Pożytki pełni lata: KRZEWY OZDOBNE

Róża wielokwiatowa – Rosa multiflora Thunb.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: każda uprawna

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: brak produkcji nektaru

Wydajność pyłkowa: do 170-500 kg/ha

Kolor obnóży: pomarańczowobrązowy

Roślina dorasta do 3-4 m wysokości. Jej pędy początkowo są wzniesione, starsze przewieszają się i rozgałęziają, osiągając 4-7 m długości. Z pędów wyrastają zagięte kolce oraz 5-9-listkowe liście, składające się z eliptycznych lub odwrotnie jajowatych listków. W VI-VII pojawiają się liczne, białe lub jasnoróżowe, przyjemnie pachnące kwiaty o średnicy około 2 cm. Z ilością wytwarzanych kwiatów związana jest łacińska nazwa gatunkowa rośliny składająca się z łacińskich słów multum – wiele i flos = kwiat. Kwiaty zebrane są w piramidalne lub baldachokształtne wiechy. Elementy generatywne kwiatu stanowią liczne pręciki (60-100) rozmieszczone w kilku okółkach i słupki. Pręciki dojrzewają i uwalniają pyłek sukcesywnie. Te, które są już wypylone zmieniają barwę z żółtej na brązowoczarną, co stanowi informację dla owadów o braku pyłku. Owocem z botanicznego punktu widzenia jest owoc rzekomy, utworzony z rozrośniętego dna kwiatowego zawierający w swym wnętrzu liczne orzeszki (powstałe z zalążni słupków). Czerwone owoce wielkości nasion grochu długo utrzymują się na krzewach, stanowiąc zimowy rezerwuar pożywienia dla ptaków.

Kolcowój pospolity (= kolcowój szkarłatny) – Lycium barbarum L.
Rodzina: Solanaceae – psiankowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysta, luźna, ciepła

Termin kwitnienia: VI-IX

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: odrośla korzeniowe, sadzonki pędowe i korzeniowe, odkłady

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: kremowy

Roślina wykształca zwisające, cierniste pędy o srebrzystoszarej korze. Można z niej tworzyć nieformowane żywopłoty, obsadzać skarpy i zbocza. Liście mają lancetowaty kształt, wyrastają w pęczkach na krótkich ogonkach. Cechują się szarozieloną barwą, osiągają długość 3-8 cm. Kwiaty o purpurowej lub fioletowej koronie w kształcie lejka pojawiają się na początku VI (czasem pod koniec V) i kwitną do IX. Wyrastają z kątów liści pojedynczo lub po 2-3, przekwitając brązowieją. Korona jest zrośnięta, w dole tworzy rurkę o długości około 7 mm, w górze widocznych jest 5 łatek. Pręciki mają długie, owłosione przy wyjściu z rurki korony nitki, wystające poza koronę. Owocem jest jaskrawoczerwona (rzadziej żółta) jagoda z licznymi nasionami. Zdania co do ich używalności są podzielone. Jedni twierdzą, że są toksyczne, inni, że można je wykorzystywać na przetwory. Dość powiedzieć, że medycyna chińska i tybetańska zaleca spożywanie owoców w celu wzmocnienia organizmu, jako środek stymulujący układ odpornościowy oraz pozytywnie wpływający na układ nerwowy i naczyniowy. Owoce pokrewnego gatunku - kolcowoju chińskiego, to popularne w ostatnim czasie (zwłaszcza wśród miłośników zdrowego żywienia) jagody goji. Kolcowój może być wykorzystywany do utrwalania skarp i rekultywacji hałd.

