Pożytki wczesnoletnie: KRZEWY OZDOBNE

Róża pomarszczona (= róża japońska, róża fałdzistolistna) – Rosa rugosa Thunb.
Rodzina: Rosacaea – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysta, lekka

Termin kwitnienia: V-VIII

Długość kwitnienia: 6-7 tyg.

Rozmnażanie: odrosty korzeniowe, siew nasion

Wydajność miodowa: brak produkcji nektaru

Wydajność pyłkowa: 15-20 kg/ha

Kolor obnóży: jasnożółty

Róża pomarszczona pochodzi z północno-wschodniej Azji, do Europy zaś została sprowadzona w połowie XIX wieku jako roślina ozdobna. Jest silnie rozrastającym się, kolczastym krzewem o wzniesionych pędach dorastających do 1-2 m wysokości. Wytwarza złożone, 5-9-listkowe błyszczące oraz silnie pofałdowane liście, od których pochodzi nazwa gatunkowa „pomarszczona”. Rośliny kwitną od drugiej dekady V przez 3-4 tygodnie, a często kwitnienie przeciąga się do jesieni. Silnie pachnące, różowoczerwone, rzadziej białe kwiaty wyrastają pojedynczo lub po 2-3 osiągając średnicę 6-12 cm. Przy powstawaniu owoców, zalążnie wielosłupkowych kwiatów przekształcają się w orzeszki (suche owoce), a dno kwiatowe rozrasta się i mięśnieje zamykając je wewnątrz. Płatki oraz bogate w wit. C owoce, można wykorzystać do produkcji domowych konfitur, kisieli i nalewek. Olejek uzyskiwany z płatków (ze względu na właściwości aromatyzujące) używany jest nie tylko w kosmetyce i przemyśle spożywczym, lecz także w farmacji jako dodatek poprawiający smak i zapach leków oraz pobudzający łaknienie. Olejek jest także zaliczany do aktywnych fitoncydów oddziałujących na mikroorganizmy odporne na antybiotyki. Owoce i kwiaty stosowane są w lecznictwie. Odwar z kwiatów polecany jest przy niestrawnościach i zranieniach, wpływa na poprawę apetytu i pracy nerek oraz wykorzystywany jest jako środek neutralizujący toksyny. W Chinach, wysuszone pąki kwiatowe i płatki są stosowane jako tradycyjny lek o wielostronnym działaniu oraz jako surowiec do produkcji herbaty ziołowej.

Karagana syberyjska – Caragana arborescens Lam.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: sucha, piaszczysta, wapienna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: 3-3,5 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 70-125 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 3-5 kg/ha

Kolor obnóży: jaskrawożółtawe

Nazywana jest czasami akacją syberyjską lub żółtą akacją. W języku kirgijskim słowo karagana (= czarne ucho) to ludowa nazwa jednego z gatunku lisów zamieszkujących zachodnioazjatyckie stepy i półpustynie. Karagana jest wysokim krzewem lub małym drzewkiem (5-7 m wysokości) o wzniesionych pędach, z których wyrastają pierzaste liście złożone z 8-12 listków. Roślina kwitnie w V-VI, na ogół obficie. Żółte kwiaty o długości do 2 cm wyrastają na długich szypułkach pojedynczo lub zebrane są w pęczki po 2-3. Owocem jest mały strąk, który w upalne, letnie dni otwiera się z hałasem. Na Syberii jada się młode strąki i nasiona rośliny. Z włókien łykowych wyrabia się sznury, zaś z liści pozyskuje niebieski barwnik.

Kolkwicja chińska – Kolkwitzia amabilis Graebn.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta

Termin kwitnienia: k. V – VI

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne i półzdrewniałe, siew nasion

Masa cukrów 4,4 mg/10 kwiatów

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: kremowobiały

Jest krzewem o łukowato przewieszających się pędach dorastającym do 2-3 m wysokości. Wytwarza jajowate, obustronnie owłosione liście o długości do 7 cm, które wyrastają po dwa naprzeciw siebie. Kwitnienie trwa od V do połowy VI i jest bardzo obfite – pędy wręcz oblepione są kwiatami. Jasnoróżowe, dzwonkowate kwiaty o długość do 1,5 cm najczęściej zebrane są po 2 na wspólnej szypułce i tworzą szczytowe baldachogrona. Pojedynczy kwiat żyje 4-5 dni. Owocem jest niełupka.

