Podkarmiaczki – przegląd dostępnych rozwiązań

Podkarmiaczki to bardzo ważne rekwizyty w prowadzeniu pasieki. Jak sama nazwa wskazuje, służą do podawania pokarmu pszczołom. Bywają przydatne w różnych okresach sezonu: najczęściej przed zimowlą, jednak również w chłodne wiosny czy latem w przypadku wykonywania słabych odkładów. Na rynku dostępne są różne konstrukcje, które omówię poniżej. Niezależnie od typu podkarmiaczki, ważne jest, by umożliwiały owadom płynne pobieranie pokarmu, a pszczelarzowi efektywną pracę.

Fot. Roman Dudzik

Podkarmiaczki ramkowe

Podkarmiaczki ramkowe niegdyś należały do najpopularniejszych rozwiązań. Miały one postać pionowych zbiorniczków, najczęściej o pojemności nieprzekraczającej 3 l. W niektórych pasiekach są wciąż używane, szczególnie w ulach tzw. leżakach. Wiesza się je na skraju gniazda, a w „poziomej” konstrukcji ula jest na nie wystarczająco dużo miejsca, nawet jeżeli karmione mają być silne rodziny. Podkarmiaczki ramkowe wykonywane są przeważnie z drewna. W górnej części jednej ze ścian podkarmiaczki jest otwór, przez który owady wchodzą do jej wnętrza, by pobrać płynny pokarm. Może to być syrop cukrowy o dowolnym stężeniu lub gotowy inwert. Podkarmiaczkę w ulu należy zawiesić właśnie tak, by ściana z otworem znalazła się od strony gniazda. Przeciwległa ściana najczęściej jest pełna. Dzięki temu niektórzy pszczelarze zawężający gniazda na zimę mogą taką podkarmiaczkę traktować jako zatwór i pozostawiać na zimę w ulu.

Podkarmiaczki ramkowe mają zdecydowanie więcej minusów niż zalet. Gdyby jednak trzeba było wskazać jedną przewagę, jaką mają nad innymi, to byłaby to bliskość pokarmu do gniazda. Część pasieczników, która wyspecjalizowała się w masowej produkcji odkładów, wykonuje je tylko z jednej ramki z czerwiem. Taka „rodzinka” jest bardzo podatna na niesprzyjające warunki i wymaga wiele troski ze strony pszczelarza. Niektórzy pasiecznicy zgłaszali problemy z pobieraniem pokarmu przez tak słabe odkłady z podkarmiaczek powałkowych, o których będzie mowa w dalszej części tekstu. Okazywało się, że przy niektórych konstrukcjach górnych podkarmiaczek pszczoły miały problem z przechodzeniem do nich i pobieraniem syropu. Wariant karmienia z pozycji sąsiadującej, czyli podkarmiaczki ramkowej, okazywał się skuteczniejszy.

Podkarmiaczki dennicowe

Przeznaczone są do montażu w dennicy wysokiej. Podkarmiaczka dennicowa z kilku względów jest rozwiązaniem lepszym od podkarmiaczki ramkowej. Przede wszystkim jej wielkość pozwala na jednorazową aplikację większych objętości paszy i to bez ingerencji we wnętrze ula. Dennice wysokie najczęściej otwierane są z tyłu. Podkarmiaczkę można delikatnie wysunąć, napełnić, wsunąć i zamknąć ul. Można też w ogóle jej nie poruszać, jeśli do napełniania podkarmiaczek stosuje się dozwonik wyposażony w wydłużony aplikator (np. metalową rurkę czy sztywny wąż). Pszczelarz, korzystając z takiego rozwiązania, ma rozeznanie co do tego, ile pokarmu zniknęło od poprzedniego karmienia i ile może podać tym razem. W podkarmiaczkach dennicowych podawać można pszczołom pokarmy zarówno płynne, jak i stałe.

