DRZEWA DZIKO ROSNĄCE

Buk pospolity (= buk zwyczajny) – Fagus sylvatica L.

Rodzina: Fagaceae – bukowate

Występowanie:	lasy liściaste i mieszane
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	żyzna, przewiewna
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	cytrynowożółty

Buk pospolity, buk zwyczajny
Fagus sylvatica L.
[DE] Die Rotbuche
[EN] European beech

Stanowi ważny składnik lasów liściastych i mieszanych (m.in. tworzy zbiorowiska zwane buczyną), jest też sadzony w parkach. Osiąga wysokość do 30 m, żyje około 350 lat. Charakterystyczną cechą buka jest gładka, popielatoszara kora.

Rośliny wytwarzają regularną, kopulastą koronę. Liście o jajowatym kształcie są zaostrzone na szczycie i mają jedwabiste włoski. Niepozorne, rozdzielnopłciowe kwiaty pojawiają się w IV-V. Męskie zebrane są w zwisające, niemal kuliste główki w kolorze żółtoczerwonym.

Jest wrażliwy na wiosenne przymrozki, które uszkadzają liście i kwiaty oraz na wahania poziomu wód gruntowych. Gatunek można rozmnażać przez wysiew nasion jesienią lub wiosną (IV-V) po stratyfikacji.

Buk pospolity. Fot. Aneta Sulborska

Dąb – Quercus L.

Rodzina: Fagaceae – bukowate

Występowanie:	lasy liściaste i mieszane
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, piaszczysto-gliniasta (d. szypułkowy); sucha, łatwo się nagrzewająca (d. bezszypułkowy)
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, szczepienie
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	szarozielony

Dąb
Quercus L
[DE] Die Eichen , Eiche
[EN] Oak

Dęby występują w lasach mieszanych lub liściastych, gdzie tworzą zbiorowiska nazywane dąbrowami. Od zawsze były otaczane szacunkiem (m.in. przez Słowian) i związane z kultem różnych bóstw.

W Polsce, do najczęściej występujących gatunków z tego rodzaju należy dąb szypułkowy (Quercus robur) i bezszypułkowy (Quercus petraea). Oba dorastają do 40 m wysokości. Wytwarzają szerokie korony i prosty pień, który u dębu szypułkowego często jest podzielony w górze na kilka grubych konarów.

Dąb szypułkowy wymaga żyznych, gliniastych lub piaszczysto-gliniastych gleb o dużej zawartości próchnicy, dostatecznie wilgotnych. Jest wrażliwy na wiosenne przymrozki. Preferuje stanowiska słoneczne.

Dąb bezszypułkowy rośnie na glebach suchych, łatwo się nagrzewających, na ogół z dodatkiem wapnia. Oba gatunki można rozmnażać przez szczepienie zimą lub wiosenny siew nasion.

Jesion wyniosły – Fraxinus excelsior L.

Rodzina: Oleaceae – oliwkowate

Występowanie:	lasy mieszane, brzegi zbiorników wodnych
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, świeża
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	szary

Jesion wyniosły
Fraxinus excelsior L.
[DE] Die Gemeine Esche
[EN] common ash

Występuje w mieszanych lasach liściastych (zwł. olchowo-jesionowych), nad brzegami zbiorników wodnych, w lasach łęgowych, często też jest sadzony przy drogach i domach. Jesion to wysokie drzewo dorastające do 40 m wysokości z wysoko osadzoną, cylindryczną koroną. Żyje do 200 lat.

Kwiaty męskie i obupłciowe jesionu dostarczają pszczołom jedynie pyłku, którego wartość określana jest jako średnia. Obnóża cechują się szarym kolorem.

Roślina wymaga ciepłych, słonecznych stanowisk. Preferuje żyzne, głębokie i świeże gleby z wodą przepływową, choć na podłożach uboższych i mniej zasobnych w wodę też daje sobie radę. Można ją rozmnażać z nasion wysiewanych jesienią po zbiorze lub wiosną po stratyfikacji.

Jesion wyniosły. Fot. Aneta Sulborska

Klon jawor (= jawor) – Acer pseudoplatanus L.

Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Występowanie:	lasy liściaste i mieszane
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	świeża, piaszczysto-gliniasta, zawierająca wapń
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	40-60 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~ 1 kg/drzewo
Kolor obnóży:	szarozielonkawe, szare

Klon jawor, jawor
Acer pseudoplatanus L.
[DE] Der Berg-Ahorn
[EN] sycamore, sycamore maple

Jest składnikiem lasów liściastych i mieszanych (w górskich lasach mieszanych z jodłą wskazuje na obecność węglanu wapnia w podłożu). Łacińska nazwa gatunkowa nawiązuje do platana, którego stare okazy jaworów nieco przypominają, podobnie odstający od pnia korek przywodzi na myśl łuszczącą się korę platana.

Jawor może dorastać do 35-40 m wysokości. Wytwarza 5-klapowe, z wierzchu nieco pomarszczone, ciemnozielone, spodem sinozielone (lub purpurowofioletowe u odmian) liście o jajowatych klapach. Drobne (o średnicy 7-10 mm), żółtozielone kwiaty zebrane są w długie zwisające grona.

Pyłek jawora zaliczany jest do pyłku o średniej wartości biologicznej. Wydajność pyłkową oszacowano na około 1 kg z drzewa.

Jawor najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych oraz piaszczysto-gliniastych, żyznych, umiarkowanie wilgotnych i zawierających wapń glebach. Dobrze znosi działanie silnych wiatrów. Roślinę można rozmnażać z nasion wysiewanych jesienią lub wiosną po stratyfikacji. Pierwsze kwiaty pojawiają się po 25-30 latach.

Klon jawor. Fot. Aneta Sulborska

Klon zwyczajny – Acer platanoides L.

Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Występowanie:	lasy liściaste i mieszane
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	świeża, żyzna, wilgotna
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	65-200 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	zielonkawobrązowy

Klon zwyczajny
Acer platanoides L.
[DE] Der Spitzahorn, Spitz-Ahorn
[EN] Norway maple

Występuje w lasach liściastych i mieszanych. Wytwarza gęstą, jajowatą koronę, dorasta do 30 m wysokości. Żyje do 200 lat. Młode pędy są nagie, okryte błyszczącą, oliwkowoczerwoną korą. Liście o pięciu klapach osiągają długość 10-18 cm, błyszczą na górnej stronie.

Do kształtu liści prawdopodobnie nawiązuje nazwa rodzajowa rośliny wywodząca się od łacińskiego słowa acer = ostry, greckiego ácros = pozbawiony rogu (-ów), bezrogi lub celtyckiego ac = szczyt, ostrze.

Pojawienie się liści wskazuje na początek fenologicznej wczesnej wiosny. W ogonku liściowym występuje biały sok mleczny. Gatunek kwitnie w IV-V (najwcześniej ze wszystkich rodzimych klonów), najczęściej przed rozwojem liści.

Przy dobrych warunkach pogodowych i w sąsiedztwie licznych nasadzeń drzew, jedna rodzina pszczela może zebrać 8-12 kg miodu. Miód cechuje się jasnym kolorem oraz delikatnym smakiem i zapachem. Z pyłku robotnice formują zielonobrązowe obnóża o średniej masie 7,9 mg.

Pyłek cechuje się dużą wartością odżywczą i pobudza rodziny do rozwoju. Na liściach często pojawia się spadź.

Klon zwyczajny. Fot. Aneta Sulborska

Rośliny najlepiej rosną na glebach żyznych, wilgotnych o dużej zawartości wapnia. Źle znoszą grunty bardzo suche i podmokłe. Wymagają stanowisk słonecznych. Rozmnaża się je z nasion, które wymagają stratyfikacji.

Klon polny (= paklon) – Acer campestre L.

Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Występowanie:	lasy liściaste, mieszane
Stanowisko:	słoneczne do półcienistego
Gleba:	świeża, przepuszczalna
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	nasiona
Wydajność miodowa:	50-370 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtawozielonkawy

Klon polny, paklon
Acer campestre L.
[DE] Der Feldahorn
[EN] field maple, hedge maple

Gatunek występuje na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych lub w ich podszycie, sadzony jest także wzdłuż dróg i w parkach oraz nadaje się na żywopłoty. Wytwarza zaokrągloną koronę i dorasta do 12-20 m wysokości. Drzewo żyje do 100 lat.

