Pożytki jesienne: BYLINY OZDOBNE

Rozchodnik okazały – Hylotelephium spectabile Boreau
Rodzina: Crassulaceae – gruboszowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: praktycznie każda

Termin kwitnienia: VIII-X

Długość kwitnienia: ~ 4-7 tyg.

Rozmnażanie: podział, sadzonki pędowe i liściowe, siew nasion

Wydajność miodowa: 90-220 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty

Zgodnie z polską nazwą gatunkową jest to roślina o okazałych (dorastających do 50 cm wysokości), grubych, sztywnych i nierozgałęzionych łodygach. Liście są mięsiste i płaskie, brzegiem ząbkowane, tworzą okółki po 3 lub wyrastają naprzeciwlegle. Różowe (u odmian także bordowe), przyjemnie pachnące kwiaty zebrane są w płaskie, gęste kwiatostany o średnicy 10-15 cm. W jednym kwiatostanie zebranych jest ponad 200 kwiatów. Kwitnienie trwa od VIII do X. Owocem jest mieszek.

Zimowit jesienny – Colchicum autumnale L.
Rodzina: Colchicaceae – zimowitowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysto-gliniasta, lekko wilgotna

Termin kwitnienia: VIII-X

Długość kwitnienia: ~ 6 tyg.

Rozmnażanie: bulwy potomne

Wydajność miodowa: 25-30 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: pomarańczowy

Zimowit rosnący w Polsce na stanowiskach naturalnych (gł. niższe położenia górskie) objęty jest ochroną, częściej jednak znany jest z przydomowych ogrodów jako element jesiennych aranżacji. Część podziemną rośliny stanowi bulwa o średnicy do 3 cm z cienkimi, białymi korzeniami. Wiosną wyrastają płaskie, lancetowate liście, które następnie żółkną i giną, a dopiero jesienią (VIII-X) pojawiają się białe, różowe lub fioletoworóżowe kwiaty o długości do 20 cm. Kwiatom nie towarzyszą liście ani łodygi, dlatego też niemiecka nazwa rośliny brzmi Nackte Jungfer = naga panna. Wewnątrz kwiatu znajduje się 6 pręcików i jeden słupek, którego zalążnia ukryta jest pod ziemią. Owoc to torebka (pojawiająca się wiosną wraz z liśćmi) zawierająca liczne, czarnobrunatne nasiona. Nazwa Colchicum wywodzi się od Kolchidy (krainy na południowowschodnim wybrzeżu M. Czarnego w pobliżu Kaukazu) uchodzącej za ojczyznę trucicieli i trucizn, gdzie omawiana roślina była bardzo rozpowszechniona. Związana jest też z Medeą (mieszkanką Kolchidy), której czarnoksięski napój wylany na ziemię przekształcił się właśnie w zimowity. Powyższe podania nie są bezpodstawne, bowiem cała roślina jest silnie trująca (m.in. za sprawą alkaloidu kolchicyny) i nie na darmo zyskała miano tej, która „zabija w jeden dzień”. Dość powiedzieć, że siano z zimowitu zachowuje trujące właściwości nawet po upływie kilku lat. Roślina jest niebezpieczna dla krów i koni, natomiast kozy i owce mogą ją jeść bez konsekwencji dla zdrowia. Ciekawostką jest natomiast fakt, że mleko pochodzące od tych zwierząt (kozy, owce) wykazuje działanie trujące i może być przyczyną zatruć u ludzi. Nasiona i bulwy zimowita znalazły zastosowanie w lecznictwie. Preparaty z nich uzyskane działają przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo i są wykorzystywane w leczeniu skazy moczanowej, jak również białaczek (kolchicyna hamuje nowotworowe podziały komórek). Kolchicyna wywołuje mutacje genetyczne i jest wykorzystywana także w rolnictwie do uzyskania odmian poliploidalnych (o zwiększonej liczbie chromosomów). Liście zimowita, które są najmniej trujące, bywają używane do farbowania pisanek na żółto. Dawniej roślinę wykorzystywano do zatruwania strzał, jako środka przeczyszczającego, do usuwania kolców i drzazg, a nawet jako afrodyzjak.

Aster nowoangielski (= aster amerykański) – Symphyotrichum novae-angliae (L.) G.L. Nesom
Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna, przepuszczalna, głęboko uprawiona,umiarkowanie wilgotna

Termin kwitnienia: IX-X

Długość kwitnienia: ~ 5 tyg.

Rozmnażanie: podział, sadzonkowanie

Wydajność miodowa: 50-60 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty

Ojczyzną tego gatunku jest Ameryka Północna, do czego nawiązuje nazwa novae-angliae oznaczająca Nową Anglię, czyli dawne północno-wschodnie, przyatlantyckie obszary Ameryki Północnej. W Europie uprawiany jest ze względu na swoje walory ozdobne. Roślina wykształca silne, rozgałęzione kłącze, z którego wyrastają sztywne, w górze rozgałęzione łodygi, o wysokości do 1,3-1,8 m. Liście są lancetowate, z sercowatą nasadą, gęsto osadzone na łodydze. Na powierzchni łodyg i liści wyrastają liczne, szare włoski, tworzące kutner. Kwiaty formują koszyczkowate kwiatostany o średnicy do 4 cm, zebrane w szczytowe, baldachogroniaste wiechy. Koszyczki zapachem przypominają nagietki (oba gatunki należą do tej samej rodziny botanicznej) a wyglądem gwiazdki, do czego nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa (łac. áster = gwiazda). Być może dawna polska nazwa astrów „gniazdosz” również się do tego odwołuje. Kwiaty języczkowate (40-60) mają barwę różową, purpurową, niebieską lub rzadziej białą, kwiaty rurkowate są żółte. Okres kwitnienia obejmuje IX-X. Owocem jest niełupka z puchem. Roślina nadaje się na kwiat cięty. Astry amerykańskie, z bardzo podobnymi do niego astrami wirginijskimi, określane są jako marcinki, a te od zawsze były nieodłącznym elementem wiejskich ogrodów.

Pszczoły licznie oblatują rurkowate kwiaty astra zbierając z nich nektar i pyłek. Kwiaty tym chętniej są odwiedzane, gdyż w czasie ich kwitnienia niewiele jest innych dostępnych pożytków. Wydajność miodowa wynosi 50-60 kg/ha. Z pyłku robotnice formują żółte obnóża.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"