Gdy matka zapada w śpiączkę

Zdjęcie: Shutterstock.

Początkującym hodowcom matek czasem staje serce – podczas znakowania matki ta przestaje się ruszać, drętwieje, jakby mdlała lub umarła. Jednak po czasie zdziwiony pszczelarz odkrywa, że  matka budzi się ze śpiączki. Dlaczego? Do tej pory nie wiadomo było, jaka jest przyczyna owych „zapaści” – czy powodował je klej do opalitek,  stres lub ucisk na zwoje nerwowe? Dzięki badaniom dr. Jakuba Gąbki i wsp. wiemy już, co jest przyczyną.

To ciekawe zjawisko opisywano w literaturze od dawna, chociaż nie pojawia się często. Dlatego jego badanie było problematyczne. Matka mdleje, gdy pszczelarz trzyma ją w palcach, np. podczas znakowania, dlatego podejrzewano, że przyczyną mogą być substancje chemiczne unoszące się z szelaku lub ucisk na zwoje nerwowe pszczół. Pierwszy powód wykluczono, ponieważ śpiączki zdarzały się także podczas przycinania skrzydeł owadom.

By dowiedzieć się, co może być przyczyną omdlenia matek, polscy naukowcy uciskali owady lub je podtapiali. Wymuszenie śpiączki udało się u dwóch matek czerwiących. Natomiast dziesięć samiczek podtopiono, aż przestały się ruszać. Po kilkunastu minutach od odłowienia lub zaprzestania ucisku na ciało, matki wybudzały się, jakby użyto na nich dwutlenku węgla – najpierw ruszały czułkami, nogami i odwłokiem, po czym zaczynały chodzić. Dzięki temu dowiedziono, że śpiączka matek jest wynikiem braku tlenu, a nie katalepsji (sztywnienia mięśni spowodowanego zaburzeniami w układzie nerwowym), ponieważ matki podtapiane nie były uciskane.

Czytaj także: Pszczoły jedzą mięso?

Naukowcy przypuszczają, że ucisk palców pszczelarza powoduje czasowe zamknięcie lub odkształcenie tchawek, co skutkuje odcięciem owada od tlenu. Dlatego też wybudzanie jest dłuższe niż w przypadku potraktowania matek dwutlenkiem węgla – tchawki muszą wrócić do pierwotnego kształtu, by napływ powietrza i wymiana gazowa była w ogóle możliwa. Podobnie próbuje się wytłumaczyć wyjście z podtopienia – woda musi zostać usunięta przez przetchlinki, co wymaga czasu. W takim razie mdlenie matek jest wynikiem odcięcia od tlenu, a nie problemem z układem nerwowym.

Źródło: Jakub Gąbka, Joanna Trzeciecka, Zygmunt Jasiński, Kiedy i dlaczego matka pszczela zapada w śpiączkę, Materiały z 54. Konferencji Pszczelarskiej w Puławach