BYLINY OZDOBNE

Szafran (krokus) wiosenny – Crocus vernus (L.) Hill

Rodzina: Iridaceae – kosaćcowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	ok. 3 tyg.
Rozmnażanie:	bulwy, siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Masa pyłku	2-15 mg /kwiat
Kolor obnóży:	żółty do pomarańczowego

Szafran (krokus) wiosenny,
Crocus vernus (L.) Hill
[DE] Der Frühlings-Krokus
[EN] Spring Crocus

Jest jednym z najwcześniej zakwitających gatunków, jeszcze spod warstwy śniegu. Na stanowiskach naturalnych porasta niżej położone łąki górskie. Bardzo często sadzony jest w celach dekoracyjnych w ogrodach przydomowych i parkach.

W Karpatach można spotkać także szafran spiski (Crocus scepusiensis) przez niektórych botaników utożsamiany z poprzednio wymienionym gatunkiem.

Znamiona zawierają żółty barwnik krocynę, stosowaną do farbowania tkanin (1 g szafranu zabarwia na żółto 100 l wody!), wyrobów cukierniczych, napojów alkoholowych i kosmetyków. Na właściwości barwierskie szafranu wskazuje arabskie słowo zaferán = żółty, od którego wywodzi się nazwa rośliny.

W dawnej Polsce roślinę wykorzystywano do barwienia bab wielkanocnych, a także doprawiania sosów i mięs. Po przekwitnięciu kwiatu powstają owoce typu torebki. Nasiona są rozsiewane przez mrówki.

Szafran wiosenny. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty szafranu stanowią świetne źródło wczesnowiosennego pyłku, dostarczanego w znacznych ilościach, oraz produkują nektar. O dużym zainteresowaniu pszczół kwiatami krokusa świadczy fakt, iż na 1 m² kwitnącej rabaty może pracować jednocześnie 24 robotnic.

W kolejnym roku u podstawy bulwy macierzystej wyrastają bulwy potomne, które służą do rozmnażania. Stara bulwa stopniowo jest zużywana i z czasem obumiera.

Chcąc wykorzystać bulwy potomne jako materiał rozmnożeniowy należy wykopać rośliny w VI, wysuszyć w temp. powyżej 20°C, a następnie bardzo ostrożnie oddzielić nowe bulwki, a we IX wysadzić je do gruntu. Roślinę można też rozmnażać przez wysiew nasion.

Szafran wiosenny. Fot. Aneta Sulborska

Śnieżyczka przebiśnieg (= przebiśnieg, śniegułka) – Galanthus nivalis L.

Rodzina: Amaryllidaceae – amarylkowate

Stanowisko:	półcieniste
Gleba:	niezbyt ciężka, lekko wilgotna
Termin kwitnienia:	II-III
Długość kwitnienia:	ok. 4 tyg.
Rozmnażanie:	cebule potomne, nasiona
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	1,3 kg/ha
Kolor obnóży:	czerwonawobrązowe

Śnieżyczka przebiśnieg, przebiśnieg, śniegułka
Galanthus nivalis L.
[DE] Das Schneeglöckchen
[EN] snowdrop, common snowdrop

Na stanowiskach naturalnych gatunek rośnie głównie w lasach liściastych (na niżu i w górach), gdzie jest objęty całkowitą ochroną prawną, zaś w celach dekoracyjnych sadzony jest już od XVI w. Roślina wytwarza jasnozieloną, kulistą cebulę, z której wyrastają dwa równowąskie, szablaste liście. W II-III pojawiają się pędy długości 15-24 cm zakończone pojedynczym, zwisającym kwiatem.

Wydajność pyłkowa śnieżyczki została oszacowana na 1,3 kg z 1 ha.

Śnieżyczka przebiśnieg. Fot. Aneta Sulborska

Roślina wymaga niezbyt ciężkiej oraz nieco wilgotnej gleby. Preferuje stanowisko półcieniste i dlatego też najlepiej sadzić ją pod drzewami. Na jednym miejscu może pozostawać do 10 lat. Śnieżyczkę rozmnaża się z nasion wysiewanych zaraz po zbiorze w VI lub przez cebule potomne, które należy sadzić niedługo po oddzieleniu od rośliny matecznej w VIII-IX.

Śnieżyca wiosenna (= gładyszek) – Leucojum vernum L.

Rodzina: Amaryllidaceae – amarylkowate

Stanowisko:	półcieniste
Gleba:	żyzna, gliniasta, wilgotna
Termin kwitnienia:	II-III-IV
Długość kwitnienia:	ok. 3 tyg.
Rozmnażanie:	cebule potomne
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	~ 4 kg/ha
Kolor obnóży:	pomarańczowy

Śnieżyca wiosenna, (gładyszek)
Leucojum vernum L.
[DE] Die Frühlingsknotenblume
[EN] spring snowflake

Śnieżyca należy do roślin chętnie sadzonych w ogrodach przydomowych, zaś stanowiska jej naturalnego występowania to prawdopodobnie tylko wilgotne lasy w pd.-zach. części Polski. Z tego względu została wpisana na „Czerwoną Listę Roślin” narażonych na wyginięcie, co oznacza, że jest prawnie chroniona.

