Tytułem wstępu: Owoce

Dane ogólne

Powstawanie owoców i zawartych w nich nasion poprzedza proces zapylenia, po którym u roślin okrytozalążkowych następuje tzw. podwójne zapłodnienie. Podczas zapylenia ziarna pyłku jednego kwiatu są przenoszone na znamiona słupka innego kwiatu, co dokonuje się za pośrednictwem wody, wiatru lub zwierząt. Większość roślin zapylana jest przez zwierzęta, głównie owady, ale mogą to być także ptaki (np. kolibry), ssaki (np. nietoperze) czy gady. W naszym klimacie zapylaczami są przede wszystkim owady, a zwłaszcza pszczoła miodna, dzikie pszczołowate, trzmiele i motyle. Ich rola jest nieoceniona i z gospodarczego punktu widzenia bezcenna (pszczoły jako zapylacze roślin przynoszą gospodarce 10-30 razy więcej pożytku niż jako dostarczyciele wszystkich produktów pszczelich razem wziętych), bowiem niedostatecznie zapylone kwiaty dają mniejsze, często nieforemne owoce o zredukowanej liczbie nasion. Stwierdzono, że ze 124 gatunków roślin stanowiących trzon produkcji rolniczej 70% wymaga zapylenia przez owady (gł. pszczoły), a straty wynikające z braku zapylenia wynoszą 153 mld euro rocznie.

Owoce suche podczas dojrzewania mogą się same otwierać uwalniając nasiona (owoce suche pękające) lub pozostają zamknięte (owoce suche niepękające).

Owoce suche pękające:

• Torebka – na ogół jest jednokomorowa, wielonasienna: po dojrzeniu otwiera się klapami (np. u wiesiołka dwuletniego), otworkami (np. maku polnego), wieczkiem (np. u lulka czarnego) lub ząbkami na szczycie (np. u pierwiosnki lekarskiej).



• Mieszek – to owoc jednokomorowy, wielonasienny pękający w jednym miejscu np. u knieci błotnej.



• Strąk – jest owocem jednokomorowym, wielonasiennym, po dojrzeniu otwiera się w dwóch miejscach np. owoc złotokapu pospolitego.



• Łuszczyna – owoc dwukomorowy, wielonasienny, otwierający się od dołu dwiema klapami. Nasiona przytwierdzone są do tzw. fałszywej przegrody przebiegającej przez środek owocu, tak jest np. u gorczycy polnej. Odmianą łuszczyny jest łuszczynka – owoc mniejszych rozmiarów (jego długość nie przekracza trzykrotnej szerokości) np. u tasznika pospolitego.

Owoce suche niepękające:

• Rozłupnia – po dojrzeniu rozpada się na jednonasienne rozłupki np. owoc malwy ogrodowej.



• Niełupka – to owoc o skórzastej owocni, jednokomorowy, jednonasienny. Często na jego powierzchni występują dodatkowe struktury jak włoski, haczyki, które ułatwiają rozsiewanie. Takie owoce ma np. chaber bławatek.



• Ziarniak – wykształca skórzastą owocnię trwale zrośniętą z łupiną nasienną, widać to np. u kukurydzy zwyczajnej.
• Orzech – owoc o twardej, zdrewniałej owocni, najczęściej jednokomorowy z jednym nasionem jak np. leszczyny. Odmianą orzecha jest orzeszek, który cechuje się mniejszymi rozmiarami, np. gryka zwyczajna produkuje takie owoce.
• Skrzydlak – jest to orzech lub niełupka opatrzona błoniastymi skrzydełkami ułatwiającymi rozsiewanie np. owoc klonu zwyczajnego.

Owoce mięsiste:

Jeżeli w jednym kwiecie znajduje się wiele słupków, teoretycznie z każdego z nich może powstać owoc – o takich owocach mówimy, że są to owoce zbiorowe np. maliny właściwej. Natomiast jeżeli w kwiecie jest tylko jeden słupek to powstaje z niego owoc pojedynczy np. u portulaki wielokwiatowej. Czasem całe kwiatostany ulegają przekształceniu formując owocostany, jak np. u morwy białej.

Nasiona

W zależności od tego jak przebiega proces przekształcania się zalążków w nasiona, powstają następujące typy nasion:

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"