie powstawaniu, przenoszeniu i rozprzestrzenianiu chorób pszczół dorosłych i czerwiu. Przestrzeganie zasad higieny pozwala utrzymywać rodziny pszczele w pełnym zdrowiu, pozyskiwać wysokiej jakości produkty pszczele oraz uniknąć chorób i strat nimi wywołanych.
Z praktycznego punktu widzenia zabiegi higieniczne w pasiece podzielić możemy na: higienę pasieczyska, uli, sprzętu pasiecznego, produktów pszczelich i magazynów pasiecznych.
Higiena pasieczyska
Na miejsce stacjonowania pasieki powinno się wybierać teren położony w pobliżu dobrych pożytków wczesnowiosennych, dobrze nasłoneczniony i w miarę zaciszny. Dobrą praktyką jest otoczenie pasieki wysokim ogrodzeniem lub żywopłotem, który uchroni ją przed wizytą niepożądanych gości i zmniejszy ryzyko przypadkowych pożądleń.
Larwa barciaka
Ule w pasiece należy rozstawiać w miarę jak najszerzej, gdyż zapobiega to błądzeniu pszczół i roznoszeniu chorób z ula do ula. Podobną funkcję pełni malowanie uli stojących obok siebie kontrastującymi kolorami.
Trawa na pasieczysku powinna być regularnie koszona. Przed samymi wylotami dobrze jest usunąć trawę a teren utwardzić, co umożliwia obserwację martwych lub chorujących pszczół i czerwiu oraz wszelkich odpadków wyrzucanych przez robotnice z uli. Teren pod ulami należy systematycznie czyścić, nie dopuszczać do zagnieżdżania się mrówek, os i pająków.
Na obszarze pasieki nie wolno pozostawiać pustych, niezabezpieczonych uli, plastrów, naczyń na miód i innego sprzętu, zwłaszcza po miodobraniu. Może to bowiem prowadzić do zmasowanych rabunków najczęściej najsłabszych rodzin, które nierzadko są źródłem wylęgania się choroby. Takie rabunki są najczęstszą przyczyną roznoszenia chorób zakaźnych i pasożytniczych w pasiece.
W przypadku wystąpienia choroby zakaźnej pasieczysko musi być poddane odkażeniu. Cały teren dokładnie czyścimy z odpadków i śmieci, po czym dopiero dezynfekujemy. Jeżeli podłoże jest wilgotne posypujemy je wapnem palonym. Przy suchym używamy stężonej zawiesiny mleka wapiennego (1 część wapna gaszonego na 3 części wody). Środki te są nadal bardzo skuteczne i tanie .
Higiena uli
Generalną zasadą obowiązującą w każdej pasiece powinno stać się osadzanie nowych rodzin lub schwytanych rojów zawsze do czystego i odkażonego ula. Rzadko kiedy początkujący pszczelarz zdaje sobie sprawę, że okazyjnie kupiony, używany ul może pochodzić po zamarłej rodzinie, np. z powodu zgnilca amerykańskiego. Osadzenie pszczół w takim ulu może się skończyć ich zachorowaniem.
Ule użytkowane w pasiece powinny być przynajmniej co trzy lata poddawane oczyszczaniu i konserwacji. Pozwala to na wykonanie niezbędnych napraw, wymianę elementów, malowanie oraz zniszczenie szkodników i drobnoustrojów. Do dalszego użytkowania przeznacza się ule bez uszkodzeń i szpar, a w przypadku uli drewnianych bez oznak korozji biologicznej. Po rozpoczęciu sezonu pasiecznego należy zadbać o higienę dennic.
W ulach wielokorpusowych praktykuje się wiosenne czyszczenie dennic, a nawet ich wymianę. W ulach nierozbieralnych należy pomóc pszczołom, zwłaszcza w rodzinach słabszych lub z obfitym osypem zimowym, przez oczyszczenie dennicy z zanieczyszczeń. Zmiotki i odpadki na dnie ula to idealne miejsce do rozwoju larw barciaków oraz roztoczy. Masowe pojawienie się szkodników hamuje wiosenny rozwój rodzin.
Wszystkie ule po osypanych w czasie zimowli rodzinach należy jak najszybciej oczyścić, martwe pszczoły spalić, a wosk przeznaczyć do przetopienia. Nie wolno skarmiać zapasami po zamarłych rodzinach innych pszczół. Puste ule należy w miarę możliwości zabrać z pasieczyska do magazynu. Nie powinno się pozostawiać pustych uli z otwartymi wylotami.
Jeżeli ul musi pozostać na terenie pasieki wylotek koniecznie powinien być zamknięty. Nie należy też wykorzystywać pustych uli jako magazynów na wycofywane plastry. Z reguły kończy się to masowym pojawieniem się barciaków i całkowitym zniszczeniem zgromadzonych w ulach zapasów woszczyny.
Higiena sprzętu pasiecznego
Pszczoły w czasie swojego rozwoju zużywają znaczne ilości wody. Obecnie w pasiekach stosuje się dwojaki sposób zaopatrzenia rodzin w wodę, wspólne poidło lub pojenie indywidualne. Zapotrzebowanie na wodę wzrasta wiosną wraz z rozpoczęciem wychowu czerwiu. Pszczoły wylatują po wodę nawet przy niskich temperaturach i często w tym czasie giną. Jeżeli w pasiece używane jest stacjonarne poidło, to musi zostać wystawione przed pierwszym oblotem.
Nieumiejętne dokarmianie uczy pszczoły rabunku.
Jeżeli w tym czasie pszczoły nie znajdą wody w pasiece wykorzystają naturalne zbiorniki, np. gnojówkę lub zanieczyszczone rowy przydrożne. Najlepszym poidłem stacjonarnym jest poidło przepływowe, w którym woda ze zbiornika wolno sączy się na ukośną deskę z dodatkowymi listewkami, najgorszym zaś naczynie z wodą i tratewkami. Brak stałej wymiaczek, wosk niszczony jest przez larwy barciaka mniejszego.
Podkarmiaczki powałkowe mieszczą duże dawki syropu, ich pojemność waha się od 4 do 12 litrów. Im podkarmiaczka większa tym mniejsza pracochłonność podkarmiania, ale też częściej dochodzi do fermentowania pokarmu, szczególnie w słabszych rodzinach. W początkowym okresie fermentacji, dopóki niewyczuwalny jest charakterystyczny zapach, pszczoły pobierają lekko sfermentowany pokarm. Skutkiem tego jest rozwój drożdży w jelicie prostym i w efekcie zwiększony osyp zimowy. Dlatego równie ważne jest przygotowanie syropu do podkarmiania. Tradycyjnie stosuje się syrop o proporcjach 1:2, czyli na 1 litr wody 2 kg cukru. Wodę najlepiej doprowadzić do wrzenia i dopiero wtedy rozpuścić cukier.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Paweł Chorbiński