Żylistek szorstki – Deutzia scabra Thunb.
Rodzina: Hydrangeaceae – hortensjowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: próchniczna, piaszczysto-gliniasta, wilgotna

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~4 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne i zdrewniałe, odrosty korzeniowe

Wydajność miodowa: do 400 kg/ha

Masa pyłku: do 1,8 mg/1 kwiatu

Kolor obnóży: żółty

Jest obficie kwitnącym krzewem dorastającym do 2-3 m wysokości. Na jego wszystkich częściach nadziemnych występują gwiazdkowate włoski nadające roślinie łatwo wyczuwalną przy dotknięciu szorstkość. Do włosków nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa rośliny wywodząca się od słowa scabo = drapię, skrobię. Pędy są wzniesione i puste w środku, pokryte przez jajowate lub lancetowate, prawie siedzące liście. Na starszych pędach kora łuszczy się. Kwitnienie odbywa się w VI-VII. Dzwonkowate, białe kwiaty zebrane są w wąskie wiechy o długości do 12 cm. U gatunku kwiaty są pięciokrotne z 10 pręcikami i 1 słupkiem, natomiast u odmian często mają zwielokrotnioną liczbę płatków. Nektarnik o kształcie pierścienia usytuowany jest wokół szyjki dolnego słupka. Łatwo można go dostrzec, gdyż ma pomarańczową barwę. Po przekwitnięciu powstają owoce typu torebki zawierające liczne nasiona.

Śnieguliczka biała (= śnieguliczka białojagodowa)
– Symphoricarpos albus Duhamel
Rodzina: Caprifoliaceae – przewiertniowate

Stanowisko: słoneczne, półcieniste

Gleba: każda ogrodowa, może być sucha i jałowa

Termin kwitnienia: VI-IX

Długość kwitnienia: ~10 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zielne i zdrewniałe, odrosty korzeniowe, odkłady, siew nasion

Wydajność miodowa: 100-200 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 5-15 kg/ha

Kolor obnóży: żółty

To krzew o delikatnych, prosto wzniesionych pędach dorastający do 1-2 m wysokości. Wytwarza jajowatoeliptyczne, krótkoogonkowe liście, z wierzchu ciemnozielone, spodem jaśniejsze, które wyrastają po dwa naprzeciw siebie. Kwiaty są drobne, beczułkowate, w kolorze różowobiałym zebrane w gęste, szczytowe kłosy lub pęczki. Asymetrycznie rozdętą koronę kwiatu tworzy pięć zrośniętych płatków z włoskami mechanicznymi na wewnętrznej powierzchni, które chronią nektar zarówno przed wysychaniem, jak i wypłukiwaniem. Włoski usytuowane są w najwyższej części korony, skierowane ukośnie ku górze. Natomiast na wewnętrznej powierzchni rozdęcia rurki korony, występują włoski, które są odpowiedzialne za produkcję i wydzielanie nektaru. Elementy generatywne kwiatu to pięć pręcików i jeden słupek. Kwitnienie trwa od początku VI do IX, jednak najintensywniej przebiega w ciągu pierwszych 3 tygodni. Po przekwitnięciu powstają gęsto skupione, kuliste, białe owoce (pestkowce) chętnie zjadane przez ptaki, zwłaszcza drozdy. Również dzieci często bawią się owocami rozdeptując je, by wydały charakterystyczny dźwięk. Do wyglądu owoców nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny złożona z greckich wyrazów: sýmphoros = związany, złożony (razem), zjednoczony i karpós = owoc. Sok z owoców może działać drażniąco na skórę.

Sumak octowiec (= sumak odurzający, octowe drzewo)
– Rhus typhina L.
Rodzina: Anacardiaceae – nanerczowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: piaszczysto-gliniasta, przepuszczalna, sucha lub lekko wilgotna

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~ 4 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, odrosty korzeniowe

Wydajność miodowa: 2-4 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 30 kg/ha