Krzewuszka cudowna – Weigela florida (Bunge) A. DC.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna, świeża

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~6 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki półzdrewniałe, odkłady

Wydajność miodowa: 17 g/krzew

Wydajność pyłkowa: 11 g/krzew

Kolor obnóży: biały

Charakteryzuje się łukowato przewieszającymi się pędami dorastającymi do 3 m wysokości. Kwitnie w V-VI, a także często powtarza kwitnienie pod koniec lata. Kwiaty o lejkowatej, różowej, purpurowej lub białej koronie, żyją średnio 6-8 dni. Na wewnętrznej powierzchni dolnego płatka widoczna jest pomarańczowa plamka sygnalizująca miejsce występowania nektaru, która podczas życia kwiatu zmienia barwę na czerwonokarminową. Czerwony kolor plamki prawdopodobnie stanowi informację dla owadów o zmniejszonej ilości nektaru w kwiecie i ułatwia im omijanie takich kwiatów. Owocem jest torebka zawierająca drobne nasiona.

Perukowiec podolski – Cotinus coggygria Scop.
Rodzina: Anacardiaceae – nanerczowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: ciepła, gliniasta, zasobna w wapń

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki półzdrewniałe, odkłady

Wydajność miodowa: 35-40 kg/ha

Masa pyłku: 2-3 mg/10 kwiatów

Kolor obnóży: pomarańczowożółty

Jest krzewem lub niewielkim drzewem osiągającym 1,5-3 m wysokości. Jego pędy zawierają sok mleczny o ostrym zapachu, zaś kwiaty, owoce i liście wydzielają przyjemny, cytrynowy aromat. Roślina wytwarza szerokoeliptyczne, zielone lub purpurowe liście o długości 3-8 cm. Są one klinowate u podstawy, zaś na wierzchołkach zaokrąglone. Drobne (3 mm średnicy), żółtawe kwiaty zebrane w wiechowate kwiatostany pojawiają się w V-VI. Po przekwitnięciu część kwiatów nie przekształca się w owoc, a ich szypułki silnie się wydłużają i pokrywają licznymi włoskami. Dzięki temu owocostany stają się puszyste i przypominają perukę, stąd nazwa perukowiec. Angielska nazwa rośliny „smoke tree” oznaczająca płonące drzewo oraz niemiecka Perückenstrauch = drzewo perukowe, również nawiązuje do wyglądu owocostanów. W Chinach roślinę uprawiano od zamierzchłych czasów jako krzew przyświątynny. Żółte drewno perukowca znane jako „żółte drewno węgierskie” służy do farbowania skór. Drewno jest odporne na gnicie i ma zastosowanie w przemyśle tokarskim oraz stolarskim jako drewno kolorowe do inkrustowania. Natomiast wyciąg z drewna wykorzystywany jest w leczeniu schorzeń oczu i ma właściwości redukujące gorączkę. Liście stosowane są w garbarstwie oraz do wyrobu czarnej farby.

Perukowiec preferuje ciepłe i słoneczne stanowiska oraz cechuje się niewielkimi wymaganiami glebowymi. Najlepiej jednak rośnie na podłożach ciepłych, gliniastych, zasobnych w wapń. Roślina jest odporna na mróz i zasolenie podłoża, wykazuje dużą tolerancję względem pH gleby oraz nie wymaga cięcia. Krzewy można rozmnażać przez sadzonki półzdrewniałe o długości 10-15 cm sporządzane późnym latem. Ukorzenia się je pod osłonami w podłożu składającym się z torfu i gruboziarnistego piasku w stosunku 1:1, a wiosną przesadza do doniczek. Roślinę można również rozmnażać za pomocą odkładów płaskich. Pędy po przygięciu układa się w płytkich rowkach, mocuje do ziemi za pomocą drutu i przysypuje cienką warstwą ziemi. Przez cały sezon należy utrzymać ziemię w stanie wilgotnym i jeśli to możliwe, ocienić sadzonki. W miarę wzrastania młodych pędów przysypuje się ich dolną część ziemią, tak by powyżej ziemi wystawała co najmniej ⅓ część pędu. Po ukorzenieniu pędów należy je odciąć od rośliny matecznej i wysadzić do doniczek lub bezpośrednio na miejsce stałe.

