Rozdział 5
Morfologia pyłków
Na podstawie charakterystyki morfologicznej pyłków obecnych w osadach miodowych identyfikuje się pyłki przewodnie, których udział określa przynależność odmianową miodów nektarowych.
Z botanicznego punktu widzenia pyłek kwiatowy to struktury przenoszące męskie komórki rozrodcze roślin. Powstają w woreczkach pyłkowych zlokalizowanych na końcach pręcików kwiatów. Ziarno pyłku ma dwuwarstwową ścianę zewnętrzną, nazywaną egzyną lub eksyną. Zbudowana jest z trwałej sporopoleniny, która ma za zadanie chronić delikatne wnętrze. Dzięki egzynie pojedyncze ziarno pyłku wykazuje bardzo dużą odporność na uszkodzenia. Ściana wewnętrzna to intyna, która składa się głównie z celulozy oraz pektyn i nie jest tak mocno odporna na czynniki fizykochemiczne. Wielkość ziarna, wygląd zewnętrznej ściany oraz barwa zależą od gatunku rośliny. Pojedyncze ziarenko pyłku liczy zaledwie od 2,5 do 250 µm i może mieć kształt kulisty, elipsoidalny, wielopłaszczyznowy, wrębny itd. Jego powierzchnia może być gładka lub chropowata, pokryta kolcami, wyrostkami, regularnymi okrągłymi wgłębieniami lub podłużnymi kanałami, które przypominają linie papilarne na palcach. W przypadku roślin wiatropylnych ściana pyłku kwiatowego często jest gładka, pozbawiona nierówności, a niektóre gatunki, np. sosna, wytwarzają pęcherzyki lotne, które pomagają w transporcie pyłku przez wiatr. Pyłek roślin wiatropylnych jest lekki i suchy, pszczoły mogą zbierać go tylko podczas bezwietrznej pogody, a formowanie z niego obnóży trwa znacznie dłużej [Stawiarz 2005]. Obnóża z pyłku roślin wiatropylnych zbieranych przez pszczoły charakteryzują się większymi rozmiarami i znacznie luźniejszym ułożeniem ziaren pyłku.
Eksyna roślin owadopylnych jest nierówna, z licznymi bruzdkami, wyrostkami, zagłębieniami, dodatkowo może być pokryta gęstym i lepkim balsamem pyłkowym. Budowa ściany ułatwia zaczepianie i przyklejanie pyłku do ciała owada, który następnie przenosi je na inne rośliny. Ponadto w obu ścianach ziarna pyłku znajdują się cienkie kanaliki (pory). Może ich być nawet 40. Barwa pyłku zależna jest od obecności w egzynie barwników roślinnych, takich jak karotenoidy, flawonoidy, antocyjany i chlorofil. Najczęściej pyłek zabarwiony jest na żółto.
Poniżej przedstawiono uproszczony opis morfologiczny pyłków przewodnich dla najpopularniejszych polskich miodów nektarowych:
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Najważniejsze cechy morfologiczne wraz ze zdjęciami poszczególnych ziaren pyłków przedstawia Tabela 1.
Nazwa łacińska |
Brassica napus |
Robinia pseudoacacia |
Tilia |
Fagopyrum esculemntum |
Calluna vulgaris |
Rycina |
|
|
|
|
|
Nazwa polska |
Rzepak |
Akacja (pseudoakacja) |
Lipa |
Gryka zwyczajna |
Wrzos zwyczajny |
Kształt ziarna |
Półkątny |
Półkątny |
Międzykątny |
Owalny |
Tetrada |
Typ apertury |
Bruzdowoporowe (colporate) |
Bruzdowoporowe (colporate) |
Bruzdowoporowe (colporate) |
Bruzdowoporowe (colporate) |
Bruzdowoporowe (colporate) |
Ilość apertur |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 na monadę (12) |
Typ eksyny |
Siateczka (reticulate) |
Gładka (psilate) |
Siateczka o dużych kolistych oczkach (foveolate) |
Siateczka o dużych kolistych oczkach (foveolate) |
Siateczka z brodawkami (verrucate) |
Wymiar (µm) |
24,3–29,7 |
27,3–33,7 |
33,4–35,9 |
33,4–66,2 |
31,9–36,6 |
Literatura
1. Stawiarz E. 2005. Znaczenie pyłku roślin wiatropylnych dla pszczół. „Pszczelarstwo”, 4, s. 12–13.
2. Von der Ohe K., von der Ohe W. (2000). Celler Melissopalynologische Sammlung. LAVES Niedersächsisches Landesinstitut für Bienenkunde, Celle.