Kolor obnóży: pomarańczowożółty

Jest krótkowiecznym (20-30 lat), wysokim krzewem lub niewielkim drzewem o luźnej, parasolowatej koronie osiągającym do 12 m wysokości. Wydaje liczne odrośla korzeniowe oraz wytwarza grube i sztywne pędy pokryte przez brunatne włoski. Pędy rozgałęziają się widlasto przypominając poroże, co znalazło odzwierciedlenie w angielskiej (staghorn sumach, staghorn = poroże) i niemieckiej (Hirschkolbensumach; Hirsch = jeleń) nazwie sumaka. Przy uszkodzeniu rośliny wypływa sok mleczny (od niego prawdopodobnie wywodzi się łacińska nazwa rodzajowa pochodząca od greckiego słowa rheó = płynę), który szybko twardnieje i czernieje. Sumak wykształca duże (do 50 cm długości), pierzastozłożone liście utworzone z 9-31 lancetowatych listków. Jesienią przybierają one piekną, pomarańczowoczerwoną barwę z domieszką żółci. W VI-VII pojawiają się bardzo drobne kwiaty zebrane w szczytowe, silnie owłosione wiechy utworzone wyłącznie z kwiatów męskich (zawierają tylko pręciki) lub żeńskich (posiadają tylko słupek), osadzonych na różnych osobnikach (co określa się jako dwupienność). Kwiatostany męskie są większe (do 25 cm długości) i luźniejsze od żeńskich, cechują się żółtawozielonym kolorem oraz brakiem zapachu, natomiast żeńskie mają podobną barwę, lecz intensywnie pachną. W obu typach kwiatów występuje wyraźny pierścień nektarnikowy, który zmienia swoje zabarwienie podczas życia kwiatu z pomarańczowego na brunatnoczerwony, stanowiąc tym samym informację dla owadów, że kwiat nie produkuje już nektaru. W kwiatach żeńskich zmianie barwy ulega także znamię słupka (z żółtozielonego na brunatnoczarny). Po przekwitnięciu, na okazach żeńskich tworzą się kulistawe, pokryte czerwonymi włoskami owoce, zebrane w stożkowate owocostany o charakterystycznym zapachu. Długo utrzymują się na roślinie – do wiosny albo jeszcze później. Owoce są bardzo kwaśne, dlatego wykorzystuje się je przy wyrobie octu, zaś północnoamerykańscy Indianie sporządzali z nich swoistą lemoniadę o stymulującym działaniu na organizm. Bogate w garbniki młode pędy i liście używane są do zabezpieczania sprzętu rybackiego przed gniciem, do aromatyzowania tytoniu oraz w garbarstwie. Drewno rośliny ze względu na ciekawy, ciemnoczerwony kolor cenione jest w drobnym stolarstwie i tokarstwie.

Amorfa krzewiasta (= amorfa zwyczajna, indygowiec)
– Amorpha fruticosa L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: uboga, sucha

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki zdrewniałe

Wydajność miodowa: 50-80 kg/ha

Wydajność pyłkowa: 40 mg/m2 korony

Kolor obnóży: pomarańczowy

Naturalne rejony występowania rośliny to Azja (gł. Korea Północna, Uzbekistan i Pakistan), do Europy zaś została sprowadzona w XVIII w. w celach ozdobnych. Dorasta do 3 m wysokości. Wykształca liczne, wyprostowane, słabo rozgałęzione i cienkie pędy oraz nieparzystopierzaste liście złożone z 9-25 listków osiągające do 30 cm długości. Pod koniec dnia listki składają się. Wiosną liście późno się pojawiają. Drobne, ciemnofioletowe, niezbyt przyjemnie pachnące kwiaty zabrane są w długie (15 cm), wąskie grona na szczytach pędów. Kwitnienie trwa od VI do VII, czasem do początku VIII. Kwiaty charakteryzują się nietypową dla motylkowatych zredukowaną koroną, w której brakuje skrzydełek i łódeczki. Do ich budowy nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny, którą można przetłumaczyć jako bezkształtny (gr. morphé = kształt, forma). Bardzo dekoracyjnym elementem kwiatów jest 10 pręcików o dużych, pomarańczowych główkach. Centralne miejsce w kwiecie zajmuje jeden słupek, a u jego podstawy zlokalizowana jest tkanka nektarnikowa. Owoc to jednonasienny, ogruczolony strąk, który nie pęka po dojrzeniu. Pierwsi osadnicy w USA używali kwiatów, zawierających barwnik indygo (od którego pochodzi polska nazwa „indygowiec”), do farbowania tkanin. Strąki wykorzystywane są w lecznictwie – działają przeciwdrgawkowo, uspokajająco oraz przeciwnowotworowo. Roślina zapobiega erozji gleby oraz poprawia jej właściwości.