Roślina jest odporna na suszę, lubi ciepłe, słoneczne stanowiska, choć znosi też zacienienie. Najlepiej rośnie na glebach świeżych, przepuszczalnych, łatwo nagrzewających się i zasobnych w wapń. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion.

Trzeba się jednak uzbroić w cierpliwość, gdyż wymagają one długiej stratyfikacji (przechowywania w temp. 3-5°C przez 1-2 lata). Gatunek daje także odrośla z pnia, które można odciąć od rośliny matecznej i przesadzić na miejsce stałe.

Wierzba biała – Salix alba L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	lasy łęgowe, brzegi jezior, strumieni
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wilgotna, piaszczysto-żwirowa
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki, nasiona
Wydajność miodowa:	45 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	8,9 mg/kwiatostan
Kolor obnóży:	cytrynowożółty

Wierzba biała
Salix alba L.
[DE] Die Silber-Weide
[EN] white willow

Jest pospolitym gatunkiem terenów wilgotnych, najczęściej brzegów rzek, gdzie tworzy zarośla łęgowe. Niegdyś, zwłaszcza po ogłowieniu, był charakterystyczną rośliną polskich wsi. Wierzba biała wykształca szeroką, wzniesioną koronę, dorasta do 30 m wysokości (jest to najwyższy gatunek ze wszystkich wierzb rosnących w Polsce).

Dożywa do 100 lat. Giętkie pędy rośliny okryte żółtawą lub oliwkowobrązową korą początkowo są owłosione, później nagie. Liście mają lancetowaty kształt, są długie (do 15 cm), brzegiem piłkowane, zwężone z obu stron.

Wierzba biała jest gatunkiem światłolubnym. Cechuje się niewielkimi wymaganiami glebowymi i rośnie właściwie na każdym gruncie. Jednak najlepsze pod jej uprawę są wilgotne lub mokre, zasobne w składniki pokarmowe podłoża, zaś nieodpowiednie są gleby twarde i zbite.

Wierzbę białą można rozmnażać przez sadzonki lub nasiona. Sadzonki o długości 20-30 cm należy umieścić w glebie tak, by ponad powierzchnią znajdowały się 2-3 oczka a pozostała część była zakopana.

Wierzba krucha – Salix fragilis L.

Rodzina: Salicaceae – wierzbowate

Występowanie:	doliny rzek i strumieni, lasy, podmokłe łąki
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wilgotna
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	sadzonki
Wydajność miodowa:	60-70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	10,3 mg/kwiatostan
Kolor obnóży:	żółty

Wierzba krucha
Salix fragilis L.
[DE] Die Bruch-Weide
[EN] crack willow, Bedford willow

Rośnie w dolinach rzek i strumieni, w lasach łęgowych oraz na wilgotnych łąkach, jest także sadzona wzdłuż dróg i na osiedlach. Dorasta do 20 m wysokości. Tworzy szeroką i luźną koronę. Wykształca nagie, żółtozielone, błyszczące pędy, które są bardzo łamliwe u nasady, zwłaszcza podczas silniejszych wiatrów.

Cecha ta znalazła odzwierciedlenie w polskiej nazwie gatunkowej – „krucha” jak i łacińskiej, wywodzącej się od słowa frango = łamię, kruszę. Liście osiągają do 15 cm długości, najszersze są w dolnej części, górą wyciągnięte w ostry wierzchołek.

Pojedynczy kwiat wydziela przeciętnie 0,07 mg nektaru o koncentracji cukrów wynoszącej około 54%. Jeden kwiatostan dostarcza 6,7 mg cukrów. W warunkach Ukrainy wydajność miodowa wynosi 60-70 kg/ha. Przy dużych nasadzeniach można uzyskać miód odmianowy.

W sprzyjających warunkach pogodowych kwiaty pylą między 9:00 a 18:00. Jedna kotka męska produkuje średnio 10,3 mg pyłku.

