Portugalia – kryzys za kryzysem - Pasieka24 - portal dla pszczelarzy z pasją

Portugalia – kryzys za kryzysem

wielka susza

Zdjęcie: Freepik

Portugalia ma rozwinięte pszczelarstwo. Jeszcze do niedawna samodzielnie zaspokajała swoje zapotrzebowanie na miód i inne produkty pszczele oraz na zapylenie upraw rolniczych. Zmieniło się to latem 2022 roku.

Warunki geograficzne, klimat subtropikalny i bogata baza pożytkowa sprzyjały rozwojowi pszczelarstwa w Portugalii. Najważniejsze rejony pszczelarskie położone są na północy kraju. Według danych Państwowego Instytutu Statystycznego w 2020 r. Portugalia wyprodukowała 9817 ton miodu w kontynentalnej części kraju, 128 ton na Azorach i 46 ton na Maderze.

Portugalia ma własny państwowy program rozwoju pszczelarstwa. Na jego realizację tylko w 2020 roku z budżetu państwowego i UE przydzielono 1,7 mln euro. Portugalczycy rocznie spożywają średnio aż 1 kg miodu, co plasuje ich w czołówce w Unii Europejskiej.

Od początku pierwszej dekady XXI wieku w portugalskich pasiekach zwiększała się liczna rodzin pszczelich i rósł sektor pszczelarstwa zawodowego. Obecnie pszczelarze profesjonalni stanowią 11% wszystkich pasieczników w kraju i mają 40% wszystkich zarejestrowanych rodzin pszczelich. Natomiast pozostałe 89% to hobbyści i półzawodowcy, posiadający do 150 rodzin pszczelich.

W 2020 roku Portugalia zajmowała 11. miejsce na świecie pod względem liczby rodzin pszczelich (48,6 tys.) prowadzonych do produkcji miodu organicznego. Produkcję takiego miodu, cieszącego się dużym popytem w kraju i za granicą, ocenia się na 700–900 ton rocznie.

Czytaj także: Pszczelarstwo Nowej Zelandii w 2022 roku

Najpopularniejsze gatunki miodu to wrzosowy, rozmarynowy, kasztanowy, wielokwiatowy, cytrusowy i eukaliptusowy. Inne, lokalne gatunki patoki to tymiankowa, lipowa, z szarańczyna strąkowego (inaczej z drzewa karobowego), chruścinowa, lawendowa i słonecznikowa.

Pszczelarstwo Portugalii w 2020 i 2021 roku:

Portugalskie pszczelarstwo	Dane statystyczne
Produkcja miodu	9,9 (2020), 14,2 (2007) tys. ton
Liczba pszczelarzy	11,3 tys.
Liczba rodzin pszczelich	768 tys.
Liczba pasiek	43,5 tys.
Eksport miodu (wielkość)	8,8 tys. ton (2021)
Eksport miodu (wartość)	19,3 mln $
Import miodu (wielkość)	9.6 tys. ton
Import miodu (wartość)	21,4 mln $
Wartość „usługi zapylania” przez pszczoły	22,5 mln euro

Import i eksport miodu są zbalansowane zarówno pod względem ilości, jak i wartości, przy nieznacznej przewadze importu.

Dynamika importu miodu przez Portugalię:

	2017	2018	2019	2020	2021
Mln $.	17,2	17, 0	15,7	17,1	21,2
Tys. ton	7,4	6,5	7,5	8,7	9,4

W 2021 roku najwięcej miodu do Portugalii dostarczały Chiny (4,2 tys. ton), Hiszpania (1,5 tys. ton), Kuba (1,4 tys. ton), Meksyk (1,2 tys. ton) i Belgia (0,4 tys. ton).

Dynamika eksportu portugalskiego miodu:

	2017	2018	2019	2020	2021
Mln $	17,8	11,3	11,5	13.6	18.6
Tys. ton	7,2	5,1	6.1	7,4	8,5

W 2021 roku 96% eksportowanego miodu portugalskiego powędrowało do Hiszpanii (7,8 tys. ton), Niemiec (0,3 tys. ton) i Francji (0,1 tys. ton).

