BYLINY UPRAWNE

Czosnek szczypiorek (= szczypiorek) – Allium schoenoprasum L.

Rodzina: Alliaceae – czosnkowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, ciepła
Termin kwitnienia:	V-VI
Długość kwitnienia:	3-4 tyg.
Rozmnażanie:	siew, podział
Wydajność miodowa:	36 mg/ kwiatostan
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtozielonkawy

Czosnek szczypiorek, szczypiorek
Allium schoenoprasum L.
[DE] Der Schnittlauch
[EN] Chives

Jest aromatyczną, popularną rośliną przyprawową uprawianą na całym świecie (w Europie od XVI w.). Dorasta do 15-30 cm wysokości. Jej część podziemną stanowi kłącze oraz liczne, podługowate cebule, nad ziemię zaś wyrastają dość cienkie, rurkowate, ciemnozielone liście wykorzystywane jako przyprawa kuchenna.

Roślina preferuje żyzne i ciepłe gleby oraz słoneczne stanowiska. Rozmnaża się z siewu lub przez podział.

Czosnek szczypiorek. Fot. Aneta Sulborska

Lucerna siewna – Medicago sativa L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	uzależniony od terminu siewu V-X
Długość kwitnienia:	4-5 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	25-270 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	80-320 kg/ha
Kolor obnóży:	zielonkawożółty

Lucerna siewna
Medicago sativa L.
[DE] Die Luzerne
[EN] Alfalfa

Była uprawiana już w starożytności, obecnie głównie w basenie Morza Śródziemnego i w Azji, w Polsce na mniejszą skalę. Angielska nazwa rośliny alfalfa wywodzi się z języka arabskiego i można ją przetłumaczyć jako „ojciec wszystkiej żywności”, gdyż ludzie byli przekonani o jej dobroczynnym wpływie na nich samych, jak i ich konie.

Lucerna wytwarza głęboki korzeń palowy (3-10 m długości) z rozległym systemem korzeni bocznych (dzięki którym roślina jest bardzo wytrzymała na suszę). Część nadziemną stanowi silnie rozgałęziona, prosta łodyga osiągająca 30-90 cm wysokości.

Po zapyleniu kwiaty zamykają się, a zawarty w nich nektar (jeśli nie został wcześniej pobrany) jest niedostępny dla pszczół. Jeden kwiat dostarcza 0,2-04 mg cukrów, których stężenie w nektarze wynosi 20-60%. W niektórych krajach (np. we Włoszech i Francji) można uzyskać z lucerny miód odmianowy.

Cechuje się on jasnym kolorem i lekko kwaskowym smakiem. Wydajność miodową szacuje się na 25-270 kg/ha. Jeden kwiatostan dostarcza prawie 11 mg pyłku, wydajność pyłkowa waha się od 80 do 320 kg/ha. Obnóża z lucerny charakteryzują się zielonkawożółtym kolorem.

Lucerna siewna. Fot. Aneta Sulborska

Roślina wymaga żyznych, zasobnych w wapń gleb i słonecznych stanowisk. Źle rośnie na podłożach wilgotnych, o niskim poziomie wód gruntowych. Gleby lżejsze zaleca się wzbogacać w bor i magnez. Jest wrażliwa na zachwaszczenie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną (IV) w rzędy co 20-30 cm.

Koniczyna białoróżowa (= koniczyna szwedzka) – Trifolium hybridum L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie:	wilgotne łąki, rowy, przydroża
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, żyzna, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	4-5 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	100-130 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	8-24 kg/ha
Kolor obnóży:	brązowokremowy

Koniczyna białoróżowa, koniczyna szwedzka
Trifolium hybridum L.
[DE] Der Schweden-Klee
[EN] Alsike clover

Rośnie dziko w Europie, w Polsce można ją spotykać na przydrożach, wilgotnych łąkach, w rowach (to słynna dzięcielina z „Pana Tadeusza”), jest także uprawiana w mieszankach na wilgotnych łąkach. Uważa się, że jest mieszańcem koniczyny czerwonej i białej.

Koniczyna białoróżowa to bylina lub dwuletnia roślina o krótkim, rozgałęzionym korzeniu palowym. Wykształca bardzo liczne, wzniesione łodygi o wysokości 20-50 cm, z których wyrastają trójlistkowe, szerokojajowate i drobnoząbkowane liście na długich ogonkach.

Koniczyna białoróżowa preferuje żyzne, piaszczysto-gliniaste gleby zasobne w wapń. Udaje się na glebach wilgotnych i torfowych. Źle reaguje na dłuższe okresy suszy oraz zbyt wysokie temperatury. Jest wytrzymała na mróz, udeptywanie i zgryzanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną w rzędy co 20-25 cm.

Koniczyna łąkowa (= koniczyna czerwona) – Trifolium pratense L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie:	łąki, przydroża, zarośla
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, zasobna w składniki pokarmowe (zwł. wapń) i próchnicę, dostatecznie wilgotna
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	~5 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	40-100 (200) kg/ha
Wydajność pyłkowa:	20-40 kg/ha
Kolor obnóży:	zielonkawobrązowe

Koniczyna łąkowa, koniczyna czerwona
Trifolium pratense L.
[DE] Der Wiesenklee
[EN] red clover

Występuje dziko na łąkach, pastwiskach, przydrożach i w zaroślach oraz jest uprawiana (w Europie już od wczesnego średniowiecza) – należy do najcenniejszych roślin pastewnych. Wykształca silny, rozgałęziony system korzeniowy dorastający do 2 m długości.

