Życie i śmierć pasożyta

Zdjęcie: Gilles San Martin

Cykl życia samicy Varroa destructor jest dobrze udokumentowany. Jednak autorzy publikacji rzadko dzielą się informacją, co się dzieje z samicą, po złożeniu przez nią jaj w komórce. Czy wędruje do kolejnych?

Najkrótsza odpowiedź, jaką można udzielić na pytanie zawarte we wstępie do artykułu, to: zanim umrze samica Varroa składa jaja w od 1,5 do 3 komórek. Póżniej pasożyt zdycha.

Samice V. destructor przechodzą przez dwie główne fazy podczas dorosłego życia: reprodukcyjną i „mobilną” zwaną foretyczną. Tak też przyjęło nazywać tę fazę w publikacjach zagranicznych (ale tylko tych przed 2018 r.) i polskich (do tej pory). Tymczasem definicja prawdziwej forezy wyklucza relacje trwałe (np. przenoszenie pąkli przez płetwale) i pasożytnicze (takie właśnie jak w przypadku V. destructor, który pożywia się ciałem tłuszczowym). Definicja prawdziwej forezy zakłada, że jest to klasyczny komensalizm, w którym jeden z organizmów czerpie korzyści z układu (darmowy transoport), a drugiemu jest ta relacja obojętna i nie ponosi z niej szkody. Forezą będzie przeniesienie pasożyta np. z kwiatu do ula, jeśli po drodze ów pasożyt nie zacznie podjadać „nosiciela”. Dlatego wydaje się, że określanie pasożytowania samicy V. destructor na pszczole jako fazy foretycznej, nie jest poprawne. Obecnie w publikacjach angielskich coraz częściej nazywa się tę fazę „mobilną” (ang. mobile) lub „rozproszenia” (ang. dispersal).

Czytaj także: Blada pszczoła w ulu

Dorosła samica V. destructor rozwija się w zamkniętej komórce z czerwiem. Opuszcza ją razem z wygryzającą się pszczołą. Tutaj właśnie zaczyna się tzw. faza mobilna życia samicy, podczas której wspina się na robotnicę i na niej pasożytuje. Robi to od 5 do 11 dni (dłużej, bo aż do pół roku w miesiącach zimowych, gdy w gnieździe nie ma czerwiu). Po tym czasie przechodzi do otwartej komórki z larwą na dobę przed jej zasklepieniem. Wpełza pod larwę i zanurza w resztkach pokarmu na dnie komórki. Dzięki perytremie, czyli zmodyfikowanemu sklerytowi przypominającemu rurkę, może ona oddychać, wystawiając narząd ponad powierzchnię pożywienia. Po zasklepieniu komórki samica przenosi się na ciało larwy i zaczyna pasożytować. Po pewnym czasie składa jaja i znowu atakuje  poczwarkę. Dokładny przebieg dalszego rozwoju pasożyta po wykluciu znajdziesz TUTAJ. Natomiast stara samica rzeczywiście może do trzech razy dokonać ponownej inwazji komórek z czerwiem.

W tym roku ukazała się praca dokładnie podsumowująca wiedzę na temat biologii V. destructor: Reams T., Rangel J. 2022. Understanding the enemy: a review of the genetics, behavior, and chemical ecology of Varroa destructor, the parasitic mite of Apis mellifera. Journal of Insect Science, 22(1): 18.