Podkarmiaczki powałkowe

To zyskująca popularność grupa różnych konstrukcji. Wchodzą w nią wszelakie typy podkarmiaczek wykładane na powałki. Duża część z nich ma okrągłe otwory, które wykorzystywane są do wentylacji czy gromadzenia propolisu. Niektórzy konstruktorzy uli proponują jednak otwory podłużne, służące wyłącznie do wymiany gazu w ulach. Podkarmiaczka powałkowa musi zatem mieć budowę dostosowaną do powałki, na której się ją osadza – to pierwsza wada tego rozwiązania. Sama podkamiaczka wykonana może być z drewna lub tworzyw sztucznych. Niektóre z nich wytrzymują mycie w zmywarce do naczyń, co czyni ich czyszczenie bezproblemowym. Pszczelarz może wybierać w kształtach i rozmiarach. Pojemności najbardziej popularnych modeli wahają się w przedziale od 2,5 l do 5 l. Niektóre podkarmiaczki są okrągłe, inne prostokątne. Nabywając je, warto mieć na uwadze wymiary korpusu, który zostanie nałożony na powałkę.

Powałko-podkarmiaczki

Powałko-podkarmiaczka.

Powałko-podkarmiaczki, inaczej nazywane korpusowymi, stanowią jeden zintegrowany element o dwóch funkcjach. Ich nazwa oddaje sens konstrukcji – to zarówno powałki, jak i podkarmiaczki. Stanowią dodatkowy korpus ula i nie wymagają dokupywania dodatkowych elementów. W ulach, gdzie nie pozyskuje się propolisu za pomocą górnych poławiaczy, elementy te pozostają przez cały rok. Mają one największe pojemności spośród pozostałych podkarmiaczek, przekraczające 10 l. To bardzo podnosi efektywność karmienia pszczół na zimę poprzez minimalizację liczby wizyt na pasieczysku. Konstrukcja otworów wentylacyjnych, którymi przemieszczają się pszczoły po pokarm, uniemożliwia ich kitowanie. To zaleta i wada jednocześnie: wydatny przepływ gazu ułatwia wentylację wnętrz uli latem czy podczas transportu, umożliwia też szybkie odparowanie wody z syropu. Wiosną jednak pogarsza termikę w gniazdach, spowalniając nieco wiosenny rozwój. Powałko-podkarmiaczki w codziennej praktyce są szybkie w użyciu, podobnie jak podkarmiaczki powałkowe. Uchyla się daszek i wlewa potrzebną ilość syropu. Przy korzystaniu z mechanicznych rozwiązań w zakresie aplikowania paszy (pompy), zadanie 10 l syropu w przeliczeniu na 1 ul nie powinno trwać dłużej niż 45 sekund. A zatem w ciągu jednej godziny można zadać paszę wszystkim rodzinom na wcale niemałym pasieczysku. Owady bardzo chętnie i szybko pobierają paszę zarówno z podkarmiaczek powałkowych, jak i powałko-podkarmiaczek, o ile są zdrowe, a ich siła nie jest bardzo mała. W oba typy można podawać pokarmy płynne, a niektóre modele oferują także opcję stosowania ciast.

Fot. lgolubovystock z freepik

Podsumowanie

Nie ma jednej prostej odpowiedzi na pytanie o to, jaki typ podkarmiaczki jest najlepszy. Wygląda na to, że wszystkie rozwiązania mają swe atuty, ale i wady. Aby uporządkować główne parametry opisanych uprzednio rozwiązań, ujmijmy je w tabeli, uwzględniając najważniejsze cechy. Oceniając, proponuję przyjąć skalę not w zakresie 1–4, gdzie ocena 1 jest zdecydowanie niezadowalająca, 2 raczej niezadowalająca, 3 raczej zadowalająca, a 4 w pełni zadowalająca.

Michał Piątek

Podkarmiaczka ramkowa. Fot. Grzegorz Pałys

Podkarmiaczka powałkowa. Fot. Grzegorz Pałys

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"