Pożytki późnoletnie: DRZEWA DZIKO ROSNĄCE

Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill.
Rodzina: Malvaceae – ślazowate

Występowanie: obrzeża lasów, lasy mieszane

Stanowisko: słoneczne

Gleba: głęboka, żyzna, próchniczna, piaszczysto-gliniasta

Termin kwitnienia: VII

Długość kwitnienia: ~ 2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 200-300 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 10-100 kg/ha

Kolor obnóży: jasnożółty

Spotykana jest na obrzeżach lasów lub jako domieszka w lasach mieszanych, często sadzona jest także w celach ozdobnych. Osiąga wysokość do 30 m. Jest długowiecznym (do 1000 lat), wolno rosnącym drzewem. Egzemplarze występujące pojedynczo mają krótki i gruby pień oraz szeroką, nisko osadzoną koronę, natomiast okazy rosnące w zwarciu wykształcają smukły i wysoki pień oraz małą koronę. Młode pędy są zielonkawe, z wierzchu czerwonawe, błyszczące. Liście mają niesymetryczną, szeroko-sercowatą blaszkę. Do ich wyglądu nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa cordata, którą tłumaczy się jako sercowaty, w kształcie serca (łac. cor = serce). Szczytowa część blaszki liściowej jest zaostrzona, zaś jej brzeg piłkowany. Górna strona liści cechuje się intensywnie zieloną barwą, dolna jest niebieskawa, matowa, z kępkami (tzw. domacjami) rudych włosków w kątach nerwów. Jesienią liście przebarwiają się na intensywnie żółty kolor. Na początku VII zakwitają jasnożółte, silnie pachnące kwiaty, co jednocześnie jest sygnałem początku fenologicznego lata. Lipa drobnolistna ma skłonność do przemiennego (co drugi rok) kwitnienia. Kwiaty zebrane są po kilka we wzniesione kwiatostany typu wierzchotki z szypułką częściowo przyrośniętą do podsadki w kształcie języczka. Kwiaty mają talerzykowato ułożony okwiat, 30-40 pręcików o długich nitkach (często zrośniętych u podstawy) i niewielkich główkach oraz jeden słupek o kosmatej zalążni. Owocem jest kulisty, nieco asymetryczny orzeszek. Lipa drobnolistna może tworzyć mieszańce z lipą szerokolistną. Drewno (bardzo lekkie) cenione jest w stolarstwie oraz daje się łatwo rzeźbić (m.in. wykonano z niego figury w ołtarzu Wita Stwosza). Drewno lipowe służyło do wyrobu mebli, naczyń, narzędzi i instrumentów muzycznych. Węgiel drzewny wykorzystywany był do rysowania oraz jako proch strzelniczy. Z kory drzew wyrabiano przetaki, rzeszota, kobiałki i kapelusze oraz wzmocnienia podeszew butów, zaś z łyczek (cienkie jak papier pasy kory powstałe po zanurzeniu jej w wodzie na kilka tygodni) – maty, worki, liny, powrozy, sznury do bielizny oraz łapcie. Ze świeżej kory można otrzymać czerwony barwnik. Olej pozyskiwany z owoców wykorzystywano jako paliwo do lamp, a wytłoczyny służyły do mycia. Sok, który wypływa przy zranieniu drzewa, jest słodki i łatwo fermentuje, dając napój à la wino. Z miodu lipowego (nazywanego dawniej lipcem) sporządzano trunek alkoholowy. Świeże liście uśmierzają ból po przyłożeniu do zaognionego miejsca. W starożytnej Grecji roślina była symbolem czystości, niewinności i nadziei. Słowianie otaczali szacunkiem sędziwe egzemplarze rośliny, a chrześcijanie często zawieszają na niej przydrożne kapliczki. Szlachecka tradycja nakazywała sadzenie lipy w dniu urodzin dziecka, dlatego wiele drzew tego gatunku spotka się wokół dawnych dworów.

Kwiaty zbierane wraz z podsadkami stanowią surowiec zielarski polecany przy dolegliwościach układu nerwowego, jako środek napotny, przeciwgorączkowy i rozkurczowy. Młode liście są jadalne. Ze zmielonych orzeszków można robić substytut czekolady. Ponoć starzejące się kwiaty nabierają narkotycznych właściwości. Węgiel drzewny jest skutecznym środkiem przy zatruciach i biegunkach oraz można nim posypywać oparzenia. Pąki nadają się do spożycia w stanie surowym lub po przerobieniu na napój alkoholowy. Od lipy powstało wiele nazw miejscowości oraz nazwisk, również miesiąc lipiec zawdzięcza swoją nazwę kwitnieniu tych drzew. Wielu poetów opisywało piękno lip, a Kochanowski pod ukochaną lipą czarnoleską zwykł pisywać wiersze. Pod lipami odbywały się tańce obrzędowe, sądy, narady wojenne oraz składane były ofiary.

Lipa lubi słoneczne stanowiska oraz głębokie, żyzne, piaszczysto-gliniaste gleby. Źle rośnie na podłożach lekkich i suchych. Rozmnaża się przez wysiew nasion.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"