Pierwsza pomoc przy użądleniu

Podczas wizyty i prac w pasiece, jak również w innych okolicznościach przyrody, naturalne jest, że możemy zostać użądleni przez pszczołę. Zwykle nie jest ono groźne i powoduje jedynie zaczerwienienie, ból, pieczenie oraz opuchliznę. Jednak w skrajnych przypadkach użądlenie może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Szczególnie niebezpieczne jest użądlenie w okolicę szyi, ust, języka, podniebienia lub gardła, co może powodować trudności w oddychaniu.

Pszczoła może użądlić tylko raz*, a jej żądło jest wyposażone w zadziory, które zatrzymują je w skórze wraz z woreczkiem jadowym. Inaczej jest w przypadku os czy szerszeni, które mają inną budowę żądła i mogą używać ich wielokrotnie. Warto pamiętać, że zabicie jednej osy powoduje atak kolejnych osobników, ponieważ rozerwany woreczek jadowy uwalnia substancję chemiczną, której woń prowokuje do ataku. Dlatego należy oddalić się od miejsca użądlenia.

Podobnie jest w przypadku pszczół - pierwsze użądlenie również jest sygnałem dla pozostałych owadów broniących gniazda (oczywiście jeśli do użądlenia doszło w jego pobliżu).

Po użądleniu przez pszczołę należy jak najszybciej usunąć żądło, ponieważ jad pszczeli jest wtłaczany do rany przez długi czas. Na tym filmiku możecie zobaczyć, w jaki sposób mięśnie „pompują” jad:

A na tym filmiku możecie zobaczyć, jak poprawnie usuwać żądło:

Wybierając się do pasieki, lepiej nosić ubrania o jasnych kolorach i nie stosować intensywnie pachnących perfum, płynów po goleniu itp.

W przypadku osób uczulonych na jad może dojść do wstrząsu anafilaktycznego. Wtedy niezbędna jest jak najszybsza pomoc lekarska.

Niepokojące objawy

- bladość skóry;

- spadek ciśnienia krwi;

- zawroty głowy;

- nudności oraz wymioty;

- obrzęk języka lub twarzy;

- przyśpieszone czynności serca;

- wysypka na części lub na całym ciele;

- uczucie ściskania klatki piersiowej;

- duszność;

- omdlenie;

- kaszel

- skurcz oskrzeli;

- obrzęk krtani.

Objawy te występują najczęściej do 30 minut od zdarzenia (u 90% osób).

Pierwsza pomoc

- Zachowaj spokój

- Usuń żądło

- Ułóż pacjenta w pozycji leżącej na plecach z nogami lekko uniesionymi do góry, zapewnij dostęp świeżego powietrza

- Natychmiast zadzwoń po pomoc – Pogotowie Ratunkowe (tel. 112 lub 999)

- Sprawdź, czy nie ma opaski na nadgarstku z informacją o chorobie (cukrzyca, padaczka, alergia), w przypadku alergii sprawdź, czy ma przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną. Adrenalinę podaj w mięsień uda.

- Nieprzytomnemu nie podawaj nic do picia.

- W przypadku wymiotów – ułóż pacjenta w pozycji bocznej ustalonej.

- W przypadku ustania czynności życiowych (braku tętna i oddechu) natychmiast rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie – kontynuuj do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.

- Każda osoba, u której chociaż raz w życiu wystąpiła reakcja anafilaktyczna powinna posiadać przy sobie adrenalinę (w ampułkostrzykawce lub automatycznym wstrzykiwaczu - dostępne na receptę w formie gotowej do podania). Bliscy takiej osoby powinni być przeszkoleni z zasad i sposobu podawania adrenaliny.

Niezależnie od efektu podjętych powyżej czynności ratunkowych, w przypadku reakcji anafilaktycznej, nawet jeśli odpowiedź na adrenalinę będzie skuteczna, zawsze należy wezwać zespół pogotowania ratunkowego! Objawy mogą nawrócić do 24 h od zdarzenia!

Ile użądleń jest śmiertelnych dla człowieka?

Przeciętny dorosły człowiek (oczywiście jeśli nie ma alergii na jad pszczeli) tolerje ok. 20 użądleń na każdy kilogram masy ciała, co oznacza, że bezpieczne dla niego powinno być nawet 1000 użądleń. Wszystko zależy jednak od indywidualnej tolerancj na jad pszczeli oraz od ilości wtłoczonego jadu. Inne źródła podają ok. 500 użądleń jako dawkę śmiertelną, a użądlenie ok. 200-300 pszczół jako powodującą zaburzenia sercowo-naczyniowe i problemy z oddychaniem.

