DRZEWA DZIKO ROSNĄCE

Głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna Jacq.
Rodzina: Rosacaeae – różowate

Występowanie: lasy liściaste, zarośla, doliny rzek

Stanowisko: słoneczne

Gleba: zwięzła, wilgotna, próchniczna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 15 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 2,4-4,5 kg/ha

Kolor obnóży: jasnooliwkowy

Występuje w zaroślach, na skrajach lasów, w dolinach rzek oraz na zboczach. Wykorzystywany jest także na żywopłoty. Głóg jednoszyjkowy jest głęboko korzeniącym się krzewem lub niewysokim drzewkiem (10-12 m wysokości). Jego pędy pokryte są niewielkimi (do 1 cm długości) cierniami oraz jajowatokrągłymi liśćmi z 3-7 wąskimi, krótko zaostrzonymi klapami i głębokimi (często sięgającymi do nerwu głównego) zatokami. Rośliny kwitną w V-VI. Białe, nieprzyjemnie pachnące kwiaty (niektórym zapach przypomina woń zalewy śledziowej) tworzą baldachogrona. Kwiaty są pięciokrotne, z licznymi pręcikami i pojedynczym słupkiem na ogół z jedną szyjką. Owocem jest elipsoidalny, czerwony lub czerwonobrązowy pestkowiec zawierający jedno nasiono. Liczba szyjek słupka i nasion to cechy pozwalające najlepiej odróżnić ten gatunek od głogu dwuszyjkowego. Obfitość owoców na roślinie ma zwiastować mroźną zimę. Owoce służyły dawniej jako dodatek do chleba, stanowią także dobrą paszę dla ptaków i świń oraz można je wykorzystać do wyrobu alkoholu. Kora dostarcza żółtego barwnika. Z nasion uzyskuje się namiastkę kawy, młode liście nadają się do sporządzania herbaty lub aromatyzowania napoi alkoholowych, zaś pąki kwiatowe można marynować jak kapary. Owoce, liście i kwiaty są cennym lekiem w chorobach serca. Drewno głogu daje się łatwo polerować, dlatego wykorzystywane jest w tokarstwie i rzeźbiarstwie. Do twardości drewna odnosi się łacińska nazwa rodzajowa Crataegus wywodząca się od greckiego kratys = moc, siła. Natomiast niemiecka nazwa głogu Hagedorn pochodzi od słowa Hag = żywopłot, zarośla, krzak i wskazuje na zastosowanie rośliny przez ludy germańskie. Z kolei francuska nazwa krzewu oznacza szlachetny cierń, czyli ten z korony cierniowej Chrystusa. W starożytnej Grecji z pędów głogu robiono wieńce dla nowożeńców a z drewna pochodnie. Głóg jest symbolem niewinności i ma przynosić szczęście.

Głóg dwuszyjkowy – Crataegus laevigata (Poir.) DC.
Rodzina: Rosacaeae – różowate

Występowanie: widne lasy, zręby, skraje lasów

Stanowisko: słoneczne

Gleba: świeża do wilgotnej

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: nasiona

Wydajność miodowa: 15 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: seledynowożółty

Głóg dwuszyjkowy, nazywany w gwarze ludowej głogiem zajęczym, jest krzewem lub niewysokim drzewem dorastającym do 5-8 m wysokości. Występuje w widnych lasach i zaroślach, na zrębach i skrajach lasów oraz wykorzystywany jest – zwłaszcza jego odmiany o barwnych kwiatach – w celach ozdobnych. Żyje do 200 lat. Posiada cierniste pędy oraz jajowatookrągłe liście do 2,5 cm długości, zazwyczaj z 2 szerokimi klapami. Kwiaty o średnicy do 1,5 cm zebrane są po 5-12 w baldachogrona. Posiadają dwie, rzadziej trzy szyjki oraz pręciki z różowymi pylnikami. Kwitnienie rozpoczyna się w V-VI, około 2 tyg. wcześniej niż u głogu jednoszyjkowego. Zakwitające krzewy głogu Anglicy traktują jako pierwszy zwiastun lata. Odmiany o pełnych kwiatach często sadzone jako ozdobne nie przedstawiają wartości pszczelarskiej. Owocem są prawie kuliste, czerwone pestkowce zawierające 2-3 nasiona. Dojrzewają one w VIII i pozostają na roślinach do mrozów, stanowiąc pokarm dla wielu ptaków i ssaków. Wykorzystanie i zastosowanie różnych części rośliny jest podobne jak u głogu ­jednoszyjkowego.

