Nic dwa razy się nie zdarza… błędy w oznakowaniu odmiany miodu

W naszych warunkach klimatyczno-pożytkowych, spośród miodów nektarowych, najczęściej pozyskiwany jest miód wielokwiatowy. Powszechny jest również dodatek wziątku spadziowego, który, w zależności od procentowego udziału, wpływa na ciemniejsze zabarwienie miodu. W niektóre lata w wielu rejonach pszczelarze uzyskują miody spadziowe.

Fot. freepik

Ze względu na duże zróżnicowanie źródeł pożytku oraz, w większości przypadków, stosunkowo niewielką całkowitą wydajność miodową z poszczególnych gatunków roślin w zasięgu lotu pszczół, zazębianie się okresów kwitnienia, a także silną wierność kwiatową pszczoły miodnej, uzyskiwanie nektarowych miodów odmianowych w pasiekach stacjonarnych jest bardzo trudne. Robotnice oblatujące mniej intensywne pożytki, które mogą być znacznie oddalone od pasieki, pozostają im wierne, mimo że w bezpośrednim sąsiedztwie zakwitną rośliny, które mogłyby dostarczyć miodu odmianowego. Jest to szczególnie widoczne w przypadkach krótkiego kwitnienia, jak na przykład robinii. Wyjątki to sąsiedztwo dużych upraw rzepaku lub facelii. A przecież ogromna większość, spośród blisko 2 mln rodzin pszczelich, które obecnie mamy w Polsce, znajduje się w pasiekach stacjonarnych liczących do 50 pni.

Klasycznym przykładem wykorzystywania naiwności klientów jest sprzedaż „miodu malinowego” różowej barwy o smaku i zapachu soku malinowego. Jeszcze bardziej drastyczny przykład pochodzi z Chorwacji. Tam oferowane są turystom „miody z kiwi”, które, jak się Państwo domyślacie, mają zieloną barwę (!). Niestety, miód z kiwi (aktinidii) nie istnieje, bo kwiaty tej rośliny nie wydzielają nektaru.

Listę tych „egzotycznych” odmian w naszej ofercie otwiera „miód mniszkowy”. Teoretyczna wydajność miodowa mniszka nie przekracza 20 kg/ha, za to pyłkowa sięga ponad 200 kg/ha. W okresie kwitnienia mniszka mamy ogromne bogactwo kwitnących gatunków o większej wydajności nektarowej i bardziej atrakcyjnych dla pszczół. Nektar mniszka jest zaprószony pyłkiem w niskim stopniu, stąd też granica odmiany dla miodu odmianowego powinna być obniżona. Niestety, nie określono dotychczas tej granicy z powodu braku próbek. Podczas moich wieloletnich badań miodów tylko w kilku przypadkach zawartość pyłku mniszka w miodzie przekroczyła 10%. W mojej opinii te wyjątki nie tłumaczą ogromnej podaży miodów mniszkowych niemal na każdym straganie z miodem.

Inne przykłady to miody pozyskiwane z plantacji roślin zielarskich, takie jak „szałwiowe” i „miętowe”, ale zdarzają się też inne. Co ciekawe, w „miodach miętowych” wyczuwalny jest zapach i smak mięty (!), co oczywiście nie jest możliwe.

Kolejny mit to polskie miody słonecznikowe. Jak wiemy, powierzchnia upraw słonecznika w Polsce rośnie z roku na rok. Niestety, dotąd nie spotkałem się z takim miodem pozyskanym w naszym kraju. Zawartość pyłku słonecznika w polskich miodach kształtuje się na poziomie maksymalnie kilku procent. Przyczyną niedostatecznego nektarowania słonecznika w Polsce jest prawdopodobnie klimat, który, mimo potwierdzonego postępującego ocieplania, nie sprzyja wydzielaniu nektaru w kwiatach tego gatunku.

W 2021 r., w Laboratorium HoneyLab Teper & Waś, przebadaliśmy ponad 1 000 próbek miodów. Znaczny udział stanowiły próbki, które miały deklarację odmiany. Dzięki temu możliwe było opracowanie zestawienia obrazującego stopień zgodności oceny miodu dokonanej przez pszczelarza z wynikami analizy pyłkowej (ilustr.).

Wykresy

Jak wynika z wykresów, pszczelarze identyfikowali miód rzepakowy niemal bezbłędnie (ponad 90% trafnych identyfikacji). Nie jest to zaskakujące, bo rzepak to główny i stosunkowo mało zawodny pożytek wiosenny, a cechy organoleptyczne, zwłaszcza szybka krystalizacja, spowodowana wysoką zawartością glukozy, nie pozostawiają wątpliwości. Nieco gorzej (około 70% trafnych oznaczeń) wypadła ocena miodów określanych jako wielokwiatowe i faceliowe, choć to też bardzo dobry wynik. Pozostałe główne odmiany miodów były oznaczane przez pszczelarzy w wielu przypadkach nieprawidłowo. Powodem tego jest zapewne błędne przekonanie, że każdego roku pozyskamy konkretny miód odmianowy, bo w naszym rejonie rosną akacje, lipy, uprawia się maliny, a rolnicy sieją grykę. Pszczelarze powinni nauczyć się bardziej krytycznego podejścia do określania odmian miodów i zrozumieć, że badania potwierdzające odmianowość patok są przejawem uczciwości i szacunku dla klientów. Źródło wziątku miodowego jest główną niewiadomą. Stwierdzenie, z jakich roślin pszczoły zebrały nektar, przy braku wybitnych cech charakterystycznych dla miodu odmianowego, jest niemal niemożliwe. Pszczelarze otrzymujący raporty z wykonywanych przez nas badań często nie kryją zaskoczenia i przyznają, że nie znali lub nie doceniali niektórych pożytków w swojej okolicy. Zmienne warunki pożytkowe związane ze specyfiką kwitnienia poszczególnych gatunków roślin, pogodą, mało przewidywalnym cyklem pojawiania się owadów wytwarzających spadź i zmieniająca się struktura upraw, sprawiają, że taki sam miód nie zdarza się dwa razy.

Do identyfikacji odmian miodów służą dwie podstawowe analizy. Badanie przewodności elektrycznej właściwej to wstępne badanie określające udział wziątku spadziowego w miodzie i wynik co najmniej 0,8 mS/cm, pozwala zaklasyfikować miód jako spadziowy. Gdy wynik tego badania jest niższy, miód należy uznać za nektarowy. W tym przypadku, w celu weryfikacji odmiany lub uzyskania informacji o głównych źródłach nektaru w miodzie wielokwiatowym, wykonuje się analizę pyłkową.

Zlecając badania miodu, ale też innych produktów pszczelich, pszczelarze powinni brać pod uwagę doświadczenie osób wykonujących badania. Sam wynik, nieuzupełniony o rzetelną interpretację, może być dla pszczelarza bezużyteczny, a nawet wprowadzić go w błąd.

Dariusz Teper
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Laboratorium HoneyLab Teper & Waś
www.honeylab.pl

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"