MIT: Pasożyt Varroa destructor żywi się wyłącznie ciałem tłuszczowym pszczół
Jest to jeden z „mniej groźnych” mitów, jednak moim zdaniem wymaga on mimo wszystko sprostowania. Na początek krótkie przypomnienie z anatomii pszczół i roztoczy.
Pszczoła
Hemolimfa pszczoły składa się z osocza i elementów morfotycznych – hemocytów. Jej zadaniem jest rozprowadzanie składników odżywczych, usuwanie produktów przemiany materii oraz obrona organizmu przed zakażeniem. Hemolimfa omywa narządy głowy i przesącza się między mięśniami tułowia i odwłoka. W jelicie środkowym zaopatruje się w składniki odżywcze, omywając cewki Malpighiego pozbywa się produktów przemiany materii, a następnie wraca do serca. Przy zranieniu pancerza chitynowego hemolimfa wypływa z rany i tworzy szczelny skrzep.
Fot. manupadillaphoto, freepik
Narządem związanym z układem krwionośnym jest ciało tłuszczowe. Ma ono barwę od białawej do zielonkawej i tworzy płaty zlokalizowane głównie w odwłoku – na ścianach i narządach wewnętrznych. Występuje w postaci pasm lub grudek zawieszonych w jamie ciała, może wypełniać wolne przestrzenie głowy i tułowia oraz niemal całkowicie wolne przestrzenie w odwłoku. Luźne ułożenie komórek ciała tłuszczowego ułatwia kontakt z hemolimfą i wymianę metabolitów. Topograficznie „najwięcej” ciała tłuszczowego jest po lewej brzusznej stronie odwłoka ze względu na ułożenie jelit (ryc. 1).
Ryc. 1. Anatomia topograficzna odwłoka pszczoły ułożonej na grzbiecie (z wypełnionym wolem). Rys. Martyna Walerowicz
Do zadań ciała tłuszczowego należy:
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roztocz
Samice pasożyta mają silnie schitynizowany oskórek, a ich ciało można podzielić na część głowową – gnatosomę, z kłująco-ssącym aparatem gębowym, oraz ciało właściwe – idiosomę.
Fot. 1. Dorosłe samice V. destructor na larwie. Fot. Anna Gajda
Ciało samca jest niemal okrągłe, o słabo schitynizowanym oskórku, narządy gębowe są uwstecznione. Nie są w stanie samodzielnie nakłuwać pancerza pszczół i czerwiu, pobierają jedynie hemolimfę wypływającą z ranek powstałych podczas żerowania samic i bardziej dojrzałych form rozwojowych (fot. 1). „Młodsze” postacie rozwojowe, czyli larwa, protonimfa, ale także początkowo deutonimfa, mają zbyt mało schitynizowane narządy gębowe, by samodzielnie nakłuwać oskórek czerwiu (fot. 2).
Fot. 2. Postaci rozwojowe: protonimfa (b), deutonimfa (c) i samiec (a).
Fot. Anna Gajda
Zapewne po tym krótkim przypomnieniu z anatomii już widać, dlaczego V. destructor nie jest w stanie żywić się wyłącznie ciałem tłuszczowym.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Fot. 3. Pszczoły z roztoczami wpiętymi zarówno po lewej, jak i prawej stronie odwłoka. Fot. Anna Gajda
Przypomnę, że ona również zawiera cenne substancje odżywcze (szczególnie w okolicy jelita środkowego, którego największa część znajduje się właśnie po prawej stronie odwłoka).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Oczywiście dla nas pszczelarzy te informacje nie są istotne przy walce z pasożytem, jednak zawsze warto mieć kompletną wiedzę na jego temat.
Dr n. wet. Anna Gajda
Pracownia Chorób Owadów Użytkowych, IMW, SGGW
