Pożytki wczesnoletnie: DRZEWA OZDOBNE

Pigwa pospolita – Cydonia oblonga Mill.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: świeża, żyzna, wilgotna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, odkłady, sadzonki zdrewniałe

Wydajność miodowa: 2-15 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 30 g/ drzewo

Kolor obnóży: żółtawy

Łacińska nazwa rodzajowa pigwy pochodzi od miasta Cydon położonego na Krecie, gdzie w starożytności znajdowało się centrum uprawy tej rośliny. Pigwa jest szerokim krzewem lub małym drzewem dorastającym do 6-8 m wysokości. Jej liście z wierzchu są ciemnozielone, spodem szarawozielone, filcowate. Duże (4-5 cm średnicy), białe lub bladoróżowe kwiaty wyrastają pojedynczo na owłosionych szypułkach. Rośliny kwitną w V-VI, niestety często przemiennie. Kwiaty odznaczają się przyjemnym zapachem wyczuwalnym z odległości kilku metrów. Po przekwitnięciu powstają gruszkowate lub jabłkowate, owłosione owoce o długości 3,5-12 cm. Cechuje je żółta barwa, są bardzo twarde, cierpkie i aromatyczne. Doskonale nadają się na przetwory: soki, kompoty, dżemy, galaretki, wina. Od portugalskiej nazwy pigwy „marmelo” prawdopodobnie wywodzi się słowo „marmolada”. W starożytności owoce były symbolem miłości i płodności, postrzegano je jako afrodyzjak. Przypuszcza się, że były one mitologicznym „jabłkiem niezgody”, o które rywalizowały trzy boginie: Atena, Hera i Afrodyta, a Parys wręczył je najpiękniejszej. Gotowane lub namoczone nasiona wydzielają śluz, który łagodzi kaszel oraz jest pomocny w stanach zapalnych żołądka i jelit. Drewno rośliny stosowane jest w tokarstwie.

Oliwnik wąskolistny – Elaeagnus angustifolia L.
Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: praktycznie każda ogrodowa, sucha

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, odrośla korzeniowe, odkłady, sadzonki zielne

Wydajność miodowa: 50-100 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 35-80 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

Jest ciernistym krzewem lub drzewkiem dorastającym do 8 m wysokości. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od greckich słów elaia, élaios = drzewo oliwne i hagnus = czysty, niewinny. Gałęzie najczęściej zwisają i są pokryte przez lancetowate, podobne do wierzby liście o długości do 8 cm. Zarówno na gałązkach, jak i liściach oliwnika występują liczne tarczowate włoski, dzięki którym pędy odznaczają się błyszczącym, srebrzystym kolorem. W V-VI na roślinach pojawiają się cytrynowożółte, z zewnątrz srebrzyście owłosione kwiaty wyrastające na krótkich szypułkach pojedynczo lub po 2-3 u podstawy gałązek. Nie mają one wykształconych płatków korony, a ich dekorację stanowią jedynie działki kielicha. Kwiaty przyjemnie i silnie pachną (niektórzy określają ten zapach jako odurzający), najintensywniej w godzinach wieczornych. Na jednej roślinie powstają dwa typy kwiatów: obupłciowe i męskie. Kwitnienie trwa około 2 tygodni. Owocem jest kulistawy, srebrzysto owłosiony pestkowiec zawierający olej i brunatny barwnik. Po dojrzeniu owoce zmieniają barwę na pomarańczową, tracą włoski i nadają się do konsumpcji, długo pozostają na drzewie – nawet do wiosny. Wewnątrz owoców znajdują się nasiona o prążkowanej powierzchni, które po połknięciu przez ptaki pełnią w ich przewodach pokarmowych rolę gastrolitów – „kamyków” ułatwiających mechaniczne trawienie. Owoce mogą być też spożywane przez ludzi.

