KRZEWY UPRAWNE

Aronia czarna (= aronia czarnoowocowa, aronka) – Aronia melanocarpa (Michx.) Elliott
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: praktycznie każda uprawna

Termin kwitnienia: V

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki, odkłady, odrosty korzeniowe

Wydajność miodowa: 25-30 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: brudnożółty

Aronia rośnie dziko w Ameryce Północnej, natomiast w Polsce jest uprawiana. Krzew dorasta do 1,5-5 m wysokości. Jego liście są eliptyczne lub odwrotnie jajowate o ostro zakończonym wierzchołku i ząbkowanym brzegu, błyszczą z wierzchu. Jesienią przebarwiają się na czerwonobrązowo i długo pozostają na roślinach. Białe kwiaty zebrane są po 9-20 w baldachogrona. Wewnątrz kwiatów znajduje się wiele pręcików z różowymi pylnikami i jeden słupek o pięciu szyjkach. Roślina kwitnie w drugiej połowie V. Jabłkowate owoce są czarne, podobnie zebrane jak u jarzębiny, dlatego aronia nazywana jest czasem czarną jarzębiną. Do wyglądu owoców nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa; łac. melas (= czarny) i gr. karpós (= owoc). Owoce bogate w witaminy (zwłaszcza P), nie nadają się do bezpośredniej konsumpcji a jedynie na przetwory: dżemy, galaretki, soki, nalewki. Stosowane są także w lecznictwie, gdyż obniżają ciśnienie tętnicze krwi, pomagają w leczeniu chorób wrzodowych układu pokarmowego oraz choroby popromiennej (m.in. po katastrofie w Czarnobylu osobom napromieniowanym podawano syrop z aronii). Sok działa także ochronnie na wątrobę. Z wytłoków owocowych ekstrahuje się barwnik wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Sok zastosowany zewnętrznie leczy oparzenia.

Malina właściwa – Rubus idaeaus L.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzne, próchnicze, średnio wilgotne, o lekko kwaśnym pH

Termin kwitnienia: V-VII

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: odrosty korzeniowe

Wydajność miodowa: 100-170 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 3,5-20 kg/ha

Kolor obnóży: szarokremowy

Malina rośnie dziko w widnych lasach, zaroślach i na zrębach, jak również jest uprawiana (udomowiono ją prawdopodobnie w średniowieczu). Krzew dorasta do 1,5 m wysokości. Wykształca podziemne rozłogi oraz nadziemne pędy pokryte delikatnymi kolcami. Liście składają się z 3-7 listków. Brzeg liści jest ząbkowany lub piłkowany, ich dolna strona biaława, górna pomarszczona. Od maja do czerwca na roślinach zakwitają obupłciowe kwiaty zebrane w luźne grona lub baldachogrona. Obecne odmiany hodowlane (powtarzające kwitnienie i owocowanie) owocują do późnej jesieni i ich kwitnienie też jest wydłużone w czasie. Kwiaty mają 5 białych płatków oraz wiele pręcików (90-115) i słupków osadzonych na wypukłym dnie kwiatowym. Tkanka wydzielająca nektar usytuowana jest między pręcikowiem a słupkowiem. Po przekwitnięciu kwiatów powstają owoce zbiorowe złożone z wielu drobnych pestkowców. Od ich czerwonej barwy pochodzi nazwa „malina” (pierwotnie słowo to służyło do oznaczania wszelkich odcieni siności), zaś za sprawą delikatnych włosków na powierzchni – dawniej nazywano je „kosmatkami”. W twórczości ludowej często pojawiał się motyw maliny, do której porównywane były głównie dziewczęta. Owoce spożywane są w stanie świeżym lub mogą być przeznaczane na przetwory: soki, dżemy, galaretki, wina. Liście (działają ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo) i owoce (m. in. działają napotnie i przeciwgorączkowo – do czego nawiązuje określenie „spotkać się z Malinowskim”, czyli być chorym) wykorzystywane są także w fitoterapii. Starożytni Grecy i Rzymianie stosowali malinę przeciw jadowi żmii.

