Pożytki jesienne: BYLINY DZIKO ROSNĄCE

Rdestowiec ostrokończysty (= rdest ostrokończysty) – Reynoutria japonica Houtt.
Rodzina: Polygonaceae – rdestowate

Występowanie: przydroża, nasypy, miejsca ruderalne, w sąsiedztwie rzek

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: praktycznie każda

Termin kwitnienia: VIII–IX

Długość kwitnienia: ~ 3 tyg.

Rozmnażanie: podział, fragmentacja kłączy

Wydajność miodowa: 250–270 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: kremowy

Pochodzi z Japonii, gdzie m.in. jest rośliną pionierską na wulkanach. Do Europy gatunek został sprowadzony w latach 20. XIX w. w celach ozdobnych, lecz zaczął się niekontrolowanie rozrastać i został zaliczony do agresywnych, trudnych do wytępienia roślin inwazyjnych. Występuje nad rzekami, na przydrożach, nasypach i w miejscach ruderalnych. Jest okazałą (osiąga 2–3 m wysokości), tworzącą duże kępy byliną. Pod ziemią wyrastają grube, rozgałęzione kłącza. Część nadziemną stanowi gruba, czerwonawo nabiegła łodyga. Liście są sztywne, duże, trójkątnie jajowate z uciętą nasadą, ustawione w dwóch szeregach. Mają ostre wierzchołki, dorastają do 15 cm długości. Przylistki zrastają się w błoniasty element nazywany gatką. W VIII-IX na roślinach pojawiają się drobne, kremowe lub białozielonkawe kwiaty zebrane w długie, wyrastające z kątów liści kwiatostany. Kwiaty są rozdzielnopłciowe: męskie z 8 pręcikami i żeńskie, zawierające tylko słupek, pięciokrotne, przy czym w kwiatostanie przeważają kwiaty męskie. Owoce to błyszczące, gładkie orzeszki, które w naszych warunkach klimatycznych się nie zawiązują. Rdestowiec wykorzystywany był niegdyś do utrwalania wydm i nieużytków. W Chinach zaliczany jest do roślin leczniczych (pomocny w chorobach serca i naczyń krwionośnych, zapaleniach skóry, grzybicach, pozytywnie wpływa na układ odpornościowy, może zapobiegać powstawaniu i namnażaniu się komórek rakowych) i barwierskich (korzenie dostarczają żółtego barwnika). Uznawany jest także za roślinę energetyczną oraz może być wykorzystywany do oczyszczania skażonych gleb (m.in. łatwo kumuluje metale ciężkie). Roślina znalazła również zastosowanie jako pasza. Korzenie i nasiona są jadalne. Młode łodygi mogą być spożywane jak szparagi, natomiast liście i młode pędy stosowane są jako substytut rabarbaru, gdyż podobnie jak on odznaczają się kwaśnym smakiem.

Roślina daje sobie radę na różnych stanowiskach i różnych typach gleb. Rozmnaża się bardzo łatwo nawet z niewielkiego fragmentu kłącza. Rośnie bardzo szybko i równie szybko odrasta po ścięciu. Z racji statusu rośliny inwazyjnej nie zaleca się, a wręcz zabrania jej rozpowszechniania w uprawie.

Słonecznik bulwiasty (= topinambur) – Helianthus tuberosus L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate

Występowanie: nieużytki, przydroża, wysypiska, tereny kolejowe

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysta, gliniasta

Termin kwitnienia: od IX do X, czasem XI

Długość kwitnienia: ok. 6-8 tyg.

Rozmnażanie: wegetatywne (za pomocą bulw)

Wydajność miodowa: od 30 do 60 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 60–210 kg/ha

Kolor obnóży: żółtopomarańczowy

Jest okazałą byliną (1,5–3 m wysokości) o licznych (do 80), walcowatych bulwach podziemnych o długości 10–20 cm, do których wyglądu nawiązuje łacińska (łac. tuber = bulwa, guz, garb, sęk) i polska nazwa gatunkowa rośliny. Jej ojczyzną jest Ameryka Północna, gdzie była uprawiana (jeszcze przed odkryciem Ameryki) na paszę dla bydła (bulwy, łodygi) lub warzywo (bulwy). Uważano (niesłusznie zresztą), że jadało ją plemię Topinamba, stąd nazwa – topinambur. Do Europy dotarła w XVII w. W Polsce gatunek zadomowił się głównie na nieużytkach, przydrożach, wysypiskach, terenach kolejowych, gdzie tworzy łany. Część nadziemną rośliny stanowią wzniesione, bardzo szorstko owłosione łodygi, z których wyrastają ogonkowe, grubo piłkowane liście. Dolne mają sercowaty kształt i zaostrzony wierzchołek, górne są mniejsze, lancetowate lub jajowate, 3-nerwowe. Kwitnienie gatunku trwa od IX do X, czasem XI. Kwiaty zebrane są w żółte, koszyczkowate kwiatostany o średnicy 4–8 cm osadzone pojedynczo na szczycie każdego odgałęzienia łodygi. Wnętrze koszyczka wypełniają obupłciowe kwiaty rurkowate (120–130), które dostarczają nektaru i pyłku. Natomiast usytuowane na obwodzie koszyczka kwiaty języczkowate (około 10) są płonne (nie mają pręcików ani słupka) i stanowią jedynie powabnię dla owadów zapylających. Kwiaty te (świeże lub suszone) można wykorzystać jako jadalną dekorację potraw lub dodać do herbaty. Pojedynczy koszyczek kwitnie 7–9 dni.

Słonecznik bulwiasty odznacza się niewielkimi wymaganiami, jest odporny na wysokie temperatury, mróz i suszę. Preferuje żyzne gleby piaszczyste i gliniaste. Topinambur jest rośliną dnia krótkiego (zakwita tylko wówczas, gdy okres światła w ciągu doby jest krótszy od pewnej krytycznej liczby godzin światła), dlatego też w klimacie umiarkowanym owoce nie są w stanie dojrzeć i jedynym sposobem rozmnażania tej byliny jest rozmnażanie wegetatywne za pomocą bulw. Sadzi się je w III–IV lub we IX–X, podobnie jak ziemniaki.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"