Wierzba krucha - okaz żeński. Fot. Aneta Sulborska

Roślina ma niewielkie wymagania klimatyczne i glebowe, potrzebuje jedynie wody w podłożu. Rozmnaża się przez sadzonki lub nasiona, które bardzo szybko (po kilku dniach) tracą zdolność kiełkowania.

Brzoza brodawkowata (= brzoza zwisła)
– Betula pendula Roth (= Betula verrucosa Ehrh.)

Rodzina: Betulaceae – brzozowate

Występowanie:	stanowiska o ubogich glebach, lasy
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysta o małej zawartości składników pokarmowych
Termin kwitnienia:	IV-V
Długość kwitnienia:	2-3 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółty

Brzoza brodawkowata, brzoza zwisła
Betula pendula Roth, Betula verrucosa Ehrh.)
[DE] Die Hänge-Birke
[EN] silver birch, warty birch

Jest jednopiennym drzewem leśnym i parkowym pospolicie występującym na terenie naszego kraju, zwłaszcza na terenach suchych i piaszczystych. Dorasta do 30 m, żyje do 120 lat. Jest gatunkiem pionierskim, który rośnie na gruzowiskach, wydmach, zwałach węglowych czy wyrobiskach piaskarni.

Wykształca jajowato-piramidalną koronę i charakterystyczną białą korę. Młode gałązki są cienkie, wiotkie, pokryte białawymi brodawkami (stąd nazwa brodawkowata), które stanowią kropelki żywicy. Liście mają romboidalny kształt. Kwiaty są niepozorne, wiatropylne zebrane w kotkowate kwiatostany męskie i żeńskie osadzone na jednym osobniku.

Brzoza brodawkowata. Fot. Aneta Sulborska

Owoce to liczne, oskrzydlone, drobne orzeszki. Sok z brzozowy nadaje się do bezpośredniego wypicia, można też przerobić go na syrop, wino, piwo lub wodę do włosów. Na Alasce do dziś na skalę przemysłową wytwarza się syrop i cukier brzozowy.

Brzoza jest drzewem wybitnie światłolubnym (wymaga najwięcej światła spośród wszystkich krajowych drzew liściastych). Rośnie na glebach suchych o niskiej zawartości składników pokarmowych, łatwo przystosowuje się do różnych warunków. Silnie wyjaławia glebę i uniemożliwia wzrost innym roślinom w jej bezpośrednim sąsiedztwie.

Dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza. Rozmnaża się z siewu, po raz pierwszy kwitnie po upływie 10 lat.

Jarząb pospolity (= jarząb zwyczajny, jarzębina) – Sorbus aucuparia L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Występowanie:	lasy iglaste i mieszane, zarośla
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	od suchych do wilgotnych
Termin kwitnienia:	V
Długość kwitnienia:	~ 2 tyg.
Rozmnażanie:	szczepienie, okulizacja na własnych siewkach
Wydajność miodowa:	~ 20 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	50 kg/ha
Kolor obnóży:	zielonkawożółty

Jarząb pospolity, jarząb zwyczajny, jarzębina
Sorbus aucuparia L.
[DE] Die Vogelbeere,
[EN] rowan

Roślina czasami nazywa jest judaszowym drzewem, gdyż wedle wierzeń, Judasz zakończył na niej swój żywot. Występuje w lasach i zaroślach, często sadzona jest także wzdłuż dróg oraz w zieleni miejskiej. Dorasta do 15 m wysokości. Wytwarza nieparzystopierzate liście złożone z 5-7 par listków z wierzchu ciemnozielonych, spodem jaśniejszych.

Jeden kwiat produkuje 0,6 mg pyłku, z którego zbieraczki formują zielonkawożółte obnóża. Jedno drzewo może dostarczyć 0,2 kg pyłku. Wydajność pyłkową z 1 ha oszacowano na 50 kg/ha.

Jarzębina ma niewielkie wymagania glebowe i rośnie praktycznie na każdym podłożu. Preferuje stanowiska słoneczne, daje sobie również radę w półcieniu. Rozmnażanie polega na jesiennym wysiewie nasion, uprzednio wyjętych z dojrzałych owoców. W VIII tego samego roku (lub później) siewki okulizuje się oczkami pobranymi z egzemplarzy owocujących.

Jarząb pospolity. Fot. Aneta Sulborska

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"