ROŚLINY JEDNOROCZNE UPRAWNE
Czarnuszka siewna – Nigella sativa L.
Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, średnio zwięzła, zasobna w wapń |
![]() |
VI-VIII |
![]() |
2-3,5 tyg. |
![]() |
z siewu nasion |
![]() |
10-25 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
jasnożółty |
Czarnuszka siewna
Nigella sativa L.
[DE] Der Echte Schwarzkümmel
[EN] black caraway
Roślinę można spotkać w uprawach zbóż (jako chwast) jest także chętnie uprawiana, zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich. Wykorzystywana jest także w celach ozdobnych a jej dekoracyjną częścią, oprócz kwiatów, są owoce wykorzystywane na suche bukiety i inne kompozycje.
Wykształca wzniesioną łodygę dorastającą do 10-40 cm wysokości oraz głęboko wcinane (pierzastosieczne) liście z nitkowatymi odcinkami. W VI-VIII (w zależności od terminu siewu) pojawiają się kwiaty o pojedynczym okwiecie.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Olejek służy do wyrobu gatunkowych wódek. Dawniej traktowano czarnuszkę jako roślinę magiczną, obdarzoną czarodziejską mocą. Używano jej także do odstraszania pcheł, pluskiew, kleszczy i komarów.

Czarnuszka siewna. Fot. Aneta Sulborska
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Czarnuszka najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych o wystawie południowej, na żyznych, próchnicznych, średnio zwięzłych glebach zasobnych w składniki pokarmowe, zwłaszcza wapń. Rozmnaża się z nasion wysiewanych w III-IV, w rzędy co 30-40 cm.
Ślaz maurytański – Malva sylvestris L. var. mauritiana (L.) Asch. et Graebn.
Rodzina: Malvaceae – ślazowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
przepuszczalna, żyzna, średnio wilgotna, o odczynie obojętnym |
![]() |
VI-IX |
![]() |
3-4 mies. |
![]() |
siew, sadzonki pędowe |
![]() |
100-160 kg/ha |
![]() |
pszczoły nie zbierają pyłku |
![]() |
pszczoły nie zbierają pyłku |
Ślaz maurytański
Malva sylvestris L. var. mauritiana (L.) Asch. et Graebn.
[DE] Die Wilde Malve
[EN] common mallow
Jest wysoką (do 1,5 m) byliną lub rośliną dwuletnią uprawianą dla celów zielarskich lub ozdobnych w cyklu jednorocznym. Wykształca wzniesioną, nagą łodygę, z której wyrastają na długich ogonkach 5-7-klapowe liście o karbowanym brzegu.
Kwiaty osiągają średnicę do 7 cm, są fioletowe lub ciemnopurpurowe z ciemniejszym użyłkowaniem. Osadzone są w kątach liści po 1-15 na nieowłosionych szypułkach. Kwitnienie rozpoczyna się w VI a kończy w połowie IX, ale pełnia tego procesu przypada na 3-4 tydzień i trwa około 2 tygodni.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Przy wiosennym siewie, na równomierność wschodów korzystnie wpływa uprzednia stratyfikacja (przechłodzenie). Na miejsce stałe rośliny wysadza się w VIII lub IX w rozstawie co 50-60 cm. Latem ślaz może być także rozmnażany przez niezdrewniałe sadzonki pędowe.
Fasola wielokwiatowa – Phaseolus coccineus L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
słoneczne, ciepłe |
![]() |
żyzna, przewiewna, próchniczna, szybko nagrzewająca się |
![]() |
VI-VIII |
![]() |
4-6 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
60-320 kg/ha |
![]() |
10-25 kg/ha |
![]() |
żółty |
Fasola wielokwiatowa
Phaseolus coccineus L.
[DE] Die Feuerbohne
[EN] runner bean, scarlet runner bean
Roślina w stanie naturalnym występuje w Ameryce, gdzie od dawna była uprawiana przez tamtejszych Indian, do Europy zaś dotarła w XVI w. Z natury jest byliną (dzięki podziemnym bulwom korzeniowym), zaś w klimacie umiarkowanym uprawia się ją jako roślinę ozdobną.
