Pszczelarstwo Szwajcarii

Szwajcarskie ule wygenerowane w MidJourney

Szwajcaria (liczba ludności 8,7 mln) – kraj z wysoko rozwiniętą gospodarką, uważaną za jedną z najbardziej konkurencyjnych na świecie. Pod względem PKB na osobę (93,5 tys. dol.) zajmuje trzecie miejsce w globalnym rankingu. Rolnictwo opiera się na produkcji mleka i nabiału. Łąki i pastwiska zajmują 75% wszystkich ziem.

Ogólna charakterystyka kraju i jego pszczelarstwa

Szwajcarskie pszczelarstwo w pełni może służyć za przykład. Pod względem zagęszczenia rodzin pszczelich (4 na 1 km²), średniemu spożyciu miodu na osobę (1,2 kg rocznie) i innym cechom, Szwajcaria wyprzedza inne kraje. Pszczelarstwo jest rozwinięte na terenie całego państwa. Ostatnimi laty bardzo rozwinęło się też pszczelarstwo miejskie. W latach 2013–2018 liczba rodzin pszczelich w miastach wzrosła z 3190 do 6370 sztuk. Rozwija się również pszczelarstwo organiczne: w 2020 roku w kraju żyło 5,1 tys. takich rodzin pszczelich.

Niestety, ograniczone terytorium, górzysta rzeźba terenu i inne czynniki wstrzymują dalszy rozwój pszczelarstwa Szwajcarii. Liczba rodzin pszczelich nie zmieniała się od ostatnich 150 lat, chociaż liczba pszczelarzy w tym czasie zmniejszyła się dwukrotnie. Do 1970 roku szwajcarscy rolnicy byli zobowiązani do prowadzenia pasiek w swoich gospodarstwach. Obecnie tylko 5% rolników ma pszczoły.

Według oficjalnych danych w 2022 roku w Szwajcarii było 18,5 tys. pszczelarzy i 165 tys. rodzin pszczelich. Pszczelarstwo ma głównie hobbystyczny charakter. W pawilonach trzyma się 80% pszczół, w ulach Dadanta 15% i w ulach Zandera (wielokadłubowych) 5%. Średnia pasieka ma 10 rodzin pszczelich. Tylko nieliczni pszczelarze prowadzą pasieki wędrowne w celu pozyskiwania miodu i zapylania upraw rolnych.

Czytaj także: Walcząc z warrozą wybijają rodzime gatunki?

Głównymi roślinami pożytkowymi są: robinia akacjowa, kasztanowiec, drzewa owocowe, kwiaty i trawy alpejskich łąk. Produkuje się również miód spadziowy z gatunków iglastych i liściastych.

Rejestracja rodzin pszczelich w Szwajcarii jest obowiązkowa. Przyczyną jest walka ze zgnilcem amerykańskim i innymi niebezpiecznymi chorobami pszczół miodnych.

Średnia produkcja miodu w roku przez jedną rodzinę pszczelą to zaledwie 20 kg rocznie. Jednak, jeśli pogoda jest niesprzyjająca, to produkcja mocno spada. Na przykład w 2020 r. ten parametr wynosił 30 kg z ula, ale w 2021 – 7 kg, a w 2022 r. – 24 kg.

Straty rodzin pszczelich

Monitoring strat rodzin pszczelich jest prowadzony od 2008 r. Według niego w ostatnich latach osypało się od 14,3 do 15,5% pszczół. Po zimowli 2021/2022 szwajcarscy pszczelarze stracili aż 21,4% rodzin pszczelich, a do wiosny 2023 r. nie dotrwało 15% pni. Natomiast straty w sezonie letnim wynoszą zwykle 6,5-6,7%. Ocenia się także, że ok. 10% rodzin pszczelich jest tak osłabiona po zimie (mimo jej przetrwania), że w czasie sezonu nie produkują miodu towarowego.

Import i eksport szwajcarskiego miodu

Według oficjalnych danych Szwajcaria produkuje 3,3 tys. ton miodu rocznie. Zaspokaja to jedynie 1/3 zapotrzebowania rynku. Pozostałą część kraj importuje. Import w ostatnich latach przewyższał eksport o 20–25 razy. W dodatku wzrosła ilość miodu importowanego, a eksportowanego – zmniejszyła.