Robinia akacjowa – Robinia pseudoacacia L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie: zadrzewienia przydrożne i śródpolne, zarośla, parki

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysta, piaszczysto-gliniasta

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: nasiona, odrosty

Wydajność miodowa: 65-200 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 15 kg/ha

Kolor obnóży: szarawożółty

Popularnie nazywana jest akacją (do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa pseudoacacia = podobny do akacji), lecz niesłusznie, gdyż prawdziwa akacja występuje w tropikalnych i subtropikalnych częściach świata (np. w Australii, Afryce). Niemniej to kuzyni, gdyż należą do tej samej rodziny botanicznej. Jej ojczyzną jest Ameryka Północna, zaś do Europy została sprowadzona na początku XVII w. przez paryskiego ogrodnika królewskiego Jeana Robina (i początkowo nazywała się robinier), od którego pochodzi nazwa robinia. Uprzednio sadzona była jako roślina ozdobna, obecnie zaliczana jest do najszybciej dziczejących drzew obcego pochodzenia, występujących w zadrzewieniach przydrożnych i śródleśnych oraz w zaroślach. A że wygrywa konkurencję z rodzimą roślinnością i ją wypiera z zadrzewień, przez leśników traktowana jest jak chwast. Robinia wytwarza luźną, ażurową koronę, dorasta do 25-30 m wysokości, żyje 100-150 lat. Jej pędy pokryte są cierniami wyrastającymi po dwa z każdego węzła. Roślina wytwarza pierzaste liście złożone z 7-9 par eliptycznych lub jajowatych listków. Górna powierzchnia listków cechuje się zielonym zabarwieniem, dolna jest szarawa. W V-VI na roślinach pojawiają się białe, silnie i przyjemnie pachnące kwiaty z zielonkawożółtą plamką na żagielku (górnym płatku), zebrane w zwisające grona o długości 10-12 cm. Niestety, często wiosenne przymrozki uszkadzają pąki kwiatowe i roślina nie kwitnie już tak obficie. Nektarnik znajduje się na dnie rurki powstałej przez zrośnięcie się 9 nitek pręcikowych. Dziesiąty pręcik usytuowany od strony żagielka jest wolny, a po jego obu stronach znajdują się dwa otwory prowadzące do nektaru. W kwiatach niektórych egzemplarzy może być tylko jeden otwór lub nie ma go wcale i wówczas takie drzewo nie nektaruje. Po przekwitnięciu kwiatów powstają strąki, które utrzymują się na drzewie aż do wiosny. Wnętrze owoców wypełniają nasiona przypominające nieco groch, stąd nazwa grochodrzew. Twarde, żółtawe drewno robinii ma dużą wartość opałową, cechuje się łupliwością oraz dużą trwałością w wodzie. Cenione jest w budownictwie okrętowym (jeszcze do 1870 r. przy budowie statków bardzo często wykorzystywano kołki akacjowe zamiast gwoździ), do wyrobu elementów mostów i innych konstrukcji wodnych (ponoć Arka Noego zrobiona była z robinii) oraz w tokarstwie i stolarstwie. Kora znalazła zastosowanie w garbarstwie. Z kwiatów wyrabia się konfitury i sorbety, dodane do ciasta barwią je na żółto, służą też jako domieszka do lodów, rumu i herbaty. Można je również zapiekać w cieście (co było praktykowane w XIX w. na wielu dworach w Galicji) lub kandyzować. Żółty barwnik zawarty w kwiatach, liściach i korze barwi papier, jedwab i wełnę. Nasiona mogą być używane jako zamiennik kawy a młode strąki przyrządzane jak fasolka. Rośliny żyją w symbiozie z bakteriami wiążącymi wolny azot z powietrza, dzięki czemu użyźniają glebę i mogą być stosowane do zalesiania, utrwalania hałd, wyrobisk i zboczy narażonych na erozję. Jest to także roślina lecznicza (działa rozkurczowo, uspokajająco, żółcio- i moczopędnie) i trująca (dla ludzi i zwierząt, ­zwłaszcza koni).

Robinia zaliczana jest do jednej z najbardziej miododajnych roślin. Warunkiem dobrego nektarowania jest ciepła (optymalna temperatura wynosi około 27°C) i słoneczna pogoda. Gdy jest chłodniej elementy korony, zwłaszcza żagielek, są sztywniejsze i pszczołom trudniej jest go odgiąć, aby się dostać do nektaru. Pojedynczy kwiat wydziela 2-4 mg nektaru o koncentracji cukrów 20-67%. Zawartość cukrów w nektarze wynosi do 2 mg. Dzienny przybytek ula na wadze w silnych rodzinach może osiągać 6-10 kg/dzień, a w ciągu całego okresu trwania tego pożytku jedna rodzina pszczela może zebrać 25-35 kg miodu. Miód po odwirowaniu jest niemal bezbarwny, długo nie krystalizuje (gdyż w nektarze przeważa fruktoza), a gdy już to nastąpi, przybiera kolor biały lub słomkowy. Wydajność miodowa w warunkach Polski wynosi 65-200 kg/ha, w cieplejszych krajach Europy np. na Węgrzech może dochodzić do 1300 kg/ha. Pszczoły zbierają także pyłek (w niezbyt dużych ilościach) z kwiatów robinii, formując z niego raczej niewielkie obnóża barwy szarawożółtej. Zawartość białka w pyłku wynosi 14%. Wydajność pyłkową oszacowano na 15 kg/ha.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"