Skąd pochodzą pszczoły?

pszczoły genetyka pochodzenie

Zdjęcie: Freepik.

Dobre pytanie! Do tej pory uważano, że albo są z Afryki, albo z Azji. Kanadyjscy naukowcy solidniej zgłębili temat i możliwe, że mamy odpowiedź. Jednak czy to koniec drogi?

Rodzaj Apis składa się z 12 gatunków, które tworzą trzy oddzielne grupy: olbrzymie pszczoły miodne, pszczoły karłowe i gniazdujące w jaskiniach i dziuplach (ang. cavity-nesting honey bees). Wszystkie z wymienionych, oprócz jednej, są endemitami azjatyckimi. Tylko pszczoła miodna (Apis mellifera) jest rodzima dla Europy, Afryki i Azji. Ze względu na szeroki zasięg występowania pszczół miodnych na świecie wytworzyło się bardzo dużo podgatunków: ok. 10 w Afryce, 9 w Azji i możliwe, że aż 13 w Europie. Każdy z tych podgatunków może być morfologicznie zaklasyfikowany do przynajmniej pięciu oddzielnych linii ewolucyjnych: M (Eurasia), C (Europa), O i Y (Azja Zachodnia) i A (Afryka). Chociaż jest powszechnie przyjęte, że rodzaj Apis swe zalążki ma na kontynencie azjatyckim, to dokładne pochodzenie i rozprzestrzenianie się samej pszczoły miodnej A. mellifera pozostawało nieznane. Aż do teraz.

Skamieliny z oligocenu (32 do 23 mln lat temu) wskazują, że przodkowie pszczół Apis pochodzili z Europy. W późnym oligocenie (lub miocenie) migrowali dalej, do Azji, gdzie rozdzielili się na trzy współczesne grupy m.in. pszczoły gniazdujące w szczelinach i dziuplach, z których ostatecznie powstała tam A. mellifera. Za alternatywną hipotezę przyjmuje się, że przodkowie rodzaju Apis byli szeroko rozpowszechnieni w Europie i Azji, skąd podczas końcówki miocenu skolonizowali Afrykę, przedostając się przez Półwysep Iberyjski. To właśnie na Czarnym Lądzie miała wykształcić się znana nam pszczoła miodna, podczas gdy pozostałe obszary zasiedlili „przodkowie z Azji”.

Czytaj także: Pszczoły z dystansem

Rozprzestrzenianie się pszczół azjatyckich prawdopodobnie miało miejsce przez dwie północnozachodnie drogi. Jedną prowadzącą do Europy (którą podróżowała najpierw linia M, a w późniejszym czasie linia C i O) i drugą do Afryki (linia A). Jednakże zaproponowano również, że droga do Afryki mogła być także zachodnią drogą pszczół do Europy.

Możliwe też, że ekspansja gatunku z Afryki odbywała się przez dwie lub trzy drogi, w które zalicza się kolonizację Półwyspu Iberyjskiego przez linię M i później północno-wschodniej Afryki i zachodniej Azji przez linie C i O.

Jednak zespołowi Kathleen Doganthzis (York University, Kanada) prawdopodobnie udało się ostatecznie ustalić, skąd pochodzą pszczoły miodne. W opublikowanym w grudniu badaniu (którego wstęp przetłumaczyliśmy w poprzednich akapitach) możemy przeczytać, że naukowcy zbadali profile genetyczne 251 pszczół miodnych z 18 różnych podgatunków z trzech omawianych wyżej kontynentów. Ustalili, że najprawdopodobniej A. mellifera wykształciły się jako osobny gatunek już w Azji (a nie, jak czytałeś wyżej, w Afryce) około 7 milionów lat temu. Milion lat później przedostały się do Afryki i Europy.

Czytaj także: Cienie produkcji migdałów

Dogłębne analizy wykazały, że za powstanie pszczół miodnych, czyli całkiem nowego gatunku, odpowiadają mutacje 145 genów. Owe geny są u wszystkich podgatunków pszczół. To bardzo mała liczba, zważywszy na to, w jak różnorodnych warunkach klimatyczno-środowiskowych żyją. Warto dodać, że to 145 genów z ok. 12 000.

Po co badać pochodzenie pszczół i ich genom? No cóż, możliwe, że jeśli pszczoły miodne wyginą, to świadomość, które dokładnie geny odpowiadają za ich unikatowość, może pomóc inżynierom genetycznym w ich „wskrzeszeniu” lub stworzeniu podobnego gatunku.

Źródło: science.org

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"