Pożytki wiosenne: BYLINY OZDOBNE

Smagliczka skalna – Aurinia saxatilis (L.) Desv.
Rodzina: Brassicaceae – kapustowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysto-żwirowa, zasadowa

Termin kwitnienia: IV-V

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: ~ 3,5 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Na stanowiskach naturalnych występuje na wapiennych zboczach gór w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej, do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa rośliny wywodząca się od słowa saxátilis = skalny, żyjący na skałach (saxum = skała). Natomiast dawna nazwa rodzajowa smagliczki (Alyssum) pochodzi od greckiego a = przeciw i lyssa = wścieklizna, gdyż dawniej rośliną leczono tę chorobę. Smagliczka sadzona jest w celach ozdobnych już od XVII w. i należy do tzw. podstawowej piątki wiosennych roślin skalnych. Wytwarza wrzecionowaty korzeń oraz wzniesione i grube łodygi, w nasadzie zdrewniałe, osiągające do 30 cm wysokości. W dolnej części łodyg powstają łopatkowate liście o długości do 10 cm i znacznie mniejsze (1-2 cm długości) liście łodygowe. Części nadziemne rośliny pokryte są włoskami, nadające im szarozielony kolor oraz chroniące przed suszą i mrozem. W IV-V pojawiają się złocistożółte kwiaty zebrane w baldachogrona. Często kwitnienie powtarza się także we IX, lecz zawsze jest mniej obfite. Po przekwitnięciu powstają drobne, jajowatookrągławe łuszczynki zawierające 4 oskrzydlone ­nasiona.

Najłatwiejszym sposobem rozmnażania jest wysiew nasion wczesną wiosną do inspektów lub pod osłony, bądź wprost do gruntu w IV-V. Nie należy ich przykrywać, gdyż kiełkują na świetle. Wschody ukazują się po około 2 tyg. Siewki wymagają pikowania do doniczek. Na miejsce stałe rośliny wysadza się co 10-15 cm. Smagliczkę można także rozmnażać przez sadzonki wierzchołkowe pobierane w VIII-IX, lecz ukorzeniają się trudno i długo (około 2 miesięcy).

Sasanka zwyczajna – Pulsatilla vulgaris Mill.
Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta

Termin kwitnienia: IV-V

Długość kwitnienia: 2-4 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: 40-50 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Sasanka zwyczajna, podobnie jak wszystkie sasanki rosnące w Polsce, objęta jest ochroną gatunkową, lecz jako popularna roślina ozdobna uprawiana jest w wielu ogrodach przydomowych. Nazwa Pulsatilla wywodzi się od słowa pulso, co oznacza uderzam, stukam, dzwonię, a odnosi się do dzwonkowatego kształtu kwiatów. Rośliny powstały z łez Afrodyty lub – jak podaje inna legenda – w miejscu, gdzie spadła ustrzelona przez myśliwego czarownica – stąd rośliny nazywane są miotłą Baby Jagi, brodą czarownicy lub wilczą łapą. Z urodą byliny związane są również inne ludowe określenia: wstydliwa panienka, futrzany zawilec, ­marficniok (z racji podobieństwa z liśćmi marchwi) lub kwiat Wielkanocy (z płatków sasanki otrzymywano zielony barwnik do farbowania pisanek). Roślina ma trujące właściwości oraz stosowana jest w lecznictwie. Bylina wytwarza silnie rozgałęzione kłącze, kilka skróconych łodyg oraz długoogonkowe liście (pojawiające się pod koniec kwitnienia) zebrane w przyziemną różyczkę. Całą roślinę pokrywają srebrzyste włoski. Duże (5-6 cm średnicy), dzwonkowate kwiaty w kolorze fioletowym (często określanym jako błękit pszczeli), rzadziej białym lub różowym, wyrastają pojedynczo na końcach szypułek. Zawierają liczne pręciki i słupki. Kwiaty otwierają się tylko w czasie słonecznej pogody, początkowo są wzniesione, a po rozkwitnięciu zwieszają się. W czasie pochmurnych dni również są skierowane ku ziemi. Jeden kwiat żyje 5-10 dni. W ciągu sezonu wegetacyjnego starszy egzemplarz może wydać ponad 100 kwiatów. Rośliny kwitną od drugiej dekady IV przez około 2-4 ­tygodnie.

