Dobre wibracje! O 8 sprytnych sygnałach stosowanych przez pszczoły

Pszczoły miodne, choć niewielkie, posiadają niezwykle złożony system komunikacji. Dzięki sygnałom mechanicznym – czyli wydawanym bez użycia substancji chemicznych – robotnice mogą przekazywać sobie informacje dotyczące codziennych zadań, stanu ula, a nawet wyboru nowej lokalizacji dla roju. Artykuł przedstawia osiem sygnałów, przy pomocy których pszczoły się ze sobą komunikują. Niektóre z nich odkryto dopiero niedawno, a pszczoły wciąż skrywają przed nami wiele tajemnic. Na chwilę jednak możemy się zagłębić w ich fascynujący świat.

1. „Do roboty!”, czyli sygnał potrząsania

Wyobraź sobie, że jesteś pszczołą, która w trakcie odpoczynku zostaje nagle obudzona przez siostrę. Ta, chwytając Cię przednią częścią ciała, energicznie potrząsa przez 1–2 sekundy. Taki „sygnał potrząsania” (shaking signal) informuje, że czas już do pracy. Ten sam sygnał otrzymuje królowa, gdy nadchodzi czas rojenia.

komunikacja pszczół to mną wstrząsnęło — Fot. Teresa Kobiałka na podstawie: Freepik

2. Taniec zapraszający do czyszczenia

Jeśli czujesz potrzebę oczyszczenia swojego ciała w trudno dostępnych miejscach, np. wokół nasady skrzydeł, to szeroko rozstawiasz nogi, mocno uczepiasz się plastra wszystkimi pazurkami i przez kilka sekund się kołyszesz na boki z częstotliwością około czterech pełnych cykli potrząsań na sekundę. To właśnie taniec zapraszający do pielęgnacji.

3. Taniec wskazujący kierunek – waggle dance

Tu zaczyna się komunikacja dotycząca źródeł pokarmu. Po powrocie z obfitego źródła nektaru trafiasz na „parkiet taneczny” tuż za wejściem do ula. Możesz wykonać słynny waggle dance, podczas którego przekażesz informacje o kierunku oraz odległości do pożytku. Obserwacja tego tańca może sprawić, że inne pszczoły zdecydują się wrócić do zaproponowanego przez Ciebie miejsca.

4. Taniec drżący – tremble dance

Jeśli wrócisz do ula z nadmiarem nektaru, ale nie znajdziesz od razu (tzn. w mniej niż 15 sekund) partnerki do przekazania ładunku, wykonasz taniec „machania skrzydłami” (waggle dance), a jeśli będziesz musiała czekać dłużej niż 60 sekund, wykonasz taniec „drżący” (tremble dance). Dłuższe oczekiwanie podczas rozładowania wskazuje na potrzebę zwiększenia liczby robotnic przeznaczonych na przyjmowanie i przetwarzanie nektaru. Tremble dance staje się więc apelem o mobilizację reszty ula.

5. Pikanie

Jeśli przypadnie Ci rola zwiadowczyni w poszukiwaniu nowego miejsca na gniazdo podczas przygotowań do rójki, to wykonasz dwa sygnały: najpierw „pikanie” (piping), a potem „brzęczenie” (buzz running). Sygnał „pikania” to informacja dla innych pszczół, aby „rozgrzały” swoje mięśnie do lotu.

6. Brzęczenie

Kiedy będziecie już gotowe do wylotu, to „brzęczenie” zmobilizuje 10 000 Twoich towarzyszek oraz matkę do wylotu. Zajmie to zaledwie minutę lub dwie!

7. Sygnał stop (stop signal)

Ten sygnał związany z Twoim zachowaniem został odkryty niedawno przez biologów i nie jest jeszcze dobrze poznany. To bardzo krótki, trwający zaledwie 150 milisekund, sygnał wibracyjny, o częstotliwości 350 cykli na sekundę. Uderzasz głową w tancerkę wykonującą waggle dance, co oznacza „stop”. W ten sposób chcesz pomóc wypromować inne alternatywne propozycje, dokąd ma udać się rój, przedstawiane właśnie przez inne robotnice.

8. Sygnały służące do „sterowania” roju

Gdy Twoja rodzina się wyroi i znajdujecie się w powietrzu, możecie lecieć nawet z prędkością ok. 35 km/h. Jak sterować takim rojem? Pszczoły znajdujące się na szczycie „chmury rojowej” wskazują kierunek lotu. Pozostaje jednak tajemnicą, w jaki sposób Ty i inne pszczoły wyhamowujecie, gdy zbliżacie się do celu, jak dokładnie wygląda mechanizm Waszego działania. Zapewne to jakaś zasługa Waszych możliwości komunikacyjnych.

Podsumowanie

Komunikacja pszczół miodnych to fascynujący przykład złożonych mechanizmów społecznych, gdzie każdy sygnał – od potrząsania, przez taniec czyszczący, aż po loty przewodnie – odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu całego ula. Odkrycia takie, jak stop signal, pokazują, że świat pszczół kryje jeszcze wiele tajemnic, a zrozumienie ich języka komunikacji może przynieść nie tylko naukową satysfakcję, ale i praktyczne zastosowania w zarządzaniu pszczelarstwem.

Oprac. na podstawie artykułu Prof. Thomasa D. Seeley'a

Źródło: www.bee-craft.com

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"