Wykształca długą (do 4 m), wijącą się (zawsze w lewą stronę) łodygę, dlatego wymaga podpór. Aby wykonać wokół tyczki jeden pełny obrót o promieniu równym 7,5 cm, roślina potrzebuje ponoć 10 min, a takich obrotów w ciągu dnia może wykonać nawet 16.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wydajność miodową oszacowano na 60-320 kg/ha. W rejonach uprawy rośliny można uzyskać miód towarowy, który cechuje się jasną barwą i delikatnym smakiem. Jeden kwiat produkuje 0,46-0,77 mg pyłku, z którego robotnice formują (ale raczej rzadko) żółte obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi 10-25 kg/ha.

Fasola wielkokwiatowa. Fot. Aneta Sulborska
Fasola jest rośliną ciepłolubną i najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych stanowiskach. Preferuje żyzne, próchniczne, przewiewne i szybko nagrzewające się podłoża. Nie toleruje przymrozków, niekorzystny jest też dla niej spadek temperatury do 1-2°C.
Źle reaguje na silne wiatry (które powodują mechaniczne uszkodzenia) oraz niedobór wody w glebie podczas kwitnienia (prowadzi to do zrzucania kwiatów).

Fasola wielokwiatowa. Fot. Aneta Sulborska
Roślinę rozmnaża się z nasion wysiewanych wprost do gruntu około 10-15 V (zaczyna kiełkować, gdy gleba ogrzeje się do ok.11°C, optimum wynosi ok. 20°C) w odstępach co 50-60 cm.
Ogórecznik lekarski (= borak) – Borago officinalis L.
Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate
![]() |
słoneczne, ciepłe |
![]() |
żyzna, średniozwięzła, dostatecznie wilgotna |
![]() |
VI-VIII |
![]() |
~8 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
90-350 kg/ha |
![]() |
~90 kg/ha |
![]() |
kremowy |
Ogórecznik lekarski
Borago officinalis L.
[DE] Der Borretsch
[EN] Borage
Roślina wykształca wzniesioną łodygę o wysokości 20-70 cm z jajowatymi lub lancetowatymi liśćmi o pomarszczonej blaszce. Dolne liście osiągają długość do 30 cm, zaopatrzone są w oskrzydlony ogonek i tworzą rozetę, liście górne i środkowe są mniejsze, siedzące.
Zarówno łodyga, jak i liście pokryte są szorstkimi włoskami mechanicznymi, od których prawdopodobnie wywodzi się łacińska nazwa rodzajowa Borago (łac. borra = krótka, sztywna szczecina).
Z kolei greckie słowo borá oznacza potrawę, pożywienie, paszę, co związane jest z wykorzystywaniem rośliny (ze względu na ogórkowy smak ziela) jako dodatek do sałatek i surówek. Ów smak był powodem, dla którego gatunek zyskał polską nazwę „ogórecznik”.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wydajność miodową oszacowano na 90-350 kg/ha. W rejonach upraw ogórecznika (gł. na plantacjach zielarskich) można uzyskać miód towarowy, który cechuje się białym kolorem.
Jeden kwiat produkuje około 1,13 mg pyłku, z którego robotnice formują kremowe obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi około 90 kg/ha.
Ogórecznik najlepiej rośnie na ciepłych, słonecznych i osłoniętych od wiatru stanowiskach. Preferuje gleby żyzne, średnio zwięzłe, dostatecznie wilgotne, o odczynie zbliżonym do obojętnego.
Można rozmnażać go przez nasiona wysiewane (7-10 kg/ha) wprost do gruntu wiosną (IV) w rzędy co 40-50 cm. Wschody ukazują się po 2-3 tygodniach.
Kolendra siewna (= kolender) – Coriandrum sativum L.
Rodzina: Apiaceae – selerowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, niezbyt ciężka, zasobna w wapń |
![]() |
VI-VII |
![]() |
4-6 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
60-200 kg/ha |
![]() |
110-170 kg/ha |
![]() |
czerwonofioletowy |
Kolendra siewna
Coriandrum sativum L.