Ognik szkarłatny – Pyracantha coccinea M. Roem.
Rodzina: Rosaceae: różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: gliniasta, umiarkowanie wilgotna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne, półzdrewniałe, zdrewniałe

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: zielonkawy

Wytwarza wzniesione (do 2-5 m wysokości), sztywne pędy pokryte cierniami. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od greckich słów: pyr = ogień i ákantha = cierń, kolec, nawiązujących do koloru cierni. Ognik wytwarza skórzaste, eliptyczne, zimozielone liście o długości 2-6 cm, z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, spodem jaśniejsze. Białe, liczne i drobne kwiaty (~ 0,5-1 cm) zebrane są we wzniesione, baldachokształtne kwiatostany. Kwitnienie odbywa się w V-VI. Ozdobą krzewu są ognistoczerwone, żółte lub pomarańczowe (w zależności od odmiany) owoce, często pozostające na zimę na roślinach. Dzięki nim krzewy wyglądają jakby stały w płomieniach, stąd nazwa ognik. Stanowią one także pożywienie ptaków.

Pęcherznica kalinolistna (= tawułowiec) – Physocarpus opulifolius (L.) Maxim.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: lekka, piaszczysta, przepuszczalna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne i zdrewniałe, siew nasion

Wydajność miodowa: 65 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: brudnożółtozielony

Jest gęstym, szeroko rozrośniętym krzewem (2-3 m wysokości, 5 m ø) z łukowato przewieszającymi się pędami oraz łuszczącą się podłużnymi płatami korą. Szerokojajowate, 3-5-klapowe liście, przypominające liście porzeczki lub kaliny (do czego nawiązuje nazwa „kalinolistna”), osiągają długość do 7 cm. Niektóre odmiany pęcherznicy cechują się bardzo dekoracyjnymi, bordowo zabarwionymi liśćmi. Białe lub różowawe kwiaty (ø do 1 cm) zebrane są w wypukłe baldachy na końcach krótkich, bocznych pędów. Kwitnienie trwa od V do VI. W sierpniu na roślinach pojawiają się owoce – rozdęte mieszki przypominające pęcherze, które przy naciśnięciu z szelestem pękają. To im roślina zawdzięcza swoją polską i łacińską (gr. phýsa = miech, pęcherz; gr. karpós = owoc) nazwę ­rodzajową.

Złotokap pospolity – Laburnum anagyroides Medik.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: świeża, żyzna, niezbyt sucha, bogata w wapń

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki zielne i zdrewniałe

Wydajność miodowa: brak produkcji nektaru

Wydajność pyłkowa: 12-48 g/roślinę

Kolor obnóży: żółtopomarańczowy

Jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem (7-13 m), który początkowo rośnie w górę, a po kilku latach zaczyna bardziej rozrastać się w szerz niż wzwyż. Bardzo twarde, żółte, wewnątrz ciemne drewno złotokapu, które łatwo przyjmuje politurę, jest cenione przez lutników, tokarzy i stolarzy, a dawniej także przez kuszników. Złotokap wytwarza owłosione pędy oraz trójlistkowe liście, a w V-VI złocistożółte, zwisające kwiatostany długości 20-40 cm. Podczas kwitnienia rośliny wyglądają, jakby spływało z nich złoto, do czego nawiązuje polska nazwa rodzajowa „złotokap”. Poszczególne płatki kwiatu, podobnie jak u wszystkich motylkowatych, mają swoje „żeglarskie” nazwy: żagielek (największy, górny płatek z brązowymi plamkami), wiosełka (dwa boczne płatki) i łódeczka (dwa dolne płatki). Owocem są strąki. Wszystkie części rośliny są trujące, a zwłaszcza nasiona (ze skutkiem śmiertelnym!) zawierające alkaloid cytyzynę, która powoduje paraliż mięśni oddechowych. Liście są trujące dla koni, lecz nieszkodliwe dla owiec i zajęcy.

