Jak dobry jest polski miód? Analiza właściwości prozdrowotnych miodu w porównaniu krajowym i międzynarodowym

Jak dobry jest polski miód? Analiza właściwości prozdrowotnych miodu w porównaniu krajowym i międzynarodowym

Naukowcy z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – dr Agata Nicewicz i dr Łukasz Nicewicz z Zespołu Fizjologii i Ekotoksykologii Pszczół oraz dr Małgorzata Pawlik z Zespołu Mikrobiologii i Biotechnologii Środowiskowej uzyskali dofinansowanie na realizację badań w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027. Projekt ten został wsparty w ramach interwencji I.6.6 „Interwencja w sektorze pszczelarskim – wsparcie naukowo-badawcze” i dotyczył porównania właściwości zdrowotnych miodów miejskich i wiejskich z różnych krajów – w tym z Polski, Niemiec, Słowenii, USA, Chin i Wietnamu.

Co badano?

Analizie poddano próbki miodów z 35 pasiek: 15 miejskich i 18 wiejskich. Wśród pasiek miejskich znajdowały się pasieki z: Polski (woj. podlaskiego, m. Białystok – 2 pasieki; woj. śląskie, m. Katowice i m. Żory – 3 pasieki; woj. mazowieckiego, m. Warszawa – 3 pasieki) oraz Słowenii (1 pasieka z m. Ljubljana), Niemiec (5 pasiek z m. Berlin) i USA (1 pasieka z m. Georgia). Miód z pasiek tradycyjnych pochodził z: Polski (woj. śląskie – 2 pasieki; woj. dolnośląskie – 2 pasieki; woj. mazowieckie – 3 pasieki, woj. podlaskie – 2 pasieki), Słowenii (1 pasieka), Niemiec (5 pasiek z Bestensee, 1 z Birkenwerder, 1 z Rheinsberg) oraz z Chin i Wietnamu (1 próbka, miód zakupiony w sklepie). Jako kontrolę pozytywną dla analiz biochemicznych i mikrobiologicznych wykorzystano miód manuka MGO 400+ (min. 40 g MGO/100 g miodu, Nowa Zelandia). Kontrolą negatywną w badaniach był sztuczny miód (skład: cukier 79%, woda, syrop skrobiowy, kwas cytrynowy, aromat miodowy). Naukowcy skupili się na ich właściwościach biochemicznych, antyoksydacyjnych i przeciwdrobnoustrojowych. Analizowano również zanieczyszczenie miodu mikroplastikiem.

Miód wiejski – niedoceniony skarb

Badania pokazały, że miody wiejskie mają przewagę nad miejskimi pod względem:

1. Aktywności enzymatycznej (oksydaza glukozy, katalaza) – miody z pasiek wiejskich z woj. dolnośląskiego (miejscowość Dłużyna Dolna) i mazowieckiego (gmina Mokobody) wykazały niezwykle wysoką aktywność enzymów odpowiedzialnych za działanie antybakteryjne.
2. Zawartości polifenoli – najwięcej fenoli stwierdzono w miodach wiejskich, co oznacza silniejsze działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne.
3. Zdolności do neutralizacji wolnych rodników – wiejskie miody, szczególnie te z Polski i Niemiec, znacznie lepiej wypadały w testach antyoksydacyjnych.
4. Hamowania wzrostu bakterii i grzybów – miody z wybranych pasiek z woj. dolnośląskiego i mazowieckiego skutecznie hamowały wzrost groźnych patogenów, takich jak E. coli, Staphylococcus aureus, a nawet Candida albicans.

A co z miodami miejskimi?

Miody z pasiek miejskich zlokalizowanych w Polsce (Katowice, Żory) czy Niemczech (Berlin) wykazały dobre właściwości antyoksydacyjne i antybakteryjne. Szczególnie pasieki z Berlina zaskoczyły wysoką aktywnością oksydazy glukozy. W miodach miejskich wykryto też więcej katalazy, co może być skutkiem stresu środowiskowego roślin – jak zanieczyszczenia powietrza czy wysoka temperatura.

Miód z Polski – najlepszy w Europie?

Analiza miodów pochodzących z Polski, Niemiec, Słowenii, Stanów Zjednoczonych oraz Chin wykazała, że miody z Polski są zdecydowanymi liderami pod względem właściwości prozdrowotnych. Wykazują one najwyższą aktywność enzymów – oksydazy glukozy i katalazy, oraz wysoką zawartość polifenoli. Są najskuteczniejsze w hamowaniu rozwoju bakterii chorobotwórczych oraz w ochronie przed stresem oksydacyjnym. Zdecydowanie najcenniejszymi miodami okazały się te z pasiek wiejskich z woj. mazowieckiego z gminy Mokobody oraz z woj. dolnośląskiego z miejscowości Dłużyna Dolna. Uzyskały one najwyższe wartości niemal we wszystkich parametrach.

Klucz do sukcesu – duża różnorodność bazy pokarmowej

Analizowane miody były zarówno miodami odmianowymi – lipowymi, spadziowymi, faceliowymi, gryczanymi jak i wielokwiatowymi. Jednak dla właściwości prozdrowotnych kluczowa była nie obecność spadzi czy nektaru z lipy, które – w powszechnej opinii – nadają właściwości prozdrowotnych miodom, lecz udział nektaru i pyłków z dużej liczby gatunków dziko rosnących roślin, niekiedy uznawanych za chwasty. W miodach wiejskich z Polski, które uzyskały najlepsze wyniki pod kątem prozdrowotnym, odnotowano duży udział pyłku z: maków, chabrów, fiołków, żmijowca, wiesiołków, komonicy, ostrożnia polnego, koniczyny, dziewanny, dziurawca czy krwawnika. Jak wykazano, bogactwo gatunkowe roślin, z których zbierany jest nektar, jest kluczowe dla produkcji miodów o wysokich walorach prozdrowotnych.