[DE] Der Echte Koriander
[EN] Coriander, cilantro
Jest jedną z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka już od czasów starożytnych, o czym m.in. świadczą znaleziska fragmentów owoców w piramidach egipskich i w Pompejach. W Egipcie dodawano ją do wina dla zwiększenia właściwości oszałamiających trunku, a także stosowano jako afrodyzjak.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Kolendra siewna. Fot. Aneta Sulborska
Kwiaty kolendry są chętnie oblatywane przez pszczoły zbierające zarówno nektar, jak i pyłek. Warunkiem dobrego nektarowania jest ciepła i słoneczna pogoda oraz dostateczna ilość wody w glebie. Przy braku wilgoci w podłożu proces ten jest zahamowany.
Jeden kwiat wydziela średnio 0,1 mg cukrów w nektarze. Wydajność miodowa wynosi 60-200 kg/ha. Miód kolendrowy cechuje się jasnym kolorem (szarożółtozielonkawym), intensywnym zapachem i ostrym smakiem. Z pyłku zbieraczki formują czerwonofioletowe obnóża. Wydajność pyłkową oszacowano na 110-170 kg/ha.
_opt.jpeg)
Kolendra siewna. Fot. Aneta Sulborska
Pod uprawę kolendry najlepiej przeznaczyć żyzną, niezbyt ciężką glebę zasobną w wapń. Gleby piaszczyste nie nadają się, gdyż w okresie lata rośliny często odczuwają niedostatek wody i wówczas słabo nektarują.
Rozmnażanie polega na wiosennym wysiewie nasion (III/IV) w ilości 15-20 kg/ha w rzędy co 40 cm. Gwarancją pomyślnych wschodów jest duża wilgotność podłoża.
Gorczyca jasna (= gorczyca biała) – Sinapis alba L.
Rodzina: Brassicaceae – kapustowate
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
gliniasta, piaszczysto-gliniasta, o odczynie obojętnym, odpowiednio wilgotna |
![]() |
VI–VII |
![]() |
3–4 tyg. |
![]() |
siew |
![]() |
30–100 kg/ha |
![]() |
80–200 kg/ha |
![]() |
żółty |
Gorczyca jasna
Sinapis alba L.
[DE] Weisser Senf
[EN] white mustard
Wykształca wzniesioną, szorstko owłosioną łodygę dorastającą do 30–60 cm wysokości. W Polsce uprawiana jest od XVI w., natomiast na świecie już od czasów sumeryjskich (ok. 3000 lat p.n.e).
Cechuje się krótkim okresem wegetacji (11–18 tyg.), dzięki czemu wykorzystywana jest często jako przedplon lub poplon. W ostatnich latach jej uprawa w Polsce rozpowszechniła się za sprawą dopłat unijnych, a żółto kwitnące pola można obserwować jeszcze jesienią.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pojedynczy kwiat wydziela w ciągu życia 0,1–0,4 mg cukrów. Ilość nektaru wydzielana przez kwiaty uzależniona jest od terminu siewu – im jest on późniejszy, tym nektaru w kwiatach jest mniej. Przy obfitym wziątku z gorczycy obserwuje się w ulach żółte zabarwienie zewnętrznej powierzchni komórek na plastrach.
Wydajność miodowa waha się – w zależności od warunków klimatyczno-siedliskowych i terminu siewu – od 30 do 100 kg/ha, a na optymalnych stanowiskach może osiągać nawet do 160 kg/ha.
Miód z gorczycy cechuje się podobnymi właściwościami jak miód rzepakowy, z tym że odznacza się przyjemniejszym aromatem. Patoka ma barwę jasnożółtą, krupiec – kremową. Krystalizacja przebiega szybko, dlatego też nie zaleca się pozostawiania go w ulach jako pokarm na zimę.
Kwiaty najintensywniej pylą przed południem. Jeden kwiat produkuje 0,7–0,9 mg pyłku. Zbieraczki formują z niego żółte obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi 80–200 kg/ha.
_opt.jpeg)
Gorczyca preferuje gleby gliniaste i piaszczysto-gliniaste o odczynie obojętnym, odpowiednio wilgotne. Nie udaje się na glebach piaszczystych, lekkich i zbyt suchych. Rozmnaża się przez wysiew nasion (10–12 kg/ha), które kiełkują już w temperaturze +1ºC, dlatego siew można przeprowadzać wcześnie na wiosnę.