Ekologiczne metody zwalczania warrozy, cz. 2.
fot.© Maria i Eugeniusz Sapiołko
W pierwszej części artykułu, zamieszczonej w nr 2/2012 „Pasieki” przedstawiono podstawowe informacje na temat warrozy, jej objawy, wpływ na produkcyjność rodzin pszczelich oraz w jaki sposób leczyć porażone rodziny.
W tekście omówiono również badanie osypu zimowego, ocenę ilości pasożytów latem, odsklepianie czerwiu trutowego i badanie pszczół, zabiegi ograniczenia warrozy w pasiekach ekologicznych oraz olejki eteryczne.
Prawidłowo zastosowane kwasy organiczne nie powodują skażenia produktów pszczelich i dlatego wykorzystywane są w ekologicznych gospodarstwach pasiecznych.
Jednak zabiegi przy użyciu tych kwasów muszą być wykonywane w ściśle określonych warunkach, zapewniających bezpieczeństwo zarówno pszczołom, jak i osobie wykonującej zabieg. Można zastosować gotowy preparat lub sam kwas.
Gotowe preparaty oparte na kwasach
BeeVital HiveClean jest preparatem na bazie kwasu mrówkowego, szczawiowego, cytrynowego, olejków eterycznych i propolisu, w postaci płynu do polewania. Specyfik powoduje, że pszczoły wykazują zwiększone czynności higieniczne i same w pewnym stopniu oczyszczają się z roztoczy, które opadają na dennicę.
Na dno ula wkłada się wkładkę BeeVital lub kartkę posmarowaną olejem, do którego przyklejają się roztocza, przez co nie mogą wrócić z powrotem na pszczoły. Na jedną rodzinę potrzeba 10-20 ml preparatu, który stosuje się bezpośrednio na pszczoły znajdujące się na plastrach.
Najbardziej optymalny moment jest przy braku czerwiu lub przed jego zasklepieniem. Butelka 0,5 litra preparatu BeeVital w jednorazowej porcji dla ok. 30 rodzin kosztuje około 70 zł.
Specyfik można też kupić w pojedynczych saszetkach zawierających 15 ml produktu (porcja na 1 ul) w cenie około 2,5 zł. Papier pokryty warstwą kleju dla łatwej identyfikacji osypu roztoczy kosztuje około 1,5 zł za sztukę.
Bienenwohl jest środkiem na bazie kwasu szczawiowego, cytrynowego i olejków eterycznych, w postaci emulsji do zakrapiania. Mechanizm działania jest podobny jak w przypadku BeeVital HiveClean.
Stosuje się 10-15 ml na rodzinę. Wymagana jest również wkładka wychwytująca roztocza. Zabieg powinno się powtórzyć. Butelka 0,5 l kosztuje około 80 zł.
Do zwalczania inwazji Varroa destructor można stosować też kwasy organiczne w czystej postaci, w odpowiednim stężeniu: kwas mrówkowy, kwas szczawiowy, kwas mlekowy.
Kwas mrówkowy
Kwas mrówkowy jest naturalnym składnikiem występującym w miodzie. Jednak nadmierne ilości kwasu (powyżej 150 mg/kg miodu) mogą być wyczuwalne przez konsumentów. Dlatego przy wiosennym stosowaniu tego kwasu do zwalczania warrozy należy usunąć dozowniki co najmniej na dwa tygodnie przed spodziewanym rozpoczęciem pożytku towarowego.
Pary kwasu są żrące i cięższe od powietrza. Napełnianie pojemników kwasem należy prowadzić na świeżym powietrzu, przy zastosowaniu środków ochrony osobistej. Koniecznie trzeba założyć okulary ochronne, rękawice gumowe i maski ochronne (najlepiej z pochłaniaczem) oraz odzież z długimi rękawami.
Kwas mrówkowy dostępny w handlu występuje najczęściej w stężeniu 83% oraz w stężeniu 65%. Do celów pszczelarskich najlepiej stosować kwas o stężeniu 65%.
Skuteczność kwasu mrówkowego w zwalczaniu inwazji pasożyta uwarunkowana jest ilością odparowanego kwasu w rodzinie pszczelej. Aby uzyskać pozytywne rezultaty, na dobę odparowuje się od 7 do 10 g kwasu mrówkowego na jeden korpus ula. Pary kwasu uszkadzają układ oddechowy V. destructor powodując śmierć pasożyta.
Nie obserwowano dotychczas objawów nabywania oporności roztocza na kwas mrówkowy. Podczas zabiegu wylotek ula musi być otwarty, a temperatura zewnętrzna nie może być wyższa niż 25oC i nie niższa niż 12oC.
Kwas mrówkowy jest jedyną substancją warroabójczą przenikającą przez zasklepy na czerwiu i niszczącą tam pasożyty. Zawsze należy pamiętać o możliwości jego toksycznego działania na pszczoły i czerw przy ewentualnym przedawkowaniu występującym przy nagłym zwiększeniu stężenia kwasu mrówkowego wynikającym z nagłego podwyższenia temperatury w ulu przy jednoczesnej słabej wentylacji.
Podczas stosowania kwasu może wystąpić zaniepokojenie leczonej nim rodziny. W czasie aplikacji kwasu mrówkowego matki przestają składać jaja, a pszczoły mogą zacząć usuwać czerw. Objawy te najczęściej występują w słabych rodzinach pszczelich.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
dr hab. Paweł Chorbiński
Lek. wet. Agnieszka Wójcik
Katedra Epizootiologii z Kliniką Ptaków i Zwierząt Egzotycznych
Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