Rośliny dobrze rosną na każdej glebie, nawet suchej, ubogiej i kamienistej oraz znoszą zasolenie podłoża i susze. Z tego powodu nadają się do obsadzania nieużytków. Podczas surowych zim młode pędy mogą przemarzać, lecz wiosną szybko się regenerują. Warto ciąć krzewy, dzięki czemu zagęszczają się, a ogałacające się od spodu pędy – odmładzają. Amorfę można rozmnażać z sadzonek zdrewniałych lub z nasion zbieranych jesienią i przechowywanych (w niełuskanych strąkach) do wiosny w suchym piasku. W IV nasiona wysiewa się (jeśli są zbyt przesuszone, należy je namoczyć w letniej wodzie) bezpośrednio do gruntu. Przed zimą zaleca się przykryć siewki lub wykopać je jesienią i przechować do wiosny zadołowane na płasko. Wiosną siewki wysadza się do szkółki w rozstawie 60-70 × 20 cm. Po roku lub po 2 latach rośliny można wysadzić na miejsce stałe.

Lilak japoński – Syringa reticulata (Blume) H. Hara
Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: żyzna, świeża

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~ 2 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion

Wydajność miodowa: 80 kg/ha

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółtokremowy

Jest wysokim krzewem lub niewielkim drzewem osiągającym do 10 m wysokości (najwyższy i najpóźniej kwitnący gatunek (VI-VII ) ze wszystkich lilaków). Posiada eliptyczne, na szczycie zaostrzone liście o długości 5-14 cm. Kwiaty są drobne, kremowobiałe o silnym zapachu, zebrane w luźne wiechy o długości 25-30 cm. Rozwijają się na ubiegłorocznych przyrostach z najwyższych pąków bocznych. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się prawdopodobnie od greckiego słowa sýrinx = trzcina, flet, fujarka, piszczałka, co być może ma związek z długą rurką kwiatu lub luźnym rdzeniem w młodych pędach, z których można robić proste instrumenty muzyczne. Owocem jest torebka.

Ligustr pospolity – Ligustrum vulgare L.
Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Stanowisko: słoneczne, ciepłe

Gleba: przepuszczalna, umiarkowanie sucha lub wilgotna, zasobna w składniki pokarmowe

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: ~3 tyg.

Rozmnażanie: sadzonki zdrewniałe i zielne, siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: kremowe

Jest popularnym krzewem żywopłotowym osiągającym do 3-4 m wysokości. Wykształca eliptyczne, ciemnozielone, błyszczące i zimozielone liście, które podczas chłodniejszych zim brunatnieją i opadają. Łacińska nazwa rodzajowa ligustru związana jest z jego występowaniem w Ligurii (Włochy) lub wywodzi się od łacińskiego słowa ligáre = splatać, wiązać, gdyż pędy rośliny są giętkie i dają się łatwo formować. W VI-VII na krzewach pojawiają się drobne, kremowobiałe kwiaty, zebrane w liczne wiechy na końcach pędów. Wydzielają duszący, przez niektórych określany jako nieprzyjemny, zapach. Korona jest zrosłopłatkowa, lejkowata, utworzona z 4 płatków. Elementy generatywne stanowią 2 pręciki (których główki ustawiają się w linii prostej) i 1 słupek. Owocami są czarnofioletowe, błyszczące jagody utrzymujące się na krzewie aż do wiosny. Wszystkie części rośliny są trujące, choć w przypadku spożycia raczej nie spowodują silnego zatrucia a jedynie złe samopoczucie. Osoby wrażliwe mogą reagować alergicznie także na pyłek rośliny. Owoce są chętnie zjadane przez ptaki. Dawniej wykorzystywano sok owoców do barwienia wina.

Jeżyna (malina) pachnąca – Rubus odoratus L.
Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko: słoneczne, lekko ocienione

Gleba: lekka, próchniczna, żyzna

Termin kwitnienia: VI-VIII

Długość kwitnienia: 2-3 mies.