Oliwnik wąskolistny jest zaliczony do dobrych wczesnoletnich pożytków i jest chętnie odwiedzany przez pszczoły. Robotnice oblatują kwiaty praktycznie przez cały dzień. Kwiaty dostarczają pyłku oraz wydzielają duże ilości nektaru, zwłaszcza przy ciepłej i słonecznej pogodzie oraz stosunkowo dużej wilgotności powietrza. Podczas upałów kwiaty nektarują tylko 2 dni a robotnice nie są w stanie zebrać dużych ilości wziątku. Jeden kwiat produkuje 1,2 mg nektaru zawierającego 0,2-0,3 mg cukrów, których koncentracja w nektarze wynosi 30-35%. Wydajność miodową szacuje się na 50-100 kg/ha. Miód z oliwnika charakteryzuje się jasnożółtym kolorem i przyjemnym aromatem, takim samym jak zapach kwiatów. Z pyłku robotnice formują zielonkawożółte obnóża. Dziesięć kwiatów dostarcza 2-3 mg pyłku. Wydajność pyłkową oszacowano na 35-80 kg/ha.

Oliwnik srebrzysty – Elaeagnus commutata Bernh. ex Rydb.
Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: sucha, piaszczysta

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: odrośla korzeniowe, sadzonki zielne, nasiona, odkłady

Wydajność miodowa: brak danych

Masa pyłku: 3,3 mg/10 kwiatów

Kolor obnóży: żółty

Jest krzewem o nieregularnym pokroju dorastającym do 1-2 m z licznymi odroślami korzeniowymi, dzięki czemu szeroko się rozrasta i tworzy zarośla. Pędy są wiotkie, pokryte rdzawobrązowym korkiem z łuskowatymi włoskami. Roślina wykształca jajowate lub eliptyczne, obustronnie srebrzyste liście z zaostrzonym wierzchołkiem osiągające 4-10 cm długości. Silnie pachnące, lejkowate kwiaty o średnicy 8-12 mm pojawiają się w V-VI. Z zewnątrz są srebrzystobiało owłosione, wewnątrz zaś żółte. Owocem jest kulista jagoda pokryta mączystym nalotem. Ziarna pyłku oliwnika mogą działać alergizująco na osoby wrażliwe.

Klon tatarski – Acer tataricum L.
Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna, świeża, próchniczna, pH zbliżone do obojętnego

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: ~2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 80 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 11-27 kg/ha

Kolor obnóży: jasnożółty

Jest niewielkim drzewem lub wysokim krzewem dorastającym do 10 m wysokości. Wytwarza szeroką, gęstą i nisko osadzoną koronę. Jego liście są szerokojajowate, wrębne lub nieznacznie klapowane o długości do 10 cm. W drugiej połowie V, po rozwoju liści rozpoczyna się kwitnienie trwające ponad 2 tygodnie. Białawe, drobne (5-7 mm) kwiaty o podwiniętych do wewnątrz płatkach zebrane są w wyprostowane wiechy. W jednym kwiatostanie występują kwiaty obupłciowe i męskie, przy czym tych pierwszych jest znacznie mniej (~19%). Po przekwitnięciu tworzą się owoce typu skrzydlaka.

Glediczja trójcierniowa (= iglicznia trójcierniowa, trójiglicznia) – Gleditsia triacanthos L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: sucha, piaszczysta, wapienna

Termin kwitnienia: V-VI

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 200-260 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: jasnożółty

Ojczyzną glediczji jest Ameryka Północna, zaś w Europie jest uprawiana od 1700 r., głównie jako drzewo parkowe. Dorasta do 30 m wysokości, formując szeroką i luźną koronę. Cechą charakterystyczną rośliny są długie (do 20 cm), trójdzielne lub wielokrotnie rozgałęzione ciernie, które wyrastają także na starszych gałęziach oraz bezpośrednio z pnia (ciernie są przekształconymi pędami bocznymi). Do wyglądu cierni nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa, wywodząca się od greckich słów treis (= trzy, potrójny, trzykrotny) i ákantha (= cierń, kolec). Pojedynczo pierzaste liście (składające się z 20-30 listków) bardzo późno rozwijają się wiosną (~15 maja) osiągając długość 15-25 cm. Na tym samym drzewie mogą znajdować się także podwójnie pierzaste liście. Pachnące miodem, zielonkawożółte kwiaty zebrane są w grona o długości do 4 cm. Na jednych osobnikach rozwijają się kwiaty obupłciowe, na innych męskie. Oba typy kwiatów produkują obficie nektar. Owocem są długie, taśmowate, lekko skręcone strąki osiągające do 40 cm długości. Początkowo są czerwone, po dojrzeniu czerwonobrązowe. Długo utrzymują się na drzewie (do wiosny), stanowiąc swoistą dekorację. Nasiona otoczone są słodkim miąższem o posmaku miodu, od którego pochodzi angielska nazwa rośliny honey locust, czyli miodowa szarańcza. Amerykanie przeznaczali nasiona na zupy i traktowali je jako surogat kawy, z miąższu zaś warzyli piwo. Strąki wykorzystywane były także jako pasza dla zwierząt. Ciężkie, bardzo twarde i odporne na gnicie drewno stosowano na podkłady kolejowe. Z uwagi na ciekawą kolorystykę (zewnętrzny biel jest żółty, wewnętrzna twardziel – brunatnoczerwona) jest ono także cenione w stolarstwie. Liście wykazują trujące właściwości.