Jad pszczoły jest silniejszy od jadu osy i... szerszenia

Według ustalonych wartości LD50 (ang. lethal dose) ustalono, że do zabicia myszy potrzeba od 10 do 90 mg jadu szerszenia na kilogram masy ciała. W przypadku pszczoły dawka wynosi 6 mg/kg. Z badania wynika więc, że jad pszczoły jest o 1,7 do 15 razy silniejszy od jadu szerszenia. Co więcej, podczas jednego użądlenia, szerszeń jest w stanie wtłoczyć 0.01 mg jadu, a pszczoła od 0,05 do 0,14 mg. W przypadku osy dawka jadu jest 20-krotnie mniejsza niż u pszczoły.

Jak często występuje alergia na jad pszczeli?

Badania epidemiologiczne, tzn. takie, które pomagają określić częstość alergii na jad owadów, są nieliczne. Szacuje się, że wśród osób dorosłych w Europie wynosi ona 0,6—3,5%, a w grupie dzieci szkolnych – 0,34%. Natomiast duże reakcje miejscowe o charakterze alergicznym mogą wystąpić nawet u kilkunastu procent ludzi.

Jak zapobiegać użądleniom?

- Nie drażnij owadów, nie podchodź blisko ula lub gniazda dzikich pszczół (nie dotyczy pszczelarzy, którzy wiedzą, jak się z nimi obchodzić).

- Podczas wizyty w pasiece nie przechodź bezpośrednio przed wylotkami uli.

- Pijąc słodkie napoje, jedząc owoce lub słodycze uważaj, czy pszczoły lub inne owady nie próbują się poczęstować.

- Nie odganiaj pszczoły gwałtownie wymachując rękami, nie próbuj także jej zgnieść. W ten sposób rozdrażnisz i przestraszysz owada, który może cię użądlić w obronie własnej. Jeśli zachowasz spokój, pszczoła za chwilę sama odleci.

Ciekawostka

Jad pszczeli ma odczyn kwaśny o pH 5 do 5,5. Dlatego na szczypiącą rankę po użądleniu można zaaplikować sodę oczyszczoną, która ma odczyn zasadowy i powinna zredukować ból. Odwrotnie należy działać w przypadku użądlenia przez osę, której jad ma pH zasadowe – dlatego można stosować na użądlenie cytrynę.

(Fakt 263 z książki „365 faktów o pszczołach” M. Walerowicz)

Łagodzenie bólu i obrzęku po użądleniu przez pszczołę

W aptekach dostępnych jest wiele gotowych produktów łagodzących skutki użądlenia przez owady, najczęściej w postaci maści. Można jednak zastąpić je domowymi specyfikami, np.:

- zimnym okładem (najlepiej sprawdzi się kostka lodu)

- sodą oczyszczoną, o czym wyżej wspomniano (do łyżeczki sody dodać kilka kropel wody i wymieszać na papkę. Stosować 3-4 razy dziennie)

- papają (zawiera papainę, która neutralizuje działanie jadu pszczelego)

- czosnkiem lub cebulą (wystarczy odkrić plaster)

- surowym ziemniakiem (przekrojony i przyłożony do „rany”)

- aloesem (sok lub zmiażdżony liść)

- liśćmi babki lancetowatej, bazylii lub natki pietruszki

- olejkami etetycznymi (np. lawendowy, tymiankowy, z drzewa herbacianego - najlepiej rozcieńczony w oleju lub oliwie z oliwek)

- doskonale sprawdzi się również... miód (po prostu posmarować użądlone miejsce).

* Jeśli miejsce żądlenia jest twarde (np. ciało innego owada), pszczoły są w stanie uwolnić się bez postradania życia (więcej na ten temat przeczytacie w książce „365 faktów o pszczołach” Martyny Walerowicz).

Co interesujące, czasem pszczole udaje się uwolnić wraz z żądłem, nawet jeśli użądli człowieka. Możecie to zobaczyć na tym filmiku (jest też świetnie pokazana budowa żądła i sam „akt” żądlenia):

Oprac. Teresa Kobiałka

Źródła:

Główny Inspektorat Sanitarny, Salvemedica, Tylko medycyna, www.merckmanuals.com, www.mp.pl

Słyszałeś lub widziałeś coś interesującego związanego z pszczelarstwem?
Podziel się z nami: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub w wiadomości prywatnej na Facebooku.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"