Roślina najlepiej rośnie na bardzo żyznej, gliniastej i wilgotnej glebie. Rozmnaża się ją przez oddzielanie cebul potomnych w VIII-IX. Cebule łatwo wysychają, więc należy je niedługo potem wysadzać. Głębokość sadzenia to 8-10 cm.

Śnieżyca wiosenna. Fot. Aneta Sulborska

Ciemiernik – Helleborus L.

Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

Stanowisko:	półcieniste lub cieniste
Gleba:	próchniczno-gliniasta o odczynie zasadowym
Termin kwitnienia:	XII-II-V
Długość kwitnienia:	ok. 4 tyg.
Rozmnażanie:	podział, siew nasion
Wydajność miodowa:	nieokreślona
Wydajność pyłkowa:	2-46 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Ciemiernik
Helleborus L.
[DE] Die Nieswurz
[EN] hellobores

Do rodzaju ciemiernik należy 20 gatunków bylin, osiągających 20-70 cm wysokości, pochodzących z górskich oraz stepowych obszarów Europy i Azji. Łacińska nazwa helleborus wywodzi się od słów helein = zabijać i bora = płaski, co wskazuje na zabójcze właściwości roślin.

Ciemiernik biały. Fot. Aneta Sulborska

Rośliny preferują stanowiska półcieniste lub zacienione oraz próchniczno-gliniastą glebę o odczynie zasadowym. Nieodpowiednie jest podłoże mało przepuszczalne i zbyt wilgotne. Ciemierniki nie lubią przesadzania (źle reagują na uszkodzenia korzeni) i na jednym miejscu mogą rosnąć przez kilkanaście lat.

Rozmnażanie polega na wysiewie nasion (często rośliny dają samosiewy) lub podziale starszych rozrośniętych egzemplarzy. Ważne jest uchwycenie właściwego terminu zbioru nasion, gdyż niedojrzałe nie kiełkują, a dojrzałe – łatwo się wysypują z owoców. Młode rośliny zakwitają po 3-4 latach.

Ciemiernik zielony. Fot. Aneta Sulborska

Rannik zimowy – Eranthis hyemalis (L.) Salisb.

Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna
Termin kwitnienia:	II-III
Długość kwitnienia:	2,5-6 tyg.
Rozmnażanie:	bulwy, siew nasion
Wydajność miodowa:	23 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	17 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Rannik zimowy
Eranthis hyemalis (L.) Salisb.
[DE] Der Winterling
[EN] winter aconite

Jest to niewielka (5-19 cm wysokości), bulwiasta roślina zakwitająca już pod koniec II. W języku greckim er oznacza wiosnę, áthos kwiat, stąd eranthis = wiosenny, zakwitający na wiosnę.

Pojedynczy kwiat uwalnia całą zawartość pyłku w ciągu 2-3 dni. Zbieraczki formują z pyłku żółte obnóża. Wydajność pyłkowa z 1 ha wynosi 17 kg.

Rannik lubi przepuszczalną, umiarkowanie suchą lub lekko wilgotną glebę. Roślina właściwie nie wymaga pielęgnacji. Można ją rozmnażać przez podział bulw lub wysiew nasion zaraz po zbiorze.

Rannik zimowy. Fot. Aneta Sulborska

Jednakże moment ich zbioru jest trudny do uchwycenia, gdyż łatwo się osypują. W dobrych warunkach (wilgotne miejsca, próchniczna gleba) roślina może rozsiewać się sama. Bulwki wysadza się w VIII-IX na głębokość 6-7 cm.

Rannik zimowy. Fot. Aneta Sulborska

Cebulica syberyjska (= zwisła) – Scilla sibirica Haw.

Rodzina: Asparagaceae – szparagowate

Stanowisko:	półcieniste
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, umiarkowanie wilgotna
Termin kwitnienia:	III-IV
Długość kwitnienia:	ok. 3 tyg.
Rozmnażanie:	cebule potomne, siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	ciemnoszafirowe, granatowe lub kremowe

Cebulica syberyjska, Cebulica zwisła
Scilla sibirica
[DE] Der sibirischer Blaustern
[EN] Siberian squill, wood squill

Znana jest z przydomowych ogrodów i parków, gdzie była sadzona już od XVIII w., rośnie także w naturze w jasnych lasach i zaroślach. Roślina osiąga 10-20 cm wysokości oraz wytwarza cebulę i 2-3 równowąskie liście.

Cebulica syberyjska preferuje przepuszczalną, piaszczysto-gliniastą glebę, umiarkowanie suchą lub lekko wilgotną oraz półcieniste stanwiska.

Można ją rozmnażać z cebul potomnych, które wykopuje się i przesadza w okresie spoczynku letniego, bądź przez wysiew nasion. W odpowiednich warunkach roślina daje obfite samosiewy.

Cebulica syberyjska. Fot. Aneta Sulborska

Cebule potomne wysadza się we IX-X na głębokość 8-10 cm. Tkwią one w ziemi dosyć płytko i łatwo je wyrwać, dlatego należy zachować pewną ostrożność podczas wykonywania prac pielęgnacyjnych.

Cebulica syberyjska. Fot. Aneta Sulborska

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"