Wiciokrzew pospolity (= suchodrzew pospolity, wiciokrzew suchodrzew) – Lonicera xylosteum L.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Występowanie: lasy, zarośla

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: mało wymagająca, zawierająca wapń

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zdrewniałe, siew nasion

Wydajność miodowa: 120-140 kg/ha

Wydajność pyłkowa: ~2,5 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Krzew dorasta do 2 m wysokości. Występuje w lasach i zaroślach, jest także sadzony w celach ozdobnych w parkach oraz na osiedlach. Wytwarza silnie rozgałęzione, wewnątrz puste pędy, które w młodości są owłosione, a później nagie. Liście cechują się jajowatym lub szerokoeliptycznym kształtem, są orzęsione i obustronnie miękko owłosione, wyrastają naprzeciwlegle (po dwa z węzła). Roślina kwitnie w V-VI. Dwuwargowe, żółtawobiałe, w miarę przekwitania żółknące, owłosione kwiaty o długości 1-1,5 cm osadzone są po dwa na wspólnej szypułce. Dolna część korony zrośnięta jest w rozszerzoną u nasady rurkę długości 3-4 mm, w której zbiera się nektar. Kwiaty wydzielają przyjemny, delikatny zapach. Owoce to ciemnoczerwone, szkliste jagody, długo utrzymujące się na krzewie. Są trujące dla ludzi, ale chętnie zjadane przez ptaki.

Wiciokrzew odznacza się niewielkimi wymaganiami klimatyczno-glebowymi. Może rosnąć nawet na suchych podłożach, najlepiej wapiennych. Wymaga stanowiska słonecznego lub półcienistego (choć w półcieniu kwitnienie będzie mniej obfite). Krzew jest odporny na suszę. Najłatwiej rozmnożyć go przez sadzonki zdrewniałe cięte zimą (XII), dołowane i wysadzane wiosną lub sadzonki zielne przygotowywane pod osłonami. Inną, choć bardziej długotrwałą metodą jest wysiew nasion.

Wiciokrzew tatarski (= suchodrzew tatarski) – Lonicera tatarica L.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: każda uprawna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zdrewniałe, sadzonki zielne, siew nasion

Wydajność miodowa: 50-85 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 50-55 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Rozrasta się szeroko i gęsto, silnie rośnie, osiągając do 4 m wysokości. Jego liście są eliptyczne lub jajowate o długości 4-7 cm, z wierzchu ciemnozielone, spodem sinozielone. Jasnoróżowe lub białe kwiaty do 2 cm długości wyrastają na szypułce dłuższej od ogonka liściowego. Płatki kwiatów zrośnięte są w dolnej części, tworząc rurkę długości 7-10 mm, w której zbiera się nektar. Kwitnienie jest bardzo obfite w okresie V-VI. Owocem są kuliste, czerwone ­jagody.

Wiciokrzew Maacka (= suchodrzew Maacka)
– Lonicera maackii (Rupr.) Maxim.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: niemal każda uprawna

Termin kwitnienia: V/VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zdrewniałe, sadzonki zielne, siew nasion

Wydajność miodowa: 80 – 100 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 50-55 kg/ha

Kolor obnóży: żółtokremowy

Jest silnie rosnącym, szerokim krzewem o wyprostowanych pędach, osiągającym do 4 m wysokości. Młode pędy pokryte są włoskami, starsze nagie. Liście mają jajowatoeliptyczny kształt i zaostrzony wierzchołek. Górna strona liści jest ciemnozielona, dolna jaśniejsza, zazwyczaj owłosiona wzdłuż nerwów. Pachnące, białe lub lekko różowe (później żółtawe) kwiaty pojawiają się na przełomie V i VI gęsto pokrywając krzewy. Wyrastają parami na krótkich szypułkach z kątów liści na długopędach. Korona w dolnej części zrośnięta jest w rurkę, w górnej podzielona na dwie wargi. Nektarnik znajduje się w dolnej, wydętej części rurki. Po przekwitnięciu kwiatów powstają czerwone, późno dojrzewające jagody, które długo utrzymują się na krzewach.

