BYLINY UPRAWNE
Czosnek szczypiorek (= szczypiorek) – Allium schoenoprasum L.
Rodzina: Alliaceae – czosnkowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, ciepła |
|
V-VI |
![]() |
3-4 tyg. |
![]() |
siew, podział |
![]() |
36 mg/ kwiatostan |
![]() |
brak danych |
![]() |
żółtozielonkawy |
Czosnek szczypiorek, szczypiorek
Allium schoenoprasum L.
[DE] Der Schnittlauch
[EN] Chives
Jest aromatyczną, popularną rośliną przyprawową uprawianą na całym świecie (w Europie od XVI w.). Dorasta do 15-30 cm wysokości. Jej część podziemną stanowi kłącze oraz liczne, podługowate cebule, nad ziemię zaś wyrastają dość cienkie, rurkowate, ciemnozielone liście wykorzystywane jako przyprawa kuchenna.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina preferuje żyzne i ciepłe gleby oraz słoneczne stanowiska. Rozmnaża się z siewu lub przez podział.
_fmt.jpeg)
Czosnek szczypiorek. Fot. Aneta Sulborska
Lucerna siewna – Medicago sativa L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, zasobna w wapń |
|
uzależniony od terminu siewu V-X |
![]() |
4-5 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
25-270 kg/ha |
![]() |
80-320 kg/ha |
![]() |
zielonkawożółty |
Lucerna siewna
Medicago sativa L.
[DE] Die Luzerne
[EN] Alfalfa
Była uprawiana już w starożytności, obecnie głównie w basenie Morza Śródziemnego i w Azji, w Polsce na mniejszą skalę. Angielska nazwa rośliny alfalfa wywodzi się z języka arabskiego i można ją przetłumaczyć jako „ojciec wszystkiej żywności”, gdyż ludzie byli przekonani o jej dobroczynnym wpływie na nich samych, jak i ich konie.
Lucerna wytwarza głęboki korzeń palowy (3-10 m długości) z rozległym systemem korzeni bocznych (dzięki którym roślina jest bardzo wytrzymała na suszę). Część nadziemną stanowi silnie rozgałęziona, prosta łodyga osiągająca 30-90 cm wysokości.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Po zapyleniu kwiaty zamykają się, a zawarty w nich nektar (jeśli nie został wcześniej pobrany) jest niedostępny dla pszczół. Jeden kwiat dostarcza 0,2-04 mg cukrów, których stężenie w nektarze wynosi 20-60%. W niektórych krajach (np. we Włoszech i Francji) można uzyskać z lucerny miód odmianowy.
Cechuje się on jasnym kolorem i lekko kwaskowym smakiem. Wydajność miodową szacuje się na 25-270 kg/ha. Jeden kwiatostan dostarcza prawie 11 mg pyłku, wydajność pyłkowa waha się od 80 do 320 kg/ha. Obnóża z lucerny charakteryzują się zielonkawożółtym kolorem.
_fmt.jpeg)
Lucerna siewna. Fot. Aneta Sulborska
Roślina wymaga żyznych, zasobnych w wapń gleb i słonecznych stanowisk. Źle rośnie na podłożach wilgotnych, o niskim poziomie wód gruntowych. Gleby lżejsze zaleca się wzbogacać w bor i magnez. Jest wrażliwa na zachwaszczenie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną (IV) w rzędy co 20-30 cm.
Koniczyna białoróżowa (= koniczyna szwedzka) – Trifolium hybridum L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
wilgotne łąki, rowy, przydroża |
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, żyzna, zasobna w wapń |
![]() |
V-IX |
![]() |
4-5 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
100-130 kg/ha |
![]() |
8-24 kg/ha |
![]() |
brązowokremowy |
Koniczyna białoróżowa, koniczyna szwedzka
Trifolium hybridum L.
[DE] Der Schweden-Klee
[EN] Alsike clover
Rośnie dziko w Europie, w Polsce można ją spotykać na przydrożach, wilgotnych łąkach, w rowach (to słynna dzięcielina z „Pana Tadeusza”), jest także uprawiana w mieszankach na wilgotnych łąkach. Uważa się, że jest mieszańcem koniczyny czerwonej i białej.
Koniczyna białoróżowa to bylina lub dwuletnia roślina o krótkim, rozgałęzionym korzeniu palowym. Wykształca bardzo liczne, wzniesione łodygi o wysokości 20-50 cm, z których wyrastają trójlistkowe, szerokojajowate i drobnoząbkowane liście na długich ogonkach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Koniczyna białoróżowa preferuje żyzne, piaszczysto-gliniaste gleby zasobne w wapń. Udaje się na glebach wilgotnych i torfowych. Źle reaguje na dłuższe okresy suszy oraz zbyt wysokie temperatury. Jest wytrzymała na mróz, udeptywanie i zgryzanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną w rzędy co 20-25 cm.
Koniczyna łąkowa (= koniczyna czerwona) – Trifolium pratense L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
łąki, przydroża, zarośla |
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, zasobna w składniki pokarmowe (zwł. wapń) i próchnicę, dostatecznie wilgotna |
![]() |
V-IX |
![]() |
~5 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
40-100 (200) kg/ha |
![]() |
20-40 kg/ha |
![]() |
zielonkawobrązowe |
Koniczyna łąkowa, koniczyna czerwona
Trifolium pratense L.