Hiacynt wschodni – Hyacinthus orientalis L.
Rodzina: Asparagaceae – szparagowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: lekka, przepuszczalna i przewiewna

Termin kwitnienia: IV-V

Długość kwitnienia: 2 tyg.

Rozmnażanie: cebule potomne

Wydajność miodowa: 32,5 - 47,5 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 66 - 98 kg/ha

Kolor obnóży: uzależniony od barwy kwiatów

Bylina wytwarza równowąskie, błyszczące liście oraz dość dużą cebulę, na ogół w kolorze zgodnym z barwą kwiatów. Jak podaje legenda, roślina wyrosła z krwi Hiacynta – pięknego młodzieńca z mitologii greckiej, przypadkowo zabitego przy Apollina lub Zefira. Hiacynty cechują się ciemnoniebieskimi (u odmian także różowymi, fioletowymi, białymi i żółtymi) kwiatami zebranymi w gęste grona długości 40 cm, które pojawiają się w IV-V. Pojedynczy kwiatostan kwitnie 7-18 dni. Niższa temperatura i większa ilość opadów sprzyjają wydłużeniu kwitnienia. Kwiaty wydzielają intensywny zapach i z tego powodu są czasem uprawiane dla potrzeb przemysłu perfumeryjnego. W starożytnej Grecji hiacynt uważany był – z jednej strony – za kwiat żałoby, z drugiej – dekorowano nim panny młode.

Roślina wymaga lekkich, silnie przepuszczalnych i przewiewnych gleb o wysokim poziomie wody gruntowej. Cebule sadzi się jesienią na głębokość 10 cm. Hiacynty dobrze zimują w gruncie, lecz zaleca się ich okrywanie gałązkami drzew iglastych, co chroni przed silnym mrozem i wilgocią, której rośliny nie lubią. Rozmnażanie polega na oddzielaniu cebul potomnych, powstających u podstawy cebuli matecznej, i wysadzaniu ich na miejsce stałe.

Szafirek – Muscari Mill.
Rodzina: Asparagaceae – szparagowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: przepuszczalna

Termin kwitnienia: IV-V

Długość kwitnienia: 2 tyg.

Rozmnażanie: cebule przybyszowe, siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: do 2 kg/ha – szafirek drobnokwiatowy, do 43 kg – szafirek lazurowy, do 56 kg – szafirek armeński

Kolor obnóży: niebieski (gdy kwiaty niebieskie) lub biały (gdy kwiaty białe)

Nazwa rodzajowa rośliny prawdopodobnie wywodzi się z języka arabskiego, gdzie muskarimi lub muskurimi oznacza zapach przypominający aromat gałki muszkatołowej lub z języka łacińskiego, gdzie muscus = piżmo. Do rodzaju szafirek należy kilka niewysokich (10-50 cm) gatunków roślin cebulowych wytwarzających 1-8 równowąskich liści. Dzbanuszkowate lub prawie kuliste kwiaty zebrane są w grona. U niektórych gatunków szczyt kwiatostanu składa się z kwiatów płonnych (nie wytwarzających pręcików ani słupków), a jego dolna część zawiera kwiaty płodne. Kwiaty charakteryzują się barwą białą, niebieską w różnych odcieniach oraz fioletową, rzadko purpurową lub zielonkawą. Kwitnienie odbywa się w IV-V. Owocem jest torebka zawierająca liczne nasiona.

Rośliny rozmnaża się z cebul przybyszowych (licznie powstających u podstawy cebuli matecznej), które należy wysadzić do gruntu pod koniec lata lub w październiku na głębokość 5-8 cm. Innym sposobem rozmnażania jest wysiew nasion. Roślina daje też obfite samosiewy. Siewki kwitną po 3-4 latach.