Kasztanowiec czerwony – Aesculus ×carnea Hayne
Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna, głęboka, przepuszczalna, dostatecznie wilgotna

Termin kwitnienia: V

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, szczepienie

Masa cukrów: 0,7–2,9 mg/kwiat

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: karminowy, brązowy

Powstał w wyniku skrzyżowania kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum) z krzaczasto rosnącym północnoamerykańskim kasztanowcem krwistym (A. pavia). W Polsce sadzony jest jako drzewo alejowe i parkowe.

Dorasta do 15-20 m wysokości, wykształcając kulistą, wolno rosnącą koronę. Pąki okryte są przez łuski wydzielające lepką, żywiczną substancję, choć jest jej zdecydowanie w porównaniu z kasztanowcem zwyczajnym. Dłoniasto złożone, ciemnozielone i pomarszczone liście wyrastają na bardzo krótkich ogonach. Poszczególne listki (5) są palczaste, klinowate, odwrotnie jajowate. Kwiaty cechują się jasnoróżową do karminowoczerwonej barwą, do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa, którą można przetłumaczyć jako mięsistoczerwony, o barwie mięsa (łac. caro = mięso). Ciekawostkę stanowi obecność na górnym płatku korony żółtej plamki, która po zapyleniu kwiatu zmienia barwę na karminową. Ma ona pełnić funkcję wizualnego wskaźnika nektaru dla zapylaczy a ponadto i zapachowego (żółta plamka pachnie, tak samo jak pozostałe części korony, czerwona – zmienia swój zapach). Kwiaty zebrane są we wzniesione kwiatostany typu wiechy o długości 15-20 cm. Kwitnienie rozpoczyna się w V, około tydzień później niż kasztanowca zwyczajnego. Owocem są torebki z niewielką liczbą kolców na powierzchni. Owocowanie jest sporadyczne i mało obfite.

Parczelina trójlistkowa – Ptelea trifoliata L.
Rodzina: Rutaceae – rutowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna luźna, umiarkowanie wilgotna

Termin kwitnienia: VI

Długość kwitnienia: 2-3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 20 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 10 kg/ha

Kolor obnóży: brązowożółty

Jest silnie rozrośniętym krzewem lub niewielkim drzewem dorastającym do 5-6 m wysokości, jedno- lub dwupiennym. Parczelina pochodzi ze wsch. i pd. części Ameryki Północnej oraz z Meksyku, w Europie uprawiana jest od początku XVIII w. jako roślina ozdobna (głównie w parkach) i lecznicza. Jej liście – tak jak wskazuje polska nazwa gatunkowa – są trójlistkowe, wyrastają na długich ogonkach. Wiosną późno się rozwijają. Do wyglądu liści nawiązuje także łacińska nazwa gatunkowa, która składa się ze słowa łac. tri = trzy i łac. fólium = liść. Pojedyncze listki są eliptyczne, o długości do 15 cm, całobrzegie z przeświecającymi gruczołkami na brzegach. Jesienią intensywnie przebarwiają się na żółto. Liście (zwłaszcza po roztarciu) i kora są aromatyczne.

Roślina jest wytrzymała na mrozy i suszę. Pod jej uprawę najbardziej optymalne jest stanowisko słoneczne, ale znosi też niewielkie ocienienie. Dobrze rośnie na glebach żyznych, luźnych i umiarkowanie wilgotnych, ale generalnie ma małe wymagania glebowe. Najprostszym sposobem rozmnażania jest wysiew nasion, które należy poddać stratyfikacji (dołując jesienią) i wysiać wiosną do gruntu lub pod osłony.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"