Znaczna część miodu eksportowanego przez Portugalię to ten zakupiony w Chinach i innych krajach, przelewany i mieszany w portugalskich skupach i reeksportowany z informacją na etykiecie „Wyprodukowano w Portugalii”.

Pszczelarstwo w Portugalii ma surowe regulacje. Dotyczy to rejestracji i rozmieszczenia pasiek. Pszczelarze są zobowiązani:

Corocznie od 1 do 30 września złożyć oświadczenia o pasiekach w Instytucie Finansowania Rolnictwa i Rybołówstwa (IFAP) lub zarządzie Służby Produkcyjno-Weterynaryjnej lub w zarejestrowanych organizacjach producentów. W przeciwnym razie pszczelarze mogą być ukarani kwotą od 100 do 44 890 euro, w zależności od tego, czy są osobami fizycznymi, czy prawnymi;
Wskazywać współrzędne geograficzne pasiek i zamieszczać numer rejestracyjny pszczelarza w widocznym miejscu w pasiekach;
Informować zarząd Służby Produkcyjno-Weterynaryjnej o zamiarze przemieszczenia pasieki, ze wskazaniem planowanych miejsc rozmieszczenia;
Otrzymywać pozwolenie na wyjazd w strefy kontrolowane;
W przypadku zwiększenia liczby uli o 20% i więcej, zaznaczyć to w deklaracji w ciągu 10 dni roboczych.

Państwowa Federacja Pszczelarzy Portugalskich (FNAP) powstała w 1996 roku, zrzesza 50 stowarzyszeń, spółdzielni i grup producentów, i reprezentuje ich interesy w grupie dialogu obywatelskiego „Produkty Pochodzenia Zwierzęcego” Komisji Europejskiej oraz w Grupie Roboczej „Miód” COPA-COGECA, jest także członkiem Apimondii.

Problemy, z którymi zmaga się dzisiaj pszczelarstwo Portugalii, różnią się w niewielkim stopniu od kłopotów tej gałęzi rolnictwa w innych krajach Unii. Jednak w ostatnich latach to portugalskie pszczelarstwo doświadcza gigantycznych strat z powodu zmian klimatu. Od początku tego wieku Portugalię coraz częściej nawiedzają susze, opady deszczu są za małe, a upały ekstremalne. Szczególnie dramatyczny był 2022 rok.

Według danych Portugalskiego Instytutu Morza i Atmosfery, w sierpniu 2022 roku na 55% terytorium kraju panowała silna susza, a na 45% ekstremalna. Według ocen amerykańskich uczonych, była to najcięższa klęska suszy w Portugalii od 1000 lat.

Czytaj także: Upały i patogeny - wpływ zmian klimatu na dobrostan pszczół

Znaczące straty portugalskiemu pszczelarstwu przynosi też inwazyjny gatunek – szerszeń azjatycki Vespa velutina. Straty miodu powodowane atakami tych owadów na pszczoły miodne ocenia się na 1–1,5 tys. ton rocznie. W 2021 roku 204 pszczelarzy zaznaczyło w ankiecie, że w sezonie szerszeń azjatycki potrafi przetrzebić 20–100 rodzin pszczelich. Niszczenie gniazd szerszenia przez specjalne firmy hamuje jego ekspansję. Dla przykładu, każdego roku w samej Lizbonie niszczy się 800 gniazd tego niebezpiecznego gatunku. Niestety, wszystkie podejmowane akcje nie są w stanie już zatrzymać rozprzestrzenienia się szerszenia azjatyckiego w Portugalii.

Według wstępnych prognoz, produkcja miodu w Portugalii w 2022 roku będzie niższa o 70–90% od średniego rocznego poziomu.

Czytaj także: Tydzień szerszenia azjatyckiego 2022

Przykład Portugalii świadczy o tym, że deficyt opadów, ekstremalne upały, pożary lasów i inne skutki zmian klimatu, a także rozprzestrzenienie się owadów inwazyjnych, mogą zaprzepaścić sukcesy krajowego pszczelarstwa i postawić je pod ścianą. Zmiany klimatyczne wywołane działalnością człowieka rozpoczęły doprowadzanie tej kiedyś prężnie działającej gałęzi portugalskiego rolnictwa do upadku.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"