Jak nasze pszczoły powitały Nowy Rok?

W miastach coraz częściej – również w Polsce – mieszkają pszczoły. Jest to dla nich przyjazne środowisko, zapewniające dużą bioróżnorodność i nieco wyższe temperatury, niż poza miastem. Okazuje się jednak, że w ostatni dzień roku pszczoły w miejskich pasiekach przeżywają iście miejski stres.

Szczęśliwego Nowy Roku!

Już od kilku dni mamy nowy rok, który wielu ludzi hucznie powitało. Hucznie w znaczeniu symbolicznym i dosłownym, bo głośne fajerwerki i petardy to efektowny element sylwestrowej zabawy i w mieście, i na wsi. Dla porównania: zwykła rozmowa to natężenie dźwięku ok. 30 decybeli, a wybuchy noworocznych atrakcji to nawet 160 decybeli. Sporo mówi się i pisze o cierpieniu zwierząt w tę „radosną” noc. Najczęściej wspominani są w tym kontekście domowi przyjaciele, czyli psy i koty, mające lepszy i czulszy słuch niż ludzie. Martwią się też właściciele stadnin, a przyrodnicy i ekolodzy obserwują niepokojące reakcje dzikich zwierząt, nie tylko na łonie natury, ale również w miastach, gdzie zrywają się jak oszalałe chmary przestraszonych ptaków.

Gorący Sylwester w ulu

A tymczasem w sylwestrową noc w miejskich pasiekach pszczoły zbite w zimowy kłąb podnoszą temperaturę w gnieździe o całe 5 stopni! Gdy zimowla przebiega spokojnie, pszczoły zgromadzone wokół matki utrzymują w kłębie stałą temperaturę, niezależnie od warunków zewnętrznych. Zimowlę może jednak zakłócić hałas. Nawet stukanie w ul spowoduje zwiększoną aktywność pszczół, a to z kolei wymaga zużycia przez nie większej ilości zapasów, które po strawieniu będą wydalone dopiero przy pierwszym wiosennym oblocie. Można sobie zatem wyobrazić, jakie efekty dają huki fajerwerków i petard. A właściwie wyobraźnia nie jest tu potrzebna – można przeanalizować wykresy temperatury w ulach z pasieki w centrum Poznania oraz dla porównania – z wioski na Pomorzu Zachodnim. Na przełomie roku 2018 i 2019 w Poznaniu hałasy rozpoczęły się długo przed północą, aż osiągnęły apogeum – widać to po wzroście temperatury w gnieździe, która spadała prawie do południa następnego dnia. Wokół ula wiejskiego najwyraźniej panowała błoga cisza.

WYKRESY

Poznań

Wioska na Pomorzu Zachodnim

ULmonitor – całoroczny kontakt z pszczołami

Wykresy temperatury w czterech porównywanych ulach powstały dzięki systemowi ULmonitor.

Umożliwia on bezprzewodową obserwację trzech najważniejszych parametrów rodziny pszczelej: temperatury, wilgotności oraz masy ula. Te parametry są cyklicznie zapisywane przez rejestratory, a następnie archiwizowane na serwerze. Mogą też być wyświetlane lokalnie na ekranie smartfona lub komputera. Rejestratory to urządzenia wielkości karty kredytowej, które można umieszczać w dowolnych miejscach ula. Zasilanie na kilka lat zapewnia im mała litowa bateria. Możliwy jest podgląd zarówno pasiek usytuowanych blisko domu jak i tych odległych dzięki przesyłaniu danych przy pomocy WiFi lub GSM.

Zalety systemu można docenić zwłaszcza w czasie zimowli i okresach przejściowych. Widać wówczas dokładnie, kiedy jesienią matki przestają czerwić, jaki jest zapas pokarmu, jak małe jest zużycie pokarmu na początku zimowli i jak gwałtownie rośnie ono wiosną, gdy matki znów zaczynają składać jaja. Jesteśmy informowani na bieżąco o zagrożeniach – zarówno gdy w ulu jest zbyt duży poziom wilgotności, jak i wtedy gdy temperatura niebezpiecznie zaczyna spadać.

W przykładzie poniżej widać jak zmniejszenie gniazda spowodowało na górnym wykresie chwilowy wzrost temperatury a na dolnym stałą tendencje do powolnego zmniejszania wilgotności.

Poprawienie wentylacji lub szybkie poskładanie przewróconego ula mogą uratować życie rodziny. Wiosną, w czasie oblotu, gdy nie możemy być obecni w pasiece, przy pewnej wprawie można zdalnie w przybliżeniu ocenić siłę rodziny.

System jest bardzo przydatny również w czasie sezonu, zwłaszcza, gdy ule z pszczołami oddalone są o dziesiątki lub setki kilometrów. Nagły brak kontaktu rejestratora z serwerem może być skutkiem kradzieży naszych uli. Przeglądy nie są w żaden sposób utrudnione, gdyż w ulu nie ma połączeń przewodowych. System może być też wykorzystywany do monitorowania pomieszczeń oraz dowolnych urządzeń – także w ujemnych temperaturach (lodówki, zamrażarki). Rejestrator włożony do paczki i wysłany z cennymi królowymi pokaże przy odbiorze i odczycie, w jakiej temperaturze odbywała się cała podróż. Rejestrator umieszczony w cieplarce do hodowli matek lub suszarce pyłku pokaże ciągły wykres temperatury i wilgotności w każdym cyklu. Duże znaczenie ma też obserwacja ciężaru ula. Przy rejestracji co 10 minut widać, ile pszczół i o której godzinie codziennie opuszcza ul, ile przynoszą nektaru, o której wracają, ile pokarmu zjadają lub ile gramów wody w nocy zostaje odparowanych. Można łatwo zauważyć zarówno niespodziewane pożytki spadziowe, jak i nagłe zmniejszenie wagi przy wyrojeniu lub przewróceniu ula. Doświadczenie w interpretacji przesyłanych zdalnie parametrów temperatury, wagi i wilgotności pozwala na odległość obserwować nie tylko rodziny pszczele ale także pogodę. Dłuższe okresy niepogody ostrzegają przed możliwością wystąpienia nastroju rojowego a stabilna wysoka temperatura, mała wilgotność i szybki przyrost wagi sugerują konieczność dołożenia kolejnych nadstawek na miód. Systematyczne zmniejszanie dużych początkowo przyrostów wagi wskazują na kończący się pożytek towarowy.

Coraz powszechniejszy dostęp do internetu oraz najnowsze osiągnięcia techniki cyfrowego przesyłu danych umożliwiają obserwacje pasiek usytuowanych w każdym miejscu na świecie. Na ekranie swojego komputera domowego lub telefonu można obserwować ule znajdujące się w dowolnym miejscu w Polsce, w Europie, w Ameryce Północnej, w Ameryce Południowej, w Azji, Afryce lub Australii.

Więcej na temat systemu ULmonitor na stronie internetowej:

www.ulmonitor.pl

Ryszard Krzyśka

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"