Roślina ma niewielkie wymagania glebowe. Najlepiej rośnie i najobficiej kwitnie na stanowiskach słonecznych. Jest bardzo wytrzymała na mróz i suszę. Można ją rozmnażać przez sadzonki zdrewniałe pobierane w XII i wysadzane wiosną, sadzonki zielne przygotowywane pod osłonami, a także przez nasiona wysiewane po zbiorze na rozsadniku lub pod osłonami.

Berberys zwyczajny (= kwaśnica pospolita) – Berberis vulgaris L.
Rodzina: Berberidaceae – berberysowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: lekka, przepuszczalna, bogata w składniki pokarmowe

Termin kwitnienia: V

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki zielne

Wydajność miodowa: 30-35 kg/ha

Masa pyłku: 8,4 mg / 10 kwiatów

Kolor obnóży: jaskrawożółty

Jest rozłożystym krzewem dorastającym do 2-3 m wysokości. Jego giętkie pędy pokryte są trójdzielnymi cierniami oraz jajowatymi lub eliptycznymi liśćmi o ostro piłkowanym brzegu, osiągającymi 2-7 cm długości. Wierzchołek liścia jest zaokrąglony, zaś na jego dolnej stronie wyraźnie widać siatkę nerwów. W V pojawiają się żółte kwiaty zebrane w grona o długości do 5-7 cm. Kwiaty cechują się ostrym zapachem, przez niektórych określanym jako nieprzyjemny. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodząca się od arabskiego słowa barberi lub berbari oznaczających muszlę, prawdopodobnie związana jest z charakterystycznym kształtem płatków korony przypominających wyglądem muszelkę. Ciekawym zjawiskiem jest to, że pręciki przy dotknięciu wykonują bardzo szybkie ruchy, zginając się w kierunku słupka i przy okazji obsypując nim odwiedzającego kwiat owada. Po przekwitnięciu powstają podłużne, czerwone jagody bogate w witaminę C i kwas jabłkowy. Od ich smaku pochodzi ludowa nazwa rośliny – kwaśnica. Sok z owoców ma właściwości podobne do soku z cytryny i może być podobnie jak on wykorzystywany. Owoce dojrzewają we IX-X i przez całą zimę pozostają na krzewach, stanowiąc źródło pokarmu dla zwierząt. Owoce wykorzystywane są w cukiernictwie, na przetwory oraz do wyrobu lemoniady, nalewek, wódki i octu. Można je stosować przy przeziębieniu oraz jako środek przeciwgorączkowy, zaś napary z liści i kory przynoszą ulgę w dolegliwościach wątroby. Dawniej z soku owoców wyrabiano czerwony atrament. Drewno rośliny znalazło zastosowanie w stolarstwie ozdobnym i tokarstwie, natomiast żółty barwnik zawarty w drewnie, korze i korzeniach służy do farbowania tkanin, wełny i skóry. Krzew jest żywicielem pośrednim rdzy źdźbłowej i dlatego nie powinien być sadzony w pobliżu pól uprawnych.

Berberys bardzo dobrze znosi upał, wiatr i warunki miejskie. Odznacza się niewielkimi wymaganiami glebowymi, choć najlepiej rośnie na podłożu lekkim, przepuszczalnym, bogatym w składniki pokarmowe oraz na stanowiskach słonecznych. Nie znosi gleb ciężkich, bagiennych i o odczynie bardzo kwaśnym. Zalecana rozstawa to 2 × 3 m. Krzew nie wymaga cięcia. Roślinę można rozmnażać z nasion wysiewanych zaraz po zbiorze lub w III-IV po uprzedniej stratyfikacji w wilgotnym piasku w temp. 3-5ºC przez okres zimy. Jesienią, najładniejsze i najsilniejsze siewki, po zrzuceniu przez nie liści można wysadzać na miejsce stałe. Innym sposobem rozmnażania jest pobieranie sadzonek zielnych.