Tulipan – Tulipa L.
L. Rodzina: Liliaceae – liliowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: próchniczna, przewietrzona, zasobna w składniki pokarmowe

Termin kwitnienia: V

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: cebule przybyszowe

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty, czarny

Do rodzaju tulipan należy około 100 gatunków roślin o wzniesionym pokroju. Liście nie mają ogonków, są eliptyczne, sztywne, z nalotem woskowym na powierzchni. Częścią podziemną jest cebula okryta brązowymi lub brunatnymi łuskami. W cebulach występuje trująca tulpina, która po ugotowaniu ulega rozkładowi, a cebule stają się jadalne i są wykorzystywane jako pokarm np. w Syrii. W IV-V na bezlistnej łodydze pojawiają się kwiaty, których kształt porównywany jest z wyglądem turbanu, do czego nawiązują perskie dulbend i tureckie tülbend = turban. W zależności od gatunku i odmiany kwiaty mogą przybierać niemal wszystkie barwy, włącznie z bardzo głębokim fioletem przypominającym czerń. Kwiaty reagują na ilość światła, dlatego też po południu lub podczas pochmurnych dni są zamknięte. Zachodzi w nich także zjawisko termonastii, dzięki czemu otwierają się w podwyższonej temperaturze (przy nasłonecznienieu), a przy niskiej zamykają. Po przekwitnięciu powstają owoce typu torebki.

Stanowisko pod uprawę tulipanów powinno być słoneczne. Zaleca się gleby próchniczne, dobrze przewietrzone, zasobne w składniki pokarmowe o wysokim poziomie wód gruntowych. Na glebach ciężkich z zastoiskami wody rośliny nie rosną i w efekcie szybko giną. Z zabiegów pielęgnacyjnych zaleca się usuwanie przekwitłych kwiatów, gdyż wytwarzanie nasion osłabia roślinę, natomiast liście należy zostawić do momentu aż same zaschną. Rośliny rozmnaża się przez cebule przybyszowe wysadzane we IX-X na głębokość 10-15 cm.

Gęsiówka kaukaska – Arabis caucasica Willd.
Rodzina: Brassicacae – kapustowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: praktycznie każda uprawna

Termin kwitnienia: IV

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: podział, sadzonki, siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: ~ 3 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Gęsiówka jest długowieczną, niską (10-15 cm wysokości), kobiercową rośliną polecaną do ogrodów skalnych, obsadzania murków i skarp. Podobnie jak smagliczka skalna należy do „piątki wiosennej” roślin, nadających się na skalniaki. Dolne, łopatkowate liście zebrane są w rozetę. Pokrywają je gęsto szare włoski mechaniczne tworzące kutner. Roślina kwitnie w IV, czasem powtarza kwitnienie pod koniec lata. Białe lub lekko różowe, czterokrotne kwiaty zebrane są w groniaste kwiatostany. W uprawie znajdują się też odmiany o kwiatach pełnych. Owocem jest łuszczyna. Po przekwitnięciu zaleca się przycinanie roślin celem ich rozkrzewienia.

Żagwin ogrodowy (= aubrieta, obrecja zwyczajna) – Aubrieta ×cultorum Bergm.
Rodzina: Brassicaceae – kapustowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: lekka, przepuszczalna, żyzna

Termin kwitnienia: IV-V

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: podział, sadzonkowanie, siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: 4-9 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Wytwarza owłosione pędy, które formują gęste, poduszkowate kobierce o wysokości 10-20 cm. Jest to bardzo popularna roślina ozdobna, należąca do tzw. piątki wiosennej, stosowana w ogrodach skalnych. Jej liście mają eliptyczny kształt, są całobrzegie lub ząbkowane. Czterokrotne kwiaty, w zależności od odmiany, mogą mieć różne odcienie różowego, karminowego, niebieskofioletowego i fioletowego. Tworzą grona na szczycie łodygi w IV-V. Owocem jest łuszczyna.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"