Import miodu przez Szwajcarię

	2018	2019	2020	2021	2022
Mln dol.	39,8	36,0	37,4	43,4	45,8
Tys. ton	8,2	8,1	8,0	8,2	8,6

Źródło: ITC

Najwięcej miodu do Szwajcarii wysyłają (w tys. ton): Meksyk (2,4), Niemcy (2,3), Argentyna (1,4).

Eksport szwajcarskiego miodu:

	2018	2019	2020	2021	2022
Mln dol.	6,3	4,9	4,0	3,3	3,2
ton	600	485	388	323	316

Największymi nabywcami szwajcarskiego miodu w 2022 r. byli (w tonach): Zjednoczone Emiraty Arabskie – 773; Włochy – 713; Katar – 657.

COLLOS

W stolicy Szwajcarii, Bernie, znajduje się główne biuro stowarzyszenia COLLOS, zajmujące się rejestracją i analizą strat rodzin pszczelich na świecie. O COLLOS pisaliśmy już wielokrotnie, bo wspieramy tę inicjatywę. Łączy ona 1995 naukowców, badaczy, weterynarzy i specjalistów ze 144 krajów. Spośród tych wszystkich osób 39 to Szwajcarzy.

Czytaj także: Globalna sieć COLOSS: Pracujmy jak pszczoły – pracujmy razem!

Produkcja matek

W 2014 roku w Szwajcarii wychowano 25 tys. matek pszczelich, które należały do ras: kraińskiej (11 tys.), środkowoeuropejskiej (7 tys.), włoskiej (7 tys.) i Buckfast (2,5 tys.). Jednak w ostatnich latach szwajcarscy pszczelarze tracą zainteresowanie pszczołą włoską i zamiast niej wprowadzają do pasiek Krainkę i Buckfasta. Promowana jest także pszczoła środkowoeuropejska – podgatunek, który naturalnie występował na tych terenach, więc powinien być lepiej przystosowany do warunków Szwajcarii i bardziej odporny na bytujące tam choroby i pasożyty. W różnych rejonach Szwajcarii znajduje się 75 trutowisk.

Import żywych pszczół

Szwajcaria jest także dużym importerem żywych pszczół – pakietów i matek. W 2017 r. importowano 14,5 ton inwentarza. W 2021 Szwajcaria zakupiła od innych państw pszczoły o łącznej wartości 0,5 mln dol.

Nowy problem

Nowym niebezpieczeństwem dla szwajcarskich pszczelarzy jest Vespa velutina, szerszeń azjatycki (czytaj więcej TUTAJ), który atakuje rodziny pszczele. Pierwsze gniazda tego inwazyjnego gatunku znaleziono w 2017 r. i od tamtej pory rozprzestrzenił się po kraju. W 2022 r. wysoka temperatura spowodowała, że ekspansja szerszenia przyspieszyła.

Związki i stowarzyszenia pszczelarskie Szwajcarii

Spośród 18,5 tys. zarejestrowanych pszczelarzy 18 tys. (95%) należy do krajowego stowarzyszenia Apisuisse, w skład którego wchodzą trzy regionalne stowarzyszenia: BienenSchweiz (14 tys. ludzi posługujących się językiem niemieckim), Société Romande d'Apiculture (SAR, 4 tys. pszczelarzy mówiących po francusku) oraz Federazione Ticinese Apicoltori (FTA zrzeszająca 530 Włochów). Praca w stowarzyszeniu jest dobrowolna.

Apisuisse zajmuje się zabezpieczaniem interesów pszczelarzy na wielu poziomach – podtrzymuje kontakty ze związakami pszczelarskimi sąsiednich krajów, jest ważnym członkiem Międzynarodowej Federacji Krajowych Związków Pszczelarskich Apimondia. Apisuisse dwa razy w roku zbiera dane o szwajcarskim pszczelarstwie – wiosną o stratach zimowych, a jesienią o produkcji miodu. By zachęcić pszczelarzy do czynnej pracy w związkach, pięciu najbardziej aktywnych członków dostaje corocznie vouchery na zakupy BienenSchewitz/SAR na sumę 240 franków szwajcarskich.

Czytaj także: Już za chwilę - Apimondia!

Przy Apisuiss funkcjonują dwie organizacje siostrzane: Apiservice Sàrl (centrum konsultacyjne, którego eksperci i ekspertki oferują doradztwo branżowe) i Suisse d'apiculteur Sàrl, która jest narodowym centrum szkoleniowym nowych pszczelarzy.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"