Kwiaty dostarczają nektaru oraz pyłku. Są bardzo chętnie odwiedzane przez pszczoły od godzin rannych (7:00) do wieczornych (19:00). W Europie północnej malina stanowi ważne źródło pokarmu dla tej grupy owadów. Nektarowanie gatunku jest bardzo obfite – do wypełnienia wola zbieraczka potrzebuje odwiedzić zaledwie 3–5 kwiatów. Pojedynczy kwiat wydziela w ciągu życia 20–38 mg nektaru o koncentracji 30–50%, co po przeliczeniu na masę cukrów stanowi 2-15 mg. W nektarze nie występuje (bądź w niewielkim stężeniu) sacharoza. Wydajność miodową oszacowano na 100-170 kg/ha, a przy dobrych warunkach klimatyczno-glebowych nawet ponad 240 kg/ha. Dzienny przyrost ula na wadze może wynosić 5-15 kg. Wywóz pszczół w pobliże plantacji malin pozwala uzyskać miód towarowy. Cechuje się on delikatnym i przyjemnym zapachem, w stanie płynnym jest jasny, po krystalizacji (która następuje dosyć szybko) prawie biały. Pyłek najintesywniej uwalniany jest z kwiatów w godzinach 8:00–10:00, między 10:00 a 12:00 obserwuje się spadek intensywności tego procesu, po czym następuje lekki jego wzrost do godziny 16:00, a wkrótce po 18:00 kończy się. Wypylenie kwiatu następuje średnio w ciągu 36 godzin. Pogorszenie się pogody może przedłużyć ten proces lub całkowicie go zahamować. Jeden kwiat (w zależności od odmiany) produkuje 0,6-3,6 mg pyłku, który zawiera 15-37% białka. Wydajność pyłkowa wynosi 3,5-20 kg/ha. Do dobrego zapylenia 4-5-letniej plantacji malin potrzeba około 3 rodzin pszczelich.

Borówka wysoka (= borówka amerykańska, niebieska jagoda) – Vaccinium corymbosum L.
Rodzina: Ericaceae – wrzosowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: kwaśna, lekka, próchniczna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne i zdrewniałe

Wydajność miodowa: do 100 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółtokremowy

Ojczyzną borówki wysokiej jest Ameryka Północna, w Polsce należy do roślin uprawianych, stosunkowo późno sprowadzonych, bo dopiero po II wojnie światowej. Krzewy osiągają do 1-2 m wysokości. Wykształcają żółtawozielone łodygi, z których wyrastają jajowate lub lancetowate liście o długości 3-8 cm przebarwiające się jesienią na pomarańczowo lub szkarłatno. Białe kwiaty zebrane są w gęste groniaste kwiatostany. Kielich cechuje się niebieskawą barwą, zaś biała lub różowa korona o kształcie dzbanka osiąga długość do 2 cm. Owocem jest czarna jagoda pokryta niebieskim nalotem woskowym zawierająca soczysty i smaczny miąższ bogaty w witaminy i sole mineralne. Liście wykorzystywane są w lecznictwie.

Suchodrzew kamczacki (= jagoda kamczacka) – Lonicera caerulea L. var. kamtschatica Sevast.
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysto-gliniasta

Termin kwitnienia: IV

Długość kwitnienia: 3 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne, odkłady

Wydajność miodowa: 55-85 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 30 kg/ha

Kolor obnóży: brudnożółty

Gatunek rośnie dziko w Chinach, na Kamczatce oraz w republikach azjatyckich dawnego ZSRR, gdzie żyje do 35 lat. Rzadko jest uprawiany, a jeśli już to głównie jego odmiany uprawne. Krzew osiąga wysokość do 1,5-2 m. Liście są owalne, o niewielkich rozmiarach, z miękkimi włoskami po obu stronach. Wyrastają parami naprzeciw siebie. Kwiaty mają żółtawobiałą, owłosioną z zewnątrz koronę zrośniętą w długą rurkę (ok. 8 mm) z 5 łatkami na szczycie. Zebrane są po dwa w kątach liści.

Elementy generatywne stanowi 5 pręcików i jeden słupek z charakterystycznie wysuniętą szyjką i znamieniem poza obręb korony. Kwitnienie rozpoczyna się w IV i trwa około 3 tyg. Owocem są jagody o kulistym, owalnym lub gruszkowatym kształcie osiągające 1,5-3 cm długości. Miąższ owoców jest ciemno zabarwiony, soczysty, słodko-kwaśny. Owoce dojrzewają bardzo wcześnie (najwcześniej ze wszystkich roślin sadowniczych), bo już na przełomie V i VI, osiągając ciemnofioletową, granatową lub prawie czarną barwę z niebieskim nalotem woskowym.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"