Pożytki późnoletnie: ROŚLINY JEDNOROCZNE DZIKO ROSNĄCE

Niecierpek gruczołowaty (= niecierpek himalajski, niecierpek Roylego)
– Impatiens glandulifera Royle
Rodzina: Balsaminaceae – niecierpkowate

Występowanie: brzegi wód, zarośla, obrzeża lasów, przydroża

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: żyzna, średnio wilgotna

Termin kwitnienia: VII-IX (X)

Długość kwitnienia: > 2 mies.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 300-700 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 400-600 kg/ha

Kolor obnóży: biały

Gatunek pochodzi z Himalajów, do Europy zaś został sprowadzony w XIX w. w celach dekoracyjnych. Niedługo potem zaczęło się jego dziczenie i ekspansyjne rozprzestrzenianie, stanowiące zagrożenie dla rodzimej flory. Dlatego też w Polsce (jak i innych krajach) został zaliczony do roślin inwazyjnych (w Europie już od 1900 r.). Roślina spotykana jest w miejscach cienistych i wilgotnych, nad brzegami wód, w zaroślach, na obrzeżach lasów oraz na przydrożach. Niecierpek wytwarza wzniesioną łodygę dorastającą do 2-3 m wysokości, dzięki czemu zaliczany jest do najwyższych, jednorocznych roślin Europy. Jego łodyga jest gruba, czerwonawo nabiegła i nabrzmiała w węzłach. Liście osadzone są skrętolegle lub naprzeciwlegle, zaś w górnej części łodygi zebrane są po 3 w okółki. Mają one lancetowaty lub jajowatolencetowaty kształt, brzegiem są ząbkowane. U nasady ogonków oraz w dolnej części blaszki usytuowane są nektarniki pozakwiatowe w postaci czerwonych gruczołków. Do ich wyglądu nawiązuje nazwa „gruczołowaty”. Kwiaty cechują się różową, czerwonofioletową lub białą barwą korony, osiągają długość 3-4 cm. Zebrane są po 2-14 w kwiatostany wyrastające z kątów liści. Kielich utworzony jest z 3 działek – dwóch bocznych i jednej tworzącej ostrogę o długości około 5 mm, w której usytuowany jest nektarnik i tam też gromadzi się nektar. Koronę kwiatu tworzą płatki, z których jeden górny stanowi osłonę dla pręcików. W kwiatach najpierw dojrzewają pręciki (jest ich 5 i zrośnięte są główkami), a po ich wypyleniu i odpadnięciu ukazują się znamiona słupka. Jeden kwiat żyje średnio 2 dni. Kwitnienie przebiega od VII do IX i może się przedłużać do X. Owocem jest wydłużona torebka, która otwiera się pod wpływem zmian turgoru i wyrzuca nasiona na odległość kilku metrów. Już lekkie dotknięcie owocu powoduje jego otwieranie się i eksplozję nasion, stąd nazwa „niecierpek” (łac. impátiens = niecierpliwy, niewytrzymały, drażliwy). Roślina uprawiana jest w celach dekoracyjnych i często „ucieka” z ogrodów. Jej nasiona o orzechowym smaku można konsumować na surowo a kwiaty wykorzystać jako jadalną dekorację dań. Sok z łodygi i liści (bądź one same), łagodzą rany, stłuczenia i przynoszą ulgę przy poparzeniu pokrzywą. W medycynie ludowej niecierpek stosowany jest na dolegliwości żołądkowo-jelitowe oraz przy biegunkach. Kwiaty zmniejszają napięcie nerwowe, ziele i nasiona m.in. mają działanie przeciwzapalne, antyalergiczne, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Z kolei olej z nasion pomaga przy dolegliwościach ­skórnych.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"