Berberys Thunberga – Berberis thunbergii L.
Rodzina: Berberidaceae – berberysowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: lekko kwaśna, luźna, próchniczna lekko wilgotna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 30-40 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 230 mg/1 m2 żywopłotu

Kolor obnóży: żółty

Ma szeroki, regularny i kulisty pokrój. Dorasta do 1-1,5 m wysokości. Na jego łukowato wygiętych, purpurowobrązowych pędach wyrastają pojedyncze ciernie oraz małe (1-3 cm długości), łopatkowate lub odwrotnie jajowate liście o gładkim brzegu. Górna strona blaszki liściowej jest jasnozielona, dolna sinozielona. Jesienią liście przybierają piękne barwy: żółte, pomarańczowe, jaskrawoczerwone. Niewielkie (ø 1 cm), żółte kwiaty o zaczerwienionej z zewnątrz koronie zakwitają w V-VI. Wyrastają pojedynczo lub zebrane są w pęczki po 2-5. Owocem są podługowatoowalne, czerwone jagody o długości do 1 cm. Długo pozostają na krzewie, stanowiąc pokarm dla ptaków. Wyhodowano liczne odmiany rośliny, np. o bordowych liściach.

Irga błyszcząca – Cotoneaster lucidus Schltdl.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: zwięzła, niezbyt sucha

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki zielne

Wydajność miodowa: 200-350 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 10-15 kg/ha

Kolor obnóży: żółtokremowe

Jest wyprostowanym, gęstym i silnie rosnącym krzewem osiągającym 2-3 m wysokości. Często stosuje się go na żywopłoty. Jajowate liście rośliny o długości 2-7 cm mają ostro zakończony wierzchołek oraz błyszczącą, ciemnozieloną górną powierzchnię blaszki. Wiosną liście bardzo wcześnie się rozwijają, jesienią zaś ładnie się przebarwiają. Niewielkie, białe kwiaty z różowymi plamkami na koronie pojawiają się w V-VI. Kwiaty zawierają wiele pręcików i jeden słupek, z którego po przekwitnięciu powstaje jabłkowaty, czarny owoc.

Gatunek odznacza się dużą wytrzymałością na mróz, suszę i zanieczyszczenie powietrza. Rośnie niemal w każdych warunkach, choć najlepiej udaje się na glebach zwięzłych, niezbyt suchych oraz na stanowiskach słonecznych. W cieniu rośliny słabo kwitną i są niechętnie odwiedzane przez pszczoły. Rośliny rozmnaża się z nasion stratyfikowanych zaraz po zbiorze przez 3-12 miesięcy (czasem 2 lata) w temp. 3-5ºC i wysiewanych jesienią lub w IV na głębokość 1-2 cm. Późną jesienią lub wczesną wiosną siewki przesadza się do szkółki w rozstawie 50-60 × 20 cm, a po upływie dwóch lat na miejsce stałe. Starszych krzewów nie należy przesadzać, gdyż źle znoszą ten zabieg. Jeśli się sadzi młode rośliny, najlepiej, aby miały bryłę korzeniową. Można też rozmnażać rośliny z sadzonek zielnych sporządzanych w VI.

Irga czarna – Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A. Blytt
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysto-gliniaste

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: do 350 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółtokremowe

Jest szeroko rozgałęzionym krzewem ze wzniesionymi do góry pędami, osiągającym 2,5 m wysokości. Występuje w stanie naturalnym, jest też uprawiana jako roślina żywopłotowa. Młode gałązki są owłosione, starsze błyszczące o brązowoczerwonej barwie. Szerokojajowate liście dorastające do 2,5-4 cm długości mają matowozieloną powierzchnię górną oraz dolną pokrytą białymi włoskami. Różowe kwiaty zebrane są po 2-12 w luźne, zwisające kwiatostany. Kwitną w V-VI. Owocem jest czarny, kulisty pestkowiec z sinawym nalotem na powierzchni.

Irga rozkrzewiona (= irga chińska) – Cotoneaster divaricatus Rehder et E.H. Wilson
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: lekka, przepuszczalna

Termin kwitnienia: VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 100-200 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 5-7 kg/ha

Kolor obnóży: żółtokremowe

Wykształca szeroko rozkładające się pędy, dorasta do 1,5-2 m wysokości. Eliptyczne liście o długości do 2 cm, z wierzchu są ciemnozielone i błyszczące, dołem jaśniejsze. Jesienią przebarwiają się na szkarłatnoczerwono. Białe, czerwonawo zabarwione u nasady kwiaty wyrastają po 2-4 na krótkich szypułkach w VI. Na kielichu występują włoski. Po przekwitnięciu powstają ciemnoczerwone, elipsoidalne owoce, które dojrzewają w VIII.