Rozmnażanie: odrosty korzeniowe

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty

Jest krzewem pochodzącym z Ameryki Północnej dorastającym do 2–3 m wysokości. W Europie uprawiana jest jako roślina ozdobna od 400 lat, m.in. na Śląsku znano ją już w XVII w. Wykształca silne odrosty korzeniowe, dzięki którym rozrasta się, tworząc duże kępy. Jej pędy są wzniesione, młode pokryte bordowymi włoskami wydzielniczymi i białymi włoskami mechanicznymi, dwuletnie i starsze cechuje łuszcząca się kora. W odróżnieniu od innych gatunków z rodzaju Rubus – nie mają kolców. Liście są pojedyncze, obustronnie owłosione, 5-klapowe, do 25 cm długości i 30 cm szerokości. Od VI do VIII na roślinach rozwijają się duże kwiaty (do 5 cm średnicy) o pięciu płatkach korony. Są one ciemnoróżowe, pachnące, zebrane w szczytowe baldachogrona.

Prawdopodobnie z zapachem kwiatów związana jest łacińska nazwa gatunkowa odoratús, która wywodzi się od słowa odor (= zapach, woń). Wewnątrz kwiatu znajduje się wiele pręcików i słupków. Owoce to czerwone, półkuliste wielopestkowce. Do ich wyglądu prawdopodobnie nawiązuje nazwa Rubus, wywodząca się od łacińskiego słowa ruber (= czerwony). Owoce nadają się do konsumpcji, ale nie są zbyt smaczne.

Styrakowiec japoński – Pterostyrax hispidus Siebold & Zucc.
Rodzina: Styracaceae – styrakowate

Stanowisko: słoneczne, osłonięte od wiatru

Gleba: piaszczysto-gliniasta, dobrze zdrenowana, bogata w składniki pokarmowe

Termin kwitnienia: VI-VII

Długość kwitnienia: 3-4 tyg.

Rozmnażanie: siew nasion, sadzonki półzdrewniałe

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: żółty

Gatunek pochodzi z Chin i Japonii, gdzie dorasta do 15 m wysokości. W naszych warunkach klimatycznych jest uprawiany w celach dekoracyjnych, ale spotykany głównie w ogrodach botanicznych. Może być prowadzony jako krzew lub niewielkie drzewko o jednym lub kilku pniach. Styrakowiec tworzy gęstą, kuliście spłaszczoną koronę. Jego pędy pokryte są dużymi, delikatnymi liśćmi o ciemnozielonym kolorze. Mają one owalny kształt i ząbkowany brzeg oraz klinowatą nasadę i zaostrzony wierzchołek. Na spodniej stronie pokryte są włoskami. W VI–VII rozwijają się pachnące, białokremowe kwiaty o kształcie dzwonka zebrane w zwisające, wiechowate kwiatostany osiągające około 20 cm długości. Kwiaty wydzielają delikatny, przyjemny zapach. Cechą charakterystyczną kwiatów są pręciki, których górna część wystaje poza płatki korony.

Lippia trójlistna (= cukrownica trójlistna, miłowonka właściwa, werbena cytrynowa) – Aloysia citriodora Palau
Rodzina: Verbenaceae – werbenowate

Stanowisko: słoneczne

Gleba: gliniasta, zasobna w wodę

Termin kwitnienia: VI-IX

Długość kwitnienia: 2-3 mies.

Rozmnażanie: sadzonki zielne, siew nasion

Wydajność miodowa: brak danych

Wydajność pyłkowa: brak danych

Kolor obnóży: kremowy

Pochodzi z Ameryki Południowej (Argentyna, Chile), od XVIII w. uprawiana jest w Europie w celach ozdobnych. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny pochodzi od królowej Hiszpanii – Marii Luizy. Gatunek jest krzewem osiągającym w stanie naturalnym 3-6 m wysokości, w uprawie 50–120 cm. Wykształca wąskolancetowate (do 3 cm długości), całobrzegie, ostro zakończone liście z krótkimi ogonkami, które po roztarciu intensywnie pachną cytryną. Wyrastają w okółkach po trzy – stąd polska nazwa gatunkowa trójlistna – czasem cztery. Górna powierzchnia blaszki jest pomarszczona, z zagłębionym nerwem głównym, dolna gruczołowato punktowana. Na pędach widoczne są prążki oraz szorstkie włoski.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"