Część nadziemną stanowi kanciasta i owłosiona, pokładająca się łodyga osiągająca 50-60 cm wysokości. Eliptyczne lub odwrotnie jajowate liście zebrane są po trzy, wyrastając na długich (10-20 cm) ogonkach.

Cechuje się on delikatnym, prawie niewyczuwalnym zapachem i kwaskowatym posmakiem. Długo nie krystalizuje, ale gdy już to nastąpi, krupiec jest prawie biały. Wydajność miodową oszacowano na 40-100 (200) kg/ha.

Dziesięć kwiatów dostarcza 0,5 mg pyłku, jeden kwiatostan – 4,26 mg pyłku. Robotnice formują z niego zielonkawobrązowe obnóża. Pyłek odznacza się dużą wartością odżywczą. Wydajność pyłkowa wynosi 20-40 kg/ha.

Roślina preferuje stanowiska słoneczne oraz piaszczysto-gliniaste gleby zasobne w składniki pokarmowe (zwłaszcza wapń) i próchnicę. Lubi wilgoć w podłożu. Jest odporna na mróz, ale przy braku pokrywy śnieżnej może przemarzać. Rozmnaża się ją z nasion.

Koniczyna czerwona. Fot. Aneta Sulborska

Sparceta siewna (= esparceta siewna, esparceta wąskolistna, esparceta pastewna) – Onobrychis viciifolia Scop.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	sucha, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	2-4 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	60-180 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	50-70 kg/ha
Kolor obnóży:	brązowoszary

Sparceta siewna, esparceta siewna, esparceta wąskolistna, esparceta pastewna
Onobrychis viciifolia Scop.
[DE] Die Saat-Esparsette
[EN] common sainfoin

Roślina występuje na łąkach, jest też uprawiana w siewie czystym lub mieszanym (w Europie już od średniowiecza, w Polsce od XVIII w.). Wykształca krótkie, rozgałęzione kłącze i długi (do 10 m) korzeń palowy.

System korzeniowy utrwala glebę, dlatego roślina jest czasem siana na nasypach kolejowych i drogowych. Esperceta ma wzniesioną łodygę osiągającą do 60 cm wysokości oraz złożone liście utworzone z 6-14 par jajowatych lub podługowatych listków.

Sparceta preferuje ciepłe i słoneczne stanowiska o wystawie południowej oraz gleby zasobne w wapń. Nieodpowiednie pod jej uprawę są podłoża zbyt piaszczyste i pulchne, a także ciężkie, kwaśne i podmokłe.

Rośliny poprawiają strukturę gleby i wzbogacają ją w substancje organiczne oraz azot i wapń. Mają niewielkie wymagania wodne, są bardzo wytrzymałe na mrozy i suszę. Rozmnaża się je z nasion wysiewanych wiosną lub latem (VII) w rzędy co 15-30 cm.

Siew powinien być płytki. Rośliny zaczynają kwitnąć w drugim roku uprawy. W sprzyjających warunkach na jednym stanowisku mogą pozostawać przez 15-20 lat.

Truskawka (= poziomka truskawka, poziomka ananasowa) – Fragaria × ananassa Duchesne ex Rozie

Rodzina: Rosaceae – różowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	lżejsza, piaszczysto-gliniasta
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	3-10 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	2-10 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Truskawka, poziomka truskawka, poziomka ananasowa
Fragaria × ananassa Duchesne ex Rozie
[DE] Die Gartenerdbeere
[EN] strawberry, garden strawberry

Truskawka powstała prawdopodobnie w 1750 r. przez przypadkowe skrzyżowanie amerykańskiej poziomki chilijskiej i wirginijskiej. Rośliny osiągają 40 cm wysokości. Wykształcają wiązkowy system korzeniowy i skrócony pęd, z którego wyrastają duże, brzegiem piłkowane, trójlistkowe liście.

Białe kwiaty zebrane są w wierzchotki wyrastające z kątów liści. W każdym kwiecie znajduje się wiele pręcików (25-30) i słupków. Po przekwitnięciu powstają aromatyczne i bardzo smaczne owoce zbiorowe – orzeszki na zmięśniałym dnie kwiatowym (dlatego określane są mianem owoców rzekomych, czyli takich, w których powstawaniu bierze udział jeszcze inny element kwiatu oprócz zalążni słupka).

Truskawka. Fot. Aneta Sulborska

Truskawka najlepiej rośnie na glebach lżejszych, piaszczysto-gliniastych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Preferuje słoneczne stanowiska.

Jej rozmnażanie polega na odcinaniu od roślin matecznych sadzonek, które powstają na płożących się pędach. Zabieg ten najlepiej przeprowadzać w VIII, po czym wysadzić rośliny w rozstawie 25 × 25 cm.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"