[DE] Der Wiesenklee
[EN] red clover
Występuje dziko na łąkach, pastwiskach, przydrożach i w zaroślach oraz jest uprawiana (w Europie już od wczesnego średniowiecza) – należy do najcenniejszych roślin pastewnych. Wykształca silny, rozgałęziony system korzeniowy dorastający do 2 m długości.
Część nadziemną stanowi kanciasta i owłosiona, pokładająca się łodyga osiągająca 50-60 cm wysokości. Eliptyczne lub odwrotnie jajowate liście zebrane są po trzy, wyrastając na długich (10-20 cm) ogonkach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Cechuje się on delikatnym, prawie niewyczuwalnym zapachem i kwaskowatym posmakiem. Długo nie krystalizuje, ale gdy już to nastąpi, krupiec jest prawie biały. Wydajność miodową oszacowano na 40-100 (200) kg/ha.
Dziesięć kwiatów dostarcza 0,5 mg pyłku, jeden kwiatostan – 4,26 mg pyłku. Robotnice formują z niego zielonkawobrązowe obnóża. Pyłek odznacza się dużą wartością odżywczą. Wydajność pyłkowa wynosi 20-40 kg/ha.
Roślina preferuje stanowiska słoneczne oraz piaszczysto-gliniaste gleby zasobne w składniki pokarmowe (zwłaszcza wapń) i próchnicę. Lubi wilgoć w podłożu. Jest odporna na mróz, ale przy braku pokrywy śnieżnej może przemarzać. Rozmnaża się ją z nasion.

Koniczyna czerwona. Fot. Aneta Sulborska
Sparceta siewna (= esparceta siewna, esparceta wąskolistna, esparceta pastewna) – Onobrychis viciifolia Scop.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
sucha, zasobna w wapń |
|
V-VII |
![]() |
2-4 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
60-180 kg/ha |
![]() |
50-70 kg/ha |
![]() |
brązowoszary |
Sparceta siewna, esparceta siewna, esparceta wąskolistna, esparceta pastewna
Onobrychis viciifolia Scop.
[DE] Die Saat-Esparsette
[EN] common sainfoin
Roślina występuje na łąkach, jest też uprawiana w siewie czystym lub mieszanym (w Europie już od średniowiecza, w Polsce od XVIII w.). Wykształca krótkie, rozgałęzione kłącze i długi (do 10 m) korzeń palowy.
System korzeniowy utrwala glebę, dlatego roślina jest czasem siana na nasypach kolejowych i drogowych. Esperceta ma wzniesioną łodygę osiągającą do 60 cm wysokości oraz złożone liście utworzone z 6-14 par jajowatych lub podługowatych listków.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Sparceta preferuje ciepłe i słoneczne stanowiska o wystawie południowej oraz gleby zasobne w wapń. Nieodpowiednie pod jej uprawę są podłoża zbyt piaszczyste i pulchne, a także ciężkie, kwaśne i podmokłe.
Rośliny poprawiają strukturę gleby i wzbogacają ją w substancje organiczne oraz azot i wapń. Mają niewielkie wymagania wodne, są bardzo wytrzymałe na mrozy i suszę. Rozmnaża się je z nasion wysiewanych wiosną lub latem (VII) w rzędy co 15-30 cm.
Siew powinien być płytki. Rośliny zaczynają kwitnąć w drugim roku uprawy. W sprzyjających warunkach na jednym stanowisku mogą pozostawać przez 15-20 lat.
Truskawka (= poziomka truskawka, poziomka ananasowa) – Fragaria × ananassa Duchesne ex Rozie
Rodzina: Rosaceae – różowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
lżejsza, piaszczysto-gliniasta |
|
V |
![]() |
~3 tyg. |
![]() |
sadzonki |
![]() |
3-10 kg/ha |
![]() |
2-10 kg/ha |
![]() |
żółty |
Truskawka, poziomka truskawka, poziomka ananasowa
Fragaria × ananassa Duchesne ex Rozie
[DE] Die Gartenerdbeere
[EN] strawberry, garden strawberry
Truskawka powstała prawdopodobnie w 1750 r. przez przypadkowe skrzyżowanie amerykańskiej poziomki chilijskiej i wirginijskiej. Rośliny osiągają 40 cm wysokości. Wykształcają wiązkowy system korzeniowy i skrócony pęd, z którego wyrastają duże, brzegiem piłkowane, trójlistkowe liście.
Białe kwiaty zebrane są w wierzchotki wyrastające z kątów liści. W każdym kwiecie znajduje się wiele pręcików (25-30) i słupków. Po przekwitnięciu powstają aromatyczne i bardzo smaczne owoce zbiorowe – orzeszki na zmięśniałym dnie kwiatowym (dlatego określane są mianem owoców rzekomych, czyli takich, w których powstawaniu bierze udział jeszcze inny element kwiatu oprócz zalążni słupka).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
_fmt.jpeg)
Truskawka. Fot. Aneta Sulborska
Truskawka najlepiej rośnie na glebach lżejszych, piaszczysto-gliniastych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Preferuje słoneczne stanowiska.
Jej rozmnażanie polega na odcinaniu od roślin matecznych sadzonek, które powstają na płożących się pędach. Zabieg ten najlepiej przeprowadzać w VIII, po czym wysadzić rośliny w rozstawie 25 × 25 cm.