Celne podanie! Czyli co zrobić, aby pszczoły przyjęły matkę

Pomimo wielu wykładów, artykułów, krótkich doniesień wciąż trwają dyskusje, których efektem są kolejne pytania dotyczące rozwiązywania problemów z poddawaniem matek do rodzin pszczelich.

Przypomnę, że okresowa wymiana matek pszczelich przynosi korzyści np. w postaci wyższych zbiorów miodu i mniejszej rojliwości rodzin.

fot. Игорь Бадалов, Pixabay

Sposobów poddawania matek jest tyle, ile pszczelarzy, ale nie udało się do tej pory znaleźć metody zapewniającej 100% sukcesu. O efekcie decyduje przeanalizowanie okoliczności, w jakich wprowadzana jest do rodziny obca jej, choć pełnowartościowa matka.

Niestety pszczelarze wielokrotnie nie uwzględniają zasad, których celem jest stworzenie warunków sprzyjających przyjęciu ich przez robotnice, a w przypadku matek sztucznie unasienionych bez sprawdzonego czerwienia ważne jest, aby skutkowały również szybkim rozpoczęciem czerwienia. Najważniejsze z tych, o których trzeba pamiętać, bez względu na stan fizjologiczny poddawanej matki oraz na to, czy poddajemy ją do odkładu, czy pełnowartościowej rodziny, to:

1. Rodzina pszczela nie zaakceptuje nowo wprowadzanej matki w obecności innej matki (starej lub młodej).

2. Rodzina nie zaakceptuje nowo wprowadzanej matki, gdy ma możliwość odbudowy mateczników ratunkowych.

3. Rodzina nie zaakceptuje nowo wprowadzanej matki w obecności trutówek (anatomicznych i fizjologicznych).

rys. Mariusz Uchman

Przystępując do wymiany matki, najpierw należy osierocić rodzinę. Wydawać by się mogło, że jest to czynność łatwa, niewymagająca komentarza. Tymczasem pszczelarze mają niemałe kłopoty z wyszukaniem matek przeznaczonych do likwidacji. Dlatego wydaje się celowe przypomnienie czynności związanych z wyłapywaniem starych, przeznaczonych do wymiany matek. W tym celu przeprowadza się staranny przegląd rodziny pszczelej, najlepiej bez użycia dymu.

Po wykonaniu tych czynności należy wyjąć lub wyłamać zatyczkę w szczycie klatki, od strony ciasta (otwór dodatkowo można zakleić węzą). Klateczkę włożyć w to samo miejsce, przy czym trzeba zwrócić uwagę na to, by pszczoły miały dostęp do otworu, przez który ma być uwolniona matka.

Wspomnieć tu należy, że dodatkowym sygnałem przychylności wobec poddawanej matki jest obecność wosku na klateczkach, jak również budowanie języczków poniżej i obok klateczki z matką lub na beleczkach przykrywających wolną przestrzeń między ramkami. Jeżeli zaś pszczoły kitują klateczkę propolisem, świadczy to o ich wrogim nastawieniu do poddawanej matki i zwykle wymaga to jej wycofania i zastąpienia inną.

Nie należy matki z klateczki wypuszczać samemu, ponieważ nawet jedno użądlenie pszczoły grozi jej kalectwem lub śmiercią. Niejednokrotnie w tym miejscu istnieje spór pomiędzy pszczelarzami, czy matkę poddawać z pszczołami towarzyszącymi, czy też samą. Po pierwsze oddzielenie pszczół od matki wymaga czasu, wprawy, ostrożności, a po drugie istnieje ryzyko wyfrunięcia jej z klateczki, użądlenia jej przez przypadkowe pszczoły czy też uszkodzenia przez samego pszczelarza. Po trzecie, w przypadku braku akceptacji matki przez pszczoły ulowe, pszczoły towarzyszące ją pielęgnują.

Czynniki mające wpływ na zaakceptowanie przez pszczoły poddawanej matki najogólniej można podzielić na:

1. Właściwości matki.

2. Stan rodziny.

3. Warunki środowiska.

4. Technika poddawania.

Zachowanie się pszczół w stosunku do poddawanych matek związane jest również z ilością substancji matecznej wydzielanej przez ich gruczoły żuwaczkowe, toteż robotnice odróżniają własną matkę od obcej, do której przyzwyczajają się w miarę upływu czasu.

Dr hab. Małgorzata Bieńkowska
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Zakład Pszczelnictwa w Puławach

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"