Co to oznacza dla pszczelarzy?

Badania te są przełomowe, ponieważ po raz pierwszy tak kompleksowo porównano miody z różnych lokalizacji – nie tylko pod kątem składu chemicznego, ale i działania zdrowotnego. Wyniki potwierdzają, że:

• Lokalizacja pasieki ma ogromne znaczenie – zarówno dla składu miodu, jak i jego właściwości leczniczych.
• Różnorodność bazy pokarmowej, a nie tylko duża zawartość nektaru z jednego gatunku rośliny, determinuje właściwości miodu.
• Miody wiejskie (szczególnie z Polski) mają ogromny potencjał jako produkty funkcjonalne i terapeutyczne.
• Miód to nie tylko cukier i pyłek, ale cała apteczka naturalnych związków bioaktywnych.

Mikroplastik – rosnący problem pszczelarza

Tworzywa sztuczne są wykorzystywane powszechnie w każdej dziedzinie życia – od medycyny i rolnictwa po budownictwo. Stąd też stają się wszechobecnym materiałem w środowisku, gdzie ulegają degradacji na mniejsze fragmenty. Te poniżej 5 mm nazywane są mikroplastikiem. Jego obecność stwierdzono w glebie, wodzie i powietrzu [Alma i in., 2023]. Najnowsze badania wskazują obecność mikroplastiku w miodzie. Naukowcy wciąż spierają się, czy jego źródłem jest środowisko (zanieczyszczony nektar i woda) czy nieumyślne działania pszczelarza (plastikowe elementy ula, podkarmiaczki, odzież ochronna) [Buteler i in., 2023; Gilani i in., 2025]. Nie mniej jednak problem zanieczyszczenia miodu mikroplastikiem negatywnie wpływa na bezpieczeństwo tego produktu, zwłaszcza biorąc pod uwagę jego znaczenie prozdrowotne. Obecnie wiemy, że mikroplastik w organizmie człowieka negatywnie oddziałuje na jego układ rozrodczy, pokarmowy czy nerwowy, a nawet może zwiększać ryzyko zachorowania a nowotwór. Jego obecność stwierdzano nawet w rozwijającym się płodzie [Hoang i in., 2025].

Analiza miodów pochodzących z pasiek miejskich i tradycyjnych zlokalizowanych w Polsce, Niemczech, Słowenii, Stanach Zjednoczonych, Chinach i Nowej Zelandii wykazała obecność mikroplastiku w badanych próbkach. Aż 67% wszystkich próbek miodów wiejskich zawierały mikroplastik. W przypadku miodów z miast cząsteczki plastiku wykazano w 53 proc. próbek. Najwięcej obserwowano w miodach pochodzących z Niemiec, zarówno w pasiekach miejskich, jak i wiejskich. Wyniki te wskazują na istotny problem zanieczyszczenia mikroplastikiem tego produktu. W świetle tych wyników istotne staje się rozważenie ograniczenia stosowania plastikowych elementów w gospodarce pasiecznej, takich jak podkarmiaczki, ramki czy ule z tworzyw sztucznych, gdyż mogą one dodatkowo przyczyniać się do zanieczyszczenia miodu mikroplastikiem.

Co dalej?

Projekt nie tylko dostarczył istotnych danych dla naukowców, ale również dla pszczelarzy praktyków. Dzięki tym badaniom możemy lepiej zrozumieć, jakie warunki środowiskowe sprzyjają produkcji najbardziej wartościowego miodu, a także, w jaki sposób prowadzić pasiekę, by uzyskać produkt najwyższej jakości. Pszczoły zbierają więcej niż tylko nektar i produkują z niego miód – wraz z nektarem zbierają substancje wspomagające zdrowie, a w trakcie produkcji miodu dodają kolejne. I to właśnie te właściwości wraz z miodem pszczelarz może oferować swoim klientom. Wybór miejsca usytuowania pasieki, troska o jakość i różnorodność pożytków oraz minimalna ingerencja w miód – to wszystko może przełożyć się na prawdziwą jakość zamkniętą w słoiku.

Dr Agata Nicewicz, dr Łukasz Nicewicz, dr Małgorzata Pawlik
Uniwersytet Śląski w Katowicach

---

Literatura:

• Alma, A. M., de Groot, G. S., & Buteler, M. (2023). Microplastics incorporated by honeybees from food are transferred to honey, wax and larvae. Environmental Pollution, 320, 121078.
• Buteler, M., Villalobos, E., Alma, A. M., Silva, L., & Tomba, J. P. (2023). Management practice for small hive beetle as a source of microplastic contamination in honey and honeybee colonies. Environmental Pollution, 334, 122151.
• Gilani, P.S., Mordian, M., Tajdar-oranj,B., Basaran, B., Peivasteh, L., Javanmardi, F., Khodaei, M.S., Alizadeh, A.M., 2025. Microplastics comprehensive review: Impact on honey bee, occurrence in honey and health risk evaluation. Journal of Applied Ecology, 62, 1772-1794.
• Hoang, H.G., Nguyen, N.S.H., Zhang, T., Tran, H., Mukherjee, S., Naidu, R., 2025. A review of microplastic pollution and human health risk assessment: current knowledge and future outlook. Front. Environ. Sci., Sec. Toxicology, Pollution and the Environment, 13 -2025.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"