Moszenki południowe (= kolutea południowa, moszeniec południowy, truszczelina południowa, truszczelina drzewiasta)
– Colutea arborescens L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysta, lekka, sucha

Termin kwitnienia: V-VII

Długość kwitnienia: 5-6 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 50-100 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 15-20 kg/ha

Kolor obnóży: żółtawy

Może dorastać do 5 m wysokości. Wykształca omszone za młodu łodygi, które później okryte są szarym, łuszczącym się korkiem oraz nieparzystopierzasto złożone liście składające się z 7-13 odwrotnie jajowatych lub eliptycznych listków. Żółte, motylkowate kwiaty zebrane są po 6-8 w grona. Kwitną w V-VI i często powtarzają kwitnienie w VIII. Na żagielku widoczny jest czerwonawobrązowy rysunek, który ułatwia owadom znalezienie drogi do nektaru. Owoc to charakterystycznie rozdęty strąk zawierający 10-20 nasion. Do jego wyglądu nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodząca się od greckiego słowa koilos = pusty, wydrążony. Strąki długo utrzymują się na roślinie. Liście i nasiona są gorzkie w smaku i trujące. Mimo tego w niektórych krajach liście wykorzystuje się w celach leczniczych.

Moszeniec najlepiej rośnie na glebach piaszczystych, lekkich i suchych. Nieodpowiednie dla niego są podłoża kwaśne i wilgotne. Preferuje stanowiska słoneczne. Podczas chłodniejszych zim może przemarzać. Dzięki głęboko sięgającemu systemowi korzeniowemu jest odporny na suszę. Młode pędy są często ogryzane przez sarny, zające i króliki. Roślinę rozmnaża się z nasion wysiewanych w V wprost do gruntu. Przed siewem zaleca się moczenie nasion przez kilka godzin, a jeśli są przesuszone – zalanie ich wodą o temp. 60°C. Wiosną kolejnego roku młode rośliny wysadza się na miejsce stałe lub do szkółki.

Żylistek różowy – Deutzia ×rosea (Lemoine) Rehder
Rodzina: Hydrangeaceae – hortensjowate

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: średnio zwięzła, próchniczna, przewiewna, dostatecznie wilgotna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2-3 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne

Masa cukrów: > 3 mg/10 kwiatów

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty

Jest mieszańcem żylistka wysmukłego i zaróżowionego, wyhodowanym w 1898 r. Ten gęsty, szeroko rozrośnięty krzew o regularnym pokroju i łukowato przewieszających się pędach, dorasta do 1 m wysokości. Gałązki okryte są ciemnobrązowym, silnie łuszczącym się korkiem. Liście mają jajowatolancetowaty lub podłużnie eliptyczny kształt oraz ostro piłkowany brzeg. W V-VI zakwitają liczne, dzwonkowate kwiaty o średnicy około 2 cm, zebrane w krótkie wiechy. Kwiaty cechuje ciekawa barwa – w pąku są ciemnoróżowe, na początku kwitnienia różowe, a następnie coraz jaśniejsze aż do białego koloru wewnątrz. Wyhodowano także kilka odmian różniących się wielkością i barwą kwiatostanów. W kwiatach znajduje się 10 pręcików o spłaszczonych i rozszerzonych nitkach oraz jeden słupek. Po przekwitnięciu powstają 3-5-komorowe torebki z licznymi nasionami.

Kwitnący żylistek dostarcza pszczołom nektaru i pyłku. Pojedynczy kwiat produkuje w ciągu doby 2 mg nektaru o średniej koncentracji cukrów 20%. Masa cukrów wydzielonych w nektarze przekracza 0,3 mg. Z pyłku robotnice formują żółte obnóża. Brak jest szczegółowych danych dotyczących wydajności miodowej